نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۵۹ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن ابی الحدید)

حکمت ۳۵۳ صبحی صالح

۳۵۳-وَ قَالَ ( علیه‏السلام )أَکْبَرُ الْعَیْبِ أَنْ تَعِیبَ مَا فِیکَ مِثْلُهُ

حکمت ۳۵۹ شرح ابن ‏أبی ‏الحدید ج ۱۹

۳۵۹: أَکْبَرُ الْعَیْبِ أَنْ تَعِیبَ مَا فِیکَ مِثْلُهُ قد تقدم هذا المعنى مرارا و

و قال الشاعر-

إذا أنت عبت الأمر ثم أتیته
فأنت و من تزری علیه سواء

ترجمه فارسی شرح ابن‏ ابی الحدید

حکمت (۳۵۹)
اکبر العیب ان تعیب ما فیک مثله.

«بزرگترین عیب آن بود که چیزى را که مانندش در خود تو هست- براى دیگران- عیب بشمارى.»

شاعرى در این باره چنین سروده است: هرگاه کارى را زشت بشمرى و خود مرتکب آن شوى، تو و آن کس که بر او عیب مى‏ گیرى، یکسان هستى.

 

جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۸ //دکتر محمود مهدوى دامغانى

بازدیدها: ۵۰

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۵۸ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن ابی الحدید)

حکمت ۳۵۲ صبحی صالح

۳۵۲-وَ قَالَ ( علیه‏السلام )لِبَعْضِ أَصْحَابِهِ لَا تَجْعَلَنَّ أَکْثَرَ شُغُلِکَ بِأَهْلِکَ وَ وَلَدِکَ فَإِنْ یَکُنْ أَهْلُکَ وَ وَلَدُکَ أَوْلِیَاءَ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ لَا یُضِیعُ أَوْلِیَاءَهُ وَ إِنْ یَکُونُوا أَعْدَاءَ اللَّهِ فَمَا هَمُّکَ وَ شُغُلُکَ بِأَعْدَاءِ اللَّهِ

حکمت ۳۵۸ شرح ابن ‏أبی ‏الحدید ج ۱۹

۳۵۸: وَ قَالَ ع لِبَعْضِ أَصْحَابِهِ- لَا تَجْعَلَنَّ أَکْثَرَ شُغُلِکَ بِأَهْلِکَ وَ وَلَدِکَ- فَإِنْ یَکُنْ أَهْلُکَ وَ وَلَدُکَ أَوْلِیَاءَ اللَّهِ- فَإِنَّ اللَّهَ لَا یُضِیعُ أَوْلِیَاءَهُ- وَ إِنْ یَکُونُوا أَعْدَاءَ اللَّهِ- فَمَا هَمُّکَ وَ شُغُلُکَ بِأَعْدَاءِ اللَّهِ قد تقدم القول نحو هذا المعنى- و هو أمر بالتفویض و التوکل على الله تعالى- فیمن یخلفه الإنسان من ولده و أهله- فإن الله تعالى أعلم بالمصلحه- و أرأف بالإنسان من أبیه و أمه- ثم إن کان الولد فی علم الله تعالى- ولیا من أولیاء الله سبحانه- فإن الله تعالى لا یضیعه قال سبحانه- وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ- و کل ولی لله فهو متوکل علیه لا محاله- و إن کان عدوا لله لم یجز الاهتمام له و الاعتناء بأمره- لأن أعداء الله تجب مقاطعتهم و یحرم تولیهم- فعلى کل حال لا ینبغی للإنسان- أن یحفل بأهله و ولده بعد موته- . و اعلم أن هذا کلام العارفین الصدیقین- لا کلام أهل هذه الطبقات التی نعرفها- فإن هذه الطبقات- تقصر أقدامهم عن الوصول إلى هذا المقام- . و یعجبنی

قول الشاعر-

أیا جامع المال وفرته
لغیرک إذ لم تکن خالدا

فإن قلت أجمعه للبنین‏
فقد یسبق الولد الوالدا

و إن قلت أخشى صروف الزمان
فکن من تصاریفه واحدا

ترجمه فارسی شرح ابن‏ ابی الحدید

حکمت (۳۵۸)
و قال علیه السّلام لبعض اصحابه: لا تجعلنّ اکثر شغلک باهلک و ولدک، فان یکن اهلک و ولدک اولیاء الله فانّ الله لا یضیع اولیاءه، و ان یکونوا اعداء الله فما همک و شغلک باعداء الله.

