حکمت ۳۴۹ صبحی صالح
۳۴۹-وَ قَالَ ( علیه السلام )مَنْ نَظَرَ فِی عَیْبِ نَفْسِهِ اشْتَغَلَ عَنْ عَیْبِ غَیْرِهِ
وَ مَنْ رَضِیَ بِرِزْقِ اللَّهِ لَمْ یَحْزَنْ عَلَى مَا فَاتَهُ
وَ مَنْ سَلَّ سَیْفَ الْبَغْیِ قُتِلَ بِهِ
وَ مَنْ کَابَدَ الْأُمُورَ عَطِبَ
وَ مَنِ اقْتَحَمَ اللُّجَجَ غَرِقَ
وَ مَنْ دَخَلَ مَدَاخِلَ السُّوءِ اتُّهِمَ
وَ مَنْ کَثُرَ کَلَامُهُ کَثُرَ خَطَؤُهُ وَ مَنْ کَثُرَ خَطَؤُهُ قَلَّ حَیَاؤُهُ وَ مَنْ قَلَّ حَیَاؤُهُ قَلَّ وَرَعُهُ وَ مَنْ قَلَّ وَرَعُهُ مَاتَ قَلْبُهُ وَ مَنْ مَاتَ قَلْبُهُ دَخَلَ النَّارَ
وَ مَنْ نَظَرَ فِی عُیُوبِ النَّاسِ فَأَنْکَرَهَا ثُمَّ رَضِیَهَا لِنَفْسِهِ فَذَلِکَ الْأَحْمَقُ بِعَیْنِهِ وَ الْقَنَاعَهُ مَالٌ لَا یَنْفَدُ
وَ مَنْ أَکْثَرَ مِنْ ذِکْرِ الْمَوْتِ رَضِیَ مِنَ الدُّنْیَا بِالْیَسِیرِ
وَ مَنْ عَلِمَ أَنَّ کَلَامَهُ مِنْ عَمَلِهِ قَلَّ کَلَامُهُ إِلَّا فِیمَا یَعْنِیهِ
حکمت ۳۵۵ شرح ابن أبی الحدید ج ۱۹
۳۵۵: مَنْ نَظَرَ فِی عَیْبِ نَفْسِهِ اشْتَغَلَ عَنْ عَیْبِ غَیْرِهِ- وَ مَنْ رَضِیَ بِرِزْقِ اللَّهِ لَمْ یَحْزَنْ عَلَى مَا فَاتَهُ- وَ مَنْ سَلَّ سَیْفَ الْبَغْیِ قُتِلَ بِهِ- وَ مَنْ کَابَدَ الْأُمُورَ عَطِبَ- وَ مَنِ اقْتَحَمَ اللُّجَجَ غَرِقَ- وَ مَنْ دَخَلَ مَدَاخِلَ السُّوءِ اتُّهِمَ- وَ مَنْ کَثُرَ کَلَامُهُ کَثُرَ خَطَؤُهُ- وَ مَنْ کَثُرَ خَطَؤُهُ قَلَّ حَیَاؤُهُ- وَ مَنْ قَلَّ حَیَاؤُهُ قَلَّ وَرَعُهُ- وَ مَنْ قَلَّ وَرَعُهُ مَاتَ قَلْبُهُ- وَ مَنْ مَاتَ قَلْبُهُ دَخَلَ النَّارَ- وَ مَنْ نَظَرَ فِی عُیُوبِ غَیْرِهِ فَأَنْکَرَهَا- ثُمَّ رَضِیَهَا لِنَفْسِهِ فَذَلِکَ الْأَحْمَقُ بِعَیْنِهِ- وَ الْقَنَاعَهُ مَالٌ لَا یَنْفَدُ- وَ مَنْ أَکْثَرَ مِنْ ذِکْرِ الْمَوْتِ- رَضِیَ مِنَ الدُّنْیَا بِالْیَسِیرِ- وَ مَنْ عَلِمَ أَنَّ کَلَامَهُ مِنْ عَمَلِهِ- قَلَّ کَلَامُهُ إِلَّا فِیمَا یَعْنِیهِ
کل هذه الفصول قد تقدم الکلام فیها- و هی عشره أولها- من نظر فی عیب نفسه اشتغل عن عیب غیره- کان یقال أصلح نفسک أولا ثم أصلح غیرک- .
