حکمت ۱۲ صبحی صالح
۱۲-وَ قَالَ ( علیهالسلام )أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ اکْتِسَابِ الْإِخْوَانِ وَ أَعْجَزُ مِنْهُ مَنْ ضَیَّعَ مَنْ ظَفِرَ بِهِ مِنْهُم
حکمت ۱۲ شرح ابن أبی الحدید ج ۱۸
۱۲: أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ اکْتِسَابِ الْإِخْوَانِ- وَ أَعْجَزُ مِنْهُ مَنْ ضَیَّعَ مَنْ ظَفِرَ بِهِ مِنْهُمْ قد ذکرنا قطعه صالحه من الإخوانیات فیما تقدم- و فی الحدیث المرفوع أن النبی ص بکى لما قتل جعفر بمؤته- و قال المرء کثیر بأخیهو قال جعفر بن محمد ع لکل شیء حلیه و حلیه الرجل أوداؤه- . و أنشد ابن الأعرابی
لعمرک ما مال الفتى بذخیره
و لکن إخوان الصفاء الذخائر
و کان أبو أیوب السختیانی یقول- إذا بلغنی موت أخ کان لی فکأنما سقط عضو منی- . و کان یقال الإخوان ثلاث طبقات- طبقه کالغذاء لا یستغنی عنه- و طبقه کالدواء یحتاج إلیه عند المرض- و طبقه کالداء لا یحتاج إلیه أبدا- . و کان یقال صاحبک کرقعه فی قمیصک- فانظر بما ترقع قمیصک- .
و کان یونس بن عبید یقول- اثنان ما فی الأرض أقل منهما- و لا یزدادان إلا قله- درهم یوضع فی حق و أخ یسکن إلیه فی الله- .
و قال الشاعر
أخاک أخاک إن من لا أخا له
کساع إلى الهیجا بغیر سلاح
و إن ابن عم المرء فاعلم جناحه
و هل ینهض البازی بغیر جناح
و قال آخر
و لن تنفک تحسد أو تعادى
فأکثر ما استطعت من الصدیق
و بغضک للتقی أقل ضرا
و أسلم من موده ذی الفسوق
و أوصى بعضهم ابنه فقال یا بنی- إذا نازعتک نفسک إلى مصاحبه الرجال- فاصحب من إذا صحبته زانک و إذا خدمته صانک- و إذا عرضت لک مؤنه أعانک و إن قلت صدق قولک- و إن صلت شد صولک و إن مددت یدک لأمر مدها- و إن بدت لک عوره سدها و إن رأى منک حسنه عدها- و إن سألته أعطاک و إن سکت ابتدأک- و إن نزلت بک ملمه واساک من لا تأتیک منه البوائق- و لا تحتار علیک منه الطرائق- و لا یخذلک عند الحقائق- . و من الشعر المنسوب إلى علی ع
إن أخاک الحق من کان معک
و من یضر نفسه لینفعک
و من إذا ریب الزمان صدعک
شتت فیک شمله لیجمعک
و من الشعر المنسوب إلیه ع أیضا
أخوک الذی إن أجرضتک ملمه
من الدهر لم یبرح لها الدهر واجما
و لیس أخوک بالذی إن تشعبت
علیک أمور ظل یلحاک لائما
و قال بعض الحکماء- ینبغی للإنسان أن یوکل بنفسه کالئین- أحدهما یکلؤه من أمامه و الآخر یکلؤه من ورائه- و هما عقله الصحیح و أخوه النصیح- فإن عقله و إن صح فلن یبصره من عیبه- إلا بمقدار ما یرى الرجل من وجهه فی المرآه- و یخفى علیه ما خلفه- و أما أخوه النصیح فیبصره ما خلفه و ما أمامه أیضا- . و کتب ظریف إلى صدیق له- أنی غیر محمود على الانقیاد إلیک- لأنی صادقتک من جوهر نفسی- و النفس یتبع بعضها بعضا- . و فی الحدیث المرفوع إذا أحب أحدکم أخاه فلیعلمه- . و قال الأحنف- خیر الإخوان من إذا استغنیت عنه لم یزدک ودا- و إن احتجت إلیه لم ینقصک- . و قال أعشى باهله یرثی المنتشر بن وهب-
إما سلکت سبیلا کنت سالکها
فاذهب فلا یبعدنک الله منتشر
من لیس فی خیره شر ینکده
على الصدیق و لا فی صفوه کدر
و قال آخر یرثی صدیقا له-
أخ طالما سرنی ذکره
و أصبحت أشجى لدى ذکره
و قد کنت أغدو إلى قصره
فأصبحت أغدو إلى قبره
و کنت أرانی غنیا به
عن الناس لو مد فی عمره
إذا جئته طالبا حاجه
فأمری یجوز على أمره
رأى بعض الحکماء مصطحبین لا یفترقان- فسأل عنهما فقیل صدیقان- قال فما بال أحدهما غنیا و الآخر فقیرا
ترجمه فارسی شرح ابن ابی الحدید
حکمت (۱۲)
اعجز الناس من عجز عن اکتساب الاخوان، و اعجز منه من ضیّع من ظفر به منهم. «ناتوانتر مردم کسى است که از به دست آوردن برادران ناتوان باشد و ناتوانتر از او کسى است که- دوستانى- را که به دست آورده است، تباه سازد و از دست بدهد.»
ابن ابى الحدید ضمن شرح این سخن شواهدى از روایات و اخبار و اشعار آورده است که براى نمونه به ترجمه یکى دو مورد بسنده مى شود.در حدیث مرفوع آمده است که پیامبر صلّى اللّه علیه و آله و سلّم پس از کشته شدن جعفر در جنگ موته گریست و فرمود: مرد با برادرش فزون است.
جعفر بن محمد علیه السّلام فرموده است: هر چیز را زیورى است و زیور مرد دوستان صمیمى اویند.
ابن الاعرابى چنین سروده است «سوگند به جان خودت که ثروت جوانمرد، اندوخته پسندیده نیست، بلکه برادران باصفا، اندوخته هاى پسندیده ترند.» ابو ایوب سختیانى مى گفته است: هر گاه خبر مرگ یکى از دوستانم- برادرانم- به من مى رسد، چنان است که گویى اندامى از اندامهاى من فرو مى افتد.
گفته شده است، دوست تو همچون رقعه پیراهن توست، بنگر پیراهن خود را با چه چیزى وصله مى زنى.
جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۷ //دکتر محمود مهدوى دامغانى
بازدیدها: ۲۲۹
دیدگاه‌ها