و آن حضرت به یکى از یاران خود فرمود: «بیشترین گرفتارى و دربند بودن خود را براى زن و فرزندت قرار مده که اگر زن و فرزندت از دوستان خدا باشند، خداوند دوستانش را ضایع نمى‏ فرماید و اگر دشمنان خدایند، غم و همت تو براى دشمنان خدا چیست»

در این باره بیش از این سخن گفته شد و این سخن فرمان به تفویض کار به خدا و توکل بر او در مورد بازماندگان آدمى است و خداوند به مصلحت داناتر و به آدمى از پدر و مادرش مهربان‏تر است و اگر فرزند، دوستى از دوستان خدا باشد، خداوند متعال او را ضایع نمى‏ گذارد که خود فرموده است: «و من یتوکل على الله فهو حسبه»، «هر کس به خدا توکل کند خداوندش بسنده است.» و هر کس دوست خدا باشد، بى ‏چون و چرا متوکل بر اوست، و اگر زن و فرزند ازدشمنان خدا باشند، اهتمام به کار و توجه به امور ایشان جایز نیست بلکه واجب است از دشمنان خدا منقطع شوند و دوست داشتن آنان حرام است. به هر حال براى آدمى سزاوار نیست که براى پس از مرگ خود نگران و متوجه زن و فرزندش باشد.
و بدان که این سخن گفتار عارفان صدیق است نه گفتار این طبقاتى که ما مى‏ شناسیم، که این طبقات گامهایشان از رسیدن به چنین مقامى فرو مانده است.

جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۸ //دکتر محمود مهدوى دامغانى

بازدیدها: ۱۵

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۵۷ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن ابی الحدید)

حکمت ۳۵۱ صبحی صالح

۳۵۱-وَ قَالَ ( علیه‏السلام )عِنْدَ تَنَاهِی الشِّدَّهِ تَکُونُ الْفَرْجَهُ وَ عِنْدَ تَضَایُقِ حَلَقِ الْبَلَاءِ یَکُونُ الرَّخَاءُ

حکمت ۳۵۷ شرح ابن ‏أبی ‏الحدید ج ۱۹

۳۵۷: عِنْدَ تَنَاهِی الشِّدَّهِ تَکُونُ الْفَرْجَهُ- وَ عِنْدَ تَضَایُقِ حَلَقِ الْبَلَاءِ یَکُونُ الرَّخَاءُ کان یقال إذا اشتد المضیق اتسعت الطریق- و کان یقال توقعوا الفرج عند ارتتاج المخرج-

و قال الشاعر

إذا بلغ الحوادث منتهاها
فرج بعیدها الفرج المطلا

فکم کرب تولى إذ توالى‏
و کم خطب تجلى حین جلى‏

و فی الأثر تضایقی تنفرجی- سیجعل الله بعد العسر یسرا- . و الفرجه بفتح الفاء التفصی من الهم-

قال الشاعر

ربما تجزع النفوس من الأمر
له فرجه کحل العقال‏

– فأما الفرجه بالضم ففرجه الحائط و ما أشبهه

ترجمه فارسی شرح ابن‏ ابی الحدید

حکمت (۳۵۷)
عند تناهى الشده تکون الفرجه، و عند تضایق حلق البلاء یکون الرّخاء.

«نزدیک به نهایت رسیدن سختى، گشایش خواهد بود و هنگام سخت به هم آمدن حلقه‏ هاى بلا، آسایش خواهد بود.»

جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۸ //دکتر محمود مهدوى دامغانى

 

بازدیدها: ۴۶

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۵۶ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن ابی الحدید)

حکمت ۳۵۰ صبحی صالح

۳۵۰-وَ قَالَ ( علیه‏السلام )لِلظَّالِمِ مِنَ الرِّجَالِ ثَلَاثُ عَلَامَاتٍ یَظْلِمُ مَنْ فَوْقَهُ بِالْمَعْصِیَهِ وَ مَنْ دُونَهُ بِالْغَلَبَهِ وَ یُظَاهِرُ الْقَوْمَ الظَّلَمَه

