نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره 480 صبحي صالح(ترجمه عبدالمحمد آیتی)

480-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )إِذَا احْتَشَمَ الْمُؤْمِنُ أَخَاهُ فَقَدْ فَارَقَهُ‏

قال الرضي يقال حشمه و أحشمه إذا أغضبه و قيل أخجله أو احتشمه طلب ذلك له و هو مظنة مفارقته‏

و هذا حين انتهاء الغاية بنا إلى قطع المختار من كلام أمير المؤمنين ( عليه‏السلام )، حامدين للّه سبحانه على ما منّ به من توفيقنا لضم ما انتشر من أطرافه، و تقريب ما بعد من أقطاره. و تقرر العزم كما شرطنا أولا على تفضيل أوراق من البياض في آخر كل باب من الأبواب، ليكون لاقتناص الشارد، و استلحاق الوارد، و ما عسى أن يظهر لنا بعد الغموض، و يقع إلينا بعد الشذوذ، و ما توفيقنا إلا باللّه عليه توكلنا، و هو حسبنا و نعم الوكيل. و ذلك في رجب سنة أربع مائة من الهجرة، و صلى اللّه على سيدنا محمد خاتم الرسل، و الهادي إلى خير السبل، و آله الطاهرين، و أصحابه نجوم اليقين.

شماره حکمت براساس نسخه صبحی صالح

حکمت 472 دکتر آیتی

و فرمود (ع): هنگامى كه مؤمن برادر خود را به خشم مى ‏آورد، سبب جدايى او مى‏ شود.

رضى گويد: گويند «حشمه» و «احشمه» زمانى كه او را به خشم آورد يا گويند كه شرمگين شدن و به خشم آوردن براى او خواهد و آن نشانه اين است كه قصد جدايى دارد.

اكنون زمان آن رسيد كه گزيده سخنان امير المؤمنين (ع) را پايان دهيم، سپاس مى‏ گوييم خداى سبحان را كه بر ما منت نهاد و توفيق عنايت كرد، تا هر چه از كلام امام (ع) پراكنده بود، در يك جاى گرد آوريم و عباراتى، كه دور از هم بودند به هم نزديك سازيم. و همان گونه كه در آغاز كتاب آورديم، برگهايى نانوشته در آخر هر باب بيفزاييم تا اگر مطلبى از دست رفته را يافتيم به آن بپيونديم، شايد سخنى از ما پوشيده مانده، سپس، آشكار گردد و پس از دور نمودن به دست آيد. هيچ توفيقى حاصل نمى‏ شود، مگر به يارى خداى تعالى. به او توكل كرديم. او ما را بسنده است و كار سازى نيكوست. و اين در ماه رجب سال چهار صد از هجرت است درود خدا بر سيد و سرور ما، محمد (ص) خاتم پيامبران و راهنماى بهترين راهها و بر خاندان پاك و ياران او كه ستارگان آسمان يقين‏اند.

ترجمه عبدالمحمد آیتی

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره 479 صبحي صالح(ترجمه عبدالمحمد آیتی)بدترین دوست

479-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )شَرُّ الْإِخْوَانِ مَنْ تُكُلِّفَ لَهُ

قال الرضي لأن التكليف مستلزم للمشقة و هو شر لازم عن الأخ المتكلف له فهو شر الإخوان

شماره حکمت براساس نسخه صبحی صالح

حکمت 471 دکتر آیتی

471 و فرمود (ع): بدترين دوستان تو، دوستى است كه براى او خود را به رنج و تكلف اندازى.

رضى گويد: تكلّف مستلزم مشقت است و آن شرّى است كه از دوستى كه خود را براى او به تكلّف انداخته‏ اى، مى ‏زايد. پس چنين دوستى، بدترين دوستان توست.

ترجمه عبدالمحمد آیتی

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره 478 صبحي صالح(ترجمه عبدالمحمد آیتی)علم ودانش

478-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )مَا أَخَذَ اللَّهُ عَلَى أَهْلِ الْجَهْلِ أَنْ يَتَعَلَّمُوا حَتَّى أَخَذَ عَلَى أَهْلِ الْعِلْمِ أَنْ يُعَلِّمُوا

شماره حکمت براساس نسخه صبحی صالح

حکمت 470 دکتر آیتی

470 و فرمود (ع): خداوند، نادان را به آموختن موظف نساخت، مگر آن گاه، كه دانايان را موظف ساخت كه نادانان را تعليم دهند.

ترجمه عبدالمحمد آیتی

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره 477 صبحي صالح(ترجمه عبدالمحمد آیتی)سخت ‏ترين گناه

477-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )أَشَدُّ الذُّنُوبِ مَا اسْتَخَفَّ بِهَا صَاحِبُه‏

شماره حکمت براساس نسخه صبحی صالح

حکمت 469 دکتر آیتی

 و فرمود (ع): سخت ‏ترين گناه، گناهى است كه گناهكار حقيرش شمارد.

ترجمه عبدالمحمد آیتی

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره 476 صبحي صالح(ترجمه عبدالمحمد آیتی)عدل وظلم

476-وَ قَالَ ( عليه ‏السلام )لِزِيَادِ ابْنِ أَبِيهِ وَ قَدِ اسْتَخْلَفَهُ لِعَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْعَبَّاسِ عَلَى فَارِسَ وَ أَعْمَالِهَا فِي كَلَامٍ طَوِيلٍ كَانَ بَيْنَهُمَا نَهَاهُ فِيهِ عَنْ تَقَدُّمِ الْخَرَاجِ.

اسْتَعْمِلِ الْعَدْلَ وَ احْذَرِ الْعَسْفَ وَ الْحَيْفَ فَإِنَّ الْعَسْفَ يَعُودُ بِالْجَلَاءِ وَ الْحَيْفَ يَدْعُو إِلَى السَّيْفِ

شماره حکمت براساس نسخه صبحی صالح

حکمت 468 دکتر آیتی

 به زياد بن ابيه فرمود، هنگامى كه او را به جاى عبد الله بن عباس به فارس و اعمال آن مى‏فرستاد و اين سخن دراز است، امام او را از گرفتن خراج پيش از موعد منع مى‏ كند.

و نيز مى‏ گويد: عدالت را به كار بند و از ستم و بيداد حذر كن زيرا ستم رعيت را آواره مى‏ كند و بيدادگرى، شمشير را فرا مى‏ خواند.

ترجمه عبدالمحمد آیتی

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره 475 صبحي صالح(ترجمه عبدالمحمد آیتی)قناعت

475-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )الْقَنَاعَةُ مَالٌ لَا يَنْفَد

قال الرضي و قد روى بعضهم هذا الكلام لرسول الله ( صلى ‏الله ‏عليه ‏وآله ‏وسلم )

شماره حکمت براساس نسخه صبحی صالح

حکمت 467 دکتر آیتی

 و فرمود (ع): قناعت ثروتى است پايان ناپذير.

ترجمه عبدالمحمد آیتی

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره 474 صبحي صالح(ترجمه عبدالمحمد آیتی)اجر و مزد

474-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )مَا الْمُجَاهِدُ الشَّهِيدُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَعْظَمَ أَجْراً مِمَّنْ قَدَرَ فَعَفَّ  لَكَادَ الْعَفِيفُ أَنْ يَكُونَ مَلَكاً مِنَ الْمَلَائِكَةِ

شماره حکمت براساس نسخه صبحی صالح

حکمت 466 دکتر آیتی

 و فرمود (ع): اجر و مزد مجاهد شهيد در راه خدا، بالاتر از اجر و مزد كسى نيست كه بر گناهش توانايى هست، ولى پاكدامنى مى‏ ورزد.

ترجمه عبدالمحمد آیتی

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره 473 صبحي صالح(ترجمه عبدالمحمد آیتی)خضاب

473-وَ قِيلَ لَهُ ( عليه‏السلام )لَوْ غَيَّرْتَ شَيْبَكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ فَقَالَ ( عليه‏ السلام )الْخِضَابُ زِينَةٌ وَ نَحْنُ قَوْمٌ فِي مُصِيبَةٍ يُرِيدُ وَفَاةَ رَسُولِ اللَّهِ ( صلى ‏الله‏ عليه ‏وآله‏ وسلم )

شماره حکمت براساس نسخه صبحی صالح

حکمت 465 دکتر آیتی

 او را گفتند: يا امير المؤمنين، چه مى ‏شد كه موى خود خضاب مى‏ كرديد. فرمود: خضاب آرايش است و ما قومى مصيبت زده ‏ايم.
[مرادش وفات رسول الله (صلى الله عليه و آله) بود].

ترجمه عبدالمحمد آیتی

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره 472 صبحي صالح(ترجمه عبدالمحمد آیتی)دعای باران

472- وَ قَالَ ( عليه‏السلام ) فِي دُعَاءٍ اسْتَسْقَى بِهِ‏ اللَّهُمَّ اسْقِنَا ذُلُلَ السَّحَابِ دُونَ صِعَابِهَا

قال الرضي و هذا من الكلام العجيب الفصاحة و ذلك أنه ( عليه‏ السلام ) شبه السحاب ذوات الرعود و البوارق و الرياح و الصواعق بالإبل الصعاب التي تقمص برحالها و تقص بركبانها و شبه السحاب خالية من تلك الروائع بالإبل الذلل التي تحتلب طيعة و تقتعد مسمحة

شماره حکمت براساس نسخه صبحی صالح

حکمت 464 دکتر آیتی

464 و در طلب باران فرمود (ع): بار خدايا، ما را باران ده از ابرهايى كه به فرمان‏اند نه از ابرهايى چموش و سخت نافرمان.

رضى گويد: اين سخنى است در فصاحت شگفت ‏آور. زيرا ابرهاى تندر زاى آذرخش افكن همراه با بادها و صاعقه‏ ها را به اشتران سركش كه بر مى‏ جهند و بارهاى خود مى ‏افكنند و سواران خود را بر زمين مى ‏زنند، تشبيه كرده و ابرهاى خالى از تندر و آذرخش را به اشتران رام كه، به آسانى، شيرشان را توان دوشيد و، به آسانى بر آنها سوار توان شد.

ترجمه عبدالمحمد آیتی

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره 471 صبحي صالح(ترجمه عبدالمحمد آیتی)سخن حکمت آمیز

471-و قال ( عليه‏السلام )لَا خَيْرَ فِي الصَّمْتِ عَنِ الْحُكْمِ كَمَا أَنَّهُ لَا خَيْرَ فِي الْقَوْلِ بِالْجَهْلِ

شماره حکمت براساس نسخه صبحی صالح

حکمت 463 دکتر آیتی

 و فرمود (ع): كسى كه سخنش حكمت‏ آميز است، خاموشيش سود ندارد، همان گونه كه سخن گفتن نادان را فايدتى نيست.

ترجمه عبدالمحمد آیتی

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره 470 صبحي صالح(ترجمه عبدالمحمد آیتی)عدل وتوحید

470- وَ سُئِلَ عَنِ التَّوْحِيدِ وَ الْعَدْلِ فَقَالَ ( عليه‏ السلام )التَّوْحِيدُ أَلَّا تَتَوَهَّمَهُ وَ الْعَدْلُ أَلَّا تَتَّهِمَهُ

شماره حکمت براساس نسخه صبحی صالح

حکمت 462 دکتر آیتی

 او را از توحيد و عدل پرسيدند، فرمود: توحيد اين است كه خدا را به تصوّر در نياورى و عدل اين است كه خدا را متهم نسازى.

ترجمه عبدالمحمد آیتی

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره 469 صبحي صالح(ترجمه عبدالمحمد آیتی)وصف حضرت علی(ع)

469-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )يَهْلِكُ فِيَّ رَجُلَانِ مُحِبٌّ مُفْرِطٌ وَ بَاهِتٌ مُفْتَرٍ
قال الرضي و هذا مثل قوله ( عليه ‏السلام )
هَلَكَ فِيَّ رَجُلَانِ مُحِبٌّ غَالٍ وَ مُبْغِضٌ قَالٍ

شماره حکمت براساس نسخه صبحی صالح

حکمت 461 دکتر آیتی

461 و فرمود (ع): دو كس در باره من هلاك شدند، يكى آنكه، در دوستى افراط مى ‏ورزد و يكى آنكه، بهتان مى ‏زند و افترا مى‏ بندد.
نظير اين سخن امام (ع) است كه فرمود: دو كس در باره من هلاك شدند: دوستى كه در دوستيش غلو كند و دشمنى كه در دشمنيش افراط ورزد.

ترجمه عبدالمحمد آیتی

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره 468 صبحي صالح(ترجمه عبدالمحمد آیتی)پیشگویی آینده

468-وَ قَالَ ( عليه ‏السلام )يَأْتِي عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ عَضُوضٌ يَعَضُّ الْمُوسِرُ فِيهِ عَلَى مَا فِي يَدَيْهِ وَ لَمْ يُؤْمَرْ بِذَلِكَ قَالَ اللَّهُ‏ سُبْحَانَهُ وَ لا تَنْسَوُا الْفَضْلَ بَيْنَكُمْ‏ تَنْهَدُ فِيهِ الْأَشْرَارُ وَ تُسْتَذَلُّ الْأَخْيَارُ وَ يُبَايِعُ الْمُضْطَرُّونَ وَ قَدْ نَهَى رَسُولُ اللَّهِ ( صلى‏ الله ‏عليه‏ وآله ‏وسلم )عَنْ بَيْعِ الْمُضْطَرِّينَ

شماره حکمت براساس نسخه صبحی صالح

حکمت 460 دکتر آیتی

460 و فرمود (ع): بر مردم روزگارى مى ‏آيد، سخت گزنده كه توانگر از شدت بخل، مال خود را به دندان نگه مى‏ دارد، و حال آنكه او را چنين نفرموده ‏اند. خداى سبحان، مى‏ فرمايد: «بخشندگى را ميان خود فراموش مكنيد.»

 در آن روزگاران، بدان بلند پايه شوند و نيكان خوار گردند و با درماندگانى كه از خريدن يا فروختن چيزى ناچارند، معامله كنند.
و حال آنكه رسول الله (صلى الله عليه و آله) معاملت با چنين كسان را در حالت اضطرار منع فرموده است.

ترجمه عبدالمحمد آیتی

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره 467 صبحي صالح(ترجمه عبدالمحمد آیتی)

467-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )فِي كَلَامٍ لَهُ وَ وَلِيَهُمْ وَالٍ فَأَقَامَ وَ اسْتَقَامَ حَتَّى ضَرَبَ الدِّينُ بِجِرَانِهِ

شماره حکمت براساس نسخه صبحی صالح

حکمت 459 دکتر آیتی

 در ضمن سخن فرموده است: واليى بر آنان فرماندهى يافت. كار را بر پاى داشت و خود استقامت ورزيد تا دين قرار گرفت.

ترجمه عبدالمحمد آیتی

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره 466 صبحي صالح(ترجمه عبدالمحمد آیتی)تمثیل

466-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )الْعَيْنُ وِكَاءُ السَّهِ‏

قال الرضي و هذه من الاستعارات العجيبة كأنه يشبه السه بالوعاء و العين بالوكاء فإذا أطلق الوكاء لم ينضبط الوعاء و هذا القول في الأشهر الأظهر من كلام النبي ( صلى‏ الله‏ عليه ‏وآله ‏وسلم )

و قد رواه قوم لأمير المؤمنين ( عليه ‏السلام ) و ذكر ذلك المبرد في كتاب المقتضب في باب اللفظ بالحروف و قد تكلمنا على هذه الاستعارة في كتابنا الموسوم بمجازات الآثار النبوية

شماره حکمت براساس نسخه صبحی صالح

حکمت 458 دکتر آیتی

 و فرمود (ع): چشم به مثابه بند نشيمنگاه است.
رضى گويد: اين از استعاره‏ هاى عجيب است. گويى نشيمنگاه را به ظرفى تشبيه كرده كه چشم، بند آن ظرف است. چون بند باز شود، هر چه در ظرف است، بريزد. بنا بر قول اشهر اين سخن از رسول خدا (ص) است

و بعضى آن را از امير مؤمنان نقل كرده‏ اند. مبرد در كتاب المقتضب در باب «اللفظ بالحروف» ذكر كرده. ما نيز در كتاب خود موسوم به مجازات الآثار النبويّة اين استعاره را آورده ‏ايم.

ترجمه عبدالمحمد آیتی

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره 465 صبحي صالح(ترجمه عبدالمحمد آیتی)ستايش انصار

465-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )فِي مَدْحِ الْأَنْصَارِ هُمْ وَ اللَّهِ رَبَّوُا الْإِسْلَامَ كَمَا يُرَبَّى الْفِلْوُ مَعَ غَنَائِهِمْ بِأَيْدِيهِمُ السِّبَاطِ وَ أَلْسِنَتِهِمُ السِّلَاطِ

شماره حکمت براساس نسخه صبحی صالح

حکمت 457 دکتر آیتی

 در ستايش انصار فرمايد: به خدا سوگند، اينان اسلام را پرورش دادند، آنسان، كه كره اسب از شير باز گرفته را پرورش دهند. به نيروى دارايى خود و كفهاى بخشنده خود و زبانهاى تيز و برنده خود.

ترجمه عبدالمحمد آیتی

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره 464 صبحي صالح(ترجمه عبدالمحمد آیتی)

464-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )إِنَّ لِبَنِي أُمَيَّةَ مِرْوَداً يَجْرُونَ فِيهِ وَ لَوْ قَدِ اخْتَلَفُوا فِيمَا بَيْنَهُمْ ثُمَّ كَادَتْهُمُ الضِّبَاعُ لَغَلَبَتْهُمْ‏

قال الرضي و المرود هنا مفعل من الإرواد و هو الإمهال و الإظهار و هذا من أفصح الكلام و أغربه فكأنه ( عليه‏السلام ) شبه المهلة التي هم فيها بالمضمار الذي يجرون فيه إلى الغاية فإذا بلغوا منقطعها انتقض نظامهم بعدها

شماره حکمت براساس نسخه صبحی صالح

حکمت 456 دکتر آیتی

 و فرمود (ع): بنى اميه را مهلتى است كه در آن اسب قدرت مى‏ تازند، هر چند، ميانشان اختلاف افتد. سپس، كفتاران به جنگشان برخيزند و مغلوبشان سازند.

سيد رضى گويد: «مرود» بر وزن «مفعل» از مصدر «ارواد» است و آن به معنى مهلت دادن است و اين از فصيحترين و غريبترين سخنان اوست. گويى، مهلتى را كه در آن هستند به ميدان مسابقه تشبيه كرده است كه در آن براى رسيدن به هدف، اسب مى ‏تازند كه چون به پايان رسند رشته انتظامشان گسسته شود.

ترجمه عبدالمحمد آیتی

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره 463 صبحي صالح(ترجمه عبدالمحمد آیتی)دنیا

463-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )الدُّنْيَا خُلِقَتْ لِغَيْرِهَا وَ لَمْ تُخْلَقْ لِنَفْسِهَا

شماره حکمت براساس نسخه صبحی صالح

حکمت 455 دکتر آیتی

 و فرمود (ع): دنيا براى ديگرى آفريده شده، براى خود آفريده نشده.

ترجمه عبدالمحمد آیتی

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره 462 صبحي صالح(ترجمه عبدالمحمد آیتی)

462-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )رُبَّ مَفْتُونٍ بِحُسْنِ الْقَوْلِ فِيهِ

شماره حکمت براساس نسخه صبحی صالح

حکمت 454 دکتر آیتی

و فرمود (ع): چه بسيار كسان كه از ستودن ديگران فريفته و گمراه شده ‏اند.

ترجمه عبدالمحمد آیتی

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره 461 صبحي صالح(ترجمه عبدالمحمد آیتی)غیبت

461-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )الْغِيبَةُ جُهْدُ الْعَاجِزِ

شماره حکمت براساس نسخه صبحی صالح

حکمت 453 دکتر آیتی

 و فرمود (ع): غيبت كردن تنها سلاح ناتوان است.

ترجمه عبدالمحمد آیتی

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره 460 صبحي صالح(ترجمه عبدالمحمد آیتی)بردباری

460-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )الْحِلْمُ وَ الْأَنَاةُ تَوْأَمَانِ يُنْتِجُهُمَا عُلُوُّ الْهِمَّةِ

شماره حکمت براساس نسخه صبحی صالح

حکمت 452 دکتر آیتی

 و فرمود (ع): بردبارى و تأمل توأمان هستند كه هر دو از همت بلند مى‏ زايند.

ترجمه عبدالمحمد آیتی