و ثانیها من رضی برزق الله لم یحزن على ما فاته- کان یقال الحزن على المنافع الدنیویه سم- تریاقه الرضا بالقضاء
و ثالثها من سل سیف البغی قتل به- کان یقال الباغی مصروع و إن کثر جنوده- .
و رابعها من کابد الأمور عطب- و من اقتحم اللجج غرق- مثل هذا قول القائل- من حارب الأیام أصبح رمحه قصدا و أصبح سیفه مفلولا- .
و خامسها من دخل مداخل السوء اتهم- هذا مثل قولهم من عرض نفسه للشبهات- فلا یلومن من أساء به الظن- .
و سادسها من کثر کلامه إلى قوله دخل النار- قد تقدم القول فی المنطق الزائد و ما فیه من المحذور- و کان یقال قلما سلم مکثار أو أمن من عثار- .
و سابعها من نظر فی عیوب غیره فأنکرها- ثم رضیها لنفسه فذاک هو الأحمق بعینه- و کان یقال أجهل الناس- من یرضى لنفسه بما یسخطه من غیره- .
و ثامنها القناعه مال لا ینفد- قد سبق القول فی هذا و سیأتی أیضا- .
و تاسعها من ذکر الموت رضی من الدنیا بالیسیر- کان یقال إذا أحببت ألا تحسد أحدا- فأکثر ذکر الموت- و اعلم أنک و من تحسده- عن قلیل من عدید الهلکى- .
و عاشرها من علم أن کلامه من عمله- قل کلامه إلا فیما یعنیه- لا ریب أن الکلام عمل من الأعمال- و فعل من الأفعال- فکما یستهجن من الإنسان- ألا یزال یحرک یده و إن کان عابثا- کذلک یستهجن ألا یزال یحرک لسانه- فیما هو عبث أو یجری مجرى العبث- .
و قال الشاعر
یخوض أناس فی الکلام لیوجزوا
و للصمت فی بعض الأحایین أوجز
إذا کنت عن أن تحسن الصمت عاجزا
فأنت عن الإبلاغ فی القول أعجز
ترجمه فارسی شرح ابن ابی الحدید
حکمت (۳۵۵)
من نظر فى عیب نفسه اشتغل عن عیب غیره،
و من رضى برزق الله لم یحزن على ما فاته، و من سلّ سیف البغى قتل به،
و من کابد الامور عطب، و من اقتحم اللجج غرق، و من دخل مداخل السوء اتهم.
و من کثر کلامه کثر خطؤه، و من کثر خطوه قلّ حیاوه، و من قل حیاؤه قلّ ورعه،
و من قلّ ورعه مات قلبه، و من مات قلبه دخل النّار.
و من نظر فى عیوب غیره فانکرها ثمّ رضیها لنفسه فذلک الاحمق بعینه. و القناعه مال لا ینفد.
و من اکثر من ذکر الموت رضى من الدنیا بالیسیر.
و من علم ان کلامه من عمله قلّ کلامه الا فى ما یعنیه.
«آن کس به عیب خویشتن نگریست از عیب غیر خود سرگرم- کار خود- شد،
و آن کس که به روزى خدا خرسند شد بر آنچه که از دستش بشد، اندوهگین نگردد،
و آن کس که شمشیر ستم کشید، با آن کشته شد،
و هر کس در کارها خویشتن را به رنج افکند، خود را هلاک ساخت،
و آن کس در موج دریا درآید، غرق شد،
و هر کس به جایگاههاى بدى درآمد، متهم شد.
و هر کس گفتارش فزون شد، خطاهایش فزون گردید،
و آن کس که خطاهایش فزون شد، آزرمش کاسته شد،
و آن کس که آزرمش کاسته شد، پارسایى او کاستى پذیرفت،
و آن کس که پارسایى او کاستى یافت، دلش مرد،
و آن کس که دلش مرد، به آتش دوزخ درافتاد.
و آن کس که به عیبهاى مردم نگریست و آن را زشت شمرد و سپس همان عیبها را براى خود بپسندید، او به ذات خود احمق است. قناعت مالى است که به پایان نمى رسد.
و آن کس که یاد مرگ را بسیار کند، از دنیا به اندک راضى شود.
و آن کس که دانست گفتارش از کردارش شمرده مى شود، سخنش جز در آنچه که به کارش آید، اندک شود.»
جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۸ //دکتر محمود مهدوى دامغانى
بازدیدها: ۲۲۵