حکمت ۳۵۶ شرح ابن ‏أبی ‏الحدید ج ۱۹

۳۵۶: لِلظَّالِمِ مِنَ الرِّجَالِ ثَلَاثُ عَلَامَاتٍ- یَظْلِمُ مَنْ فَوْقَهُ بِالْمَعْصِیَهِ- وَ مَنْ دُونَهُ بِالْغَلَبَهِ وَ یُظَاهِرُ الْقَوْمَ الظَّلَمَهَ یمکن أن یفسر هذا الکلام على وجهین- أحدهما أن کل من وجدت فیه- إحدى هذه الثلاث فهو ظالم- إما أن یکون قد وجبت علیه طاعه من فوقه فعصاه- فهو بعصیانه ظالم له- لأنه قد وضعه فی غیر موضعه- و الظلم فی أصل اللغه هو هذا المعنى- و لذلک سموا اللبن یشرب- قبل أن یبلغ الروب مظلوما- لأن الشرب منه کان فی غیر موضعه- إذا لم یرب و لم یخرج زبده- فکذلک من عصى من فوقه- فقد زحزحه عن مقامه إذ لم یطعه- و إما أن یکون قد قهر من دونه و غلبه- و إما أن یکون قد ظاهر الظلمه- . و الوجه الثانی أن کل ظالم- فلا بد من اجتماع هذه العلامات الثلاث فیه- و هذا هو الأظهر

ترجمه فارسی شرح ابن‏ ابی الحدید

حکمت (۳۵۶)

للظّالم من الرجال ثلاث علامات: یظلم من فوقه بالمعصیه، و من دونه بالغلبه، و یظاهر القوم الظلمه.

«مردم ستمگر را سه نشانه است، بر آنکه برتر از اوست به نافرمانى ستم مى‏ کند و بر آنکه فروتر از اوست به چیرگى ستم مى ‏کند و ستمگران را یارى و پشتیبانى دهد.»

جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۸ //دکتر محمود مهدوى دامغانى

بازدیدها: ۱۴

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۵۵ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن ابی الحدید)

حکمت ۳۴۹ صبحی صالح

۳۴۹-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام )مَنْ نَظَرَ فِی عَیْبِ نَفْسِهِ اشْتَغَلَ عَنْ عَیْبِ غَیْرِهِ
وَ مَنْ رَضِیَ بِرِزْقِ اللَّهِ لَمْ یَحْزَنْ عَلَى مَا فَاتَهُ
وَ مَنْ سَلَّ سَیْفَ الْبَغْیِ قُتِلَ بِهِ
وَ مَنْ کَابَدَ الْأُمُورَ عَطِبَ
وَ مَنِ اقْتَحَمَ اللُّجَجَ غَرِقَ
وَ مَنْ دَخَلَ مَدَاخِلَ السُّوءِ اتُّهِمَ
وَ مَنْ کَثُرَ کَلَامُهُ کَثُرَ خَطَؤُهُ وَ مَنْ کَثُرَ خَطَؤُهُ قَلَّ حَیَاؤُهُ وَ مَنْ قَلَّ حَیَاؤُهُ قَلَّ وَرَعُهُ وَ مَنْ قَلَّ وَرَعُهُ مَاتَ قَلْبُهُ وَ مَنْ مَاتَ قَلْبُهُ دَخَلَ النَّارَ
وَ مَنْ نَظَرَ فِی عُیُوبِ النَّاسِ فَأَنْکَرَهَا ثُمَّ رَضِیَهَا لِنَفْسِهِ فَذَلِکَ الْأَحْمَقُ بِعَیْنِهِ وَ الْقَنَاعَهُ مَالٌ لَا یَنْفَدُ
وَ مَنْ أَکْثَرَ مِنْ ذِکْرِ الْمَوْتِ رَضِیَ مِنَ الدُّنْیَا بِالْیَسِیرِ
وَ مَنْ عَلِمَ أَنَّ کَلَامَهُ مِنْ عَمَلِهِ قَلَّ کَلَامُهُ إِلَّا فِیمَا یَعْنِیهِ

حکمت ۳۵۵ شرح ابن ‏أبی ‏الحدید ج ۱۹

۳۵۵: مَنْ نَظَرَ فِی عَیْبِ نَفْسِهِ اشْتَغَلَ عَنْ عَیْبِ غَیْرِهِ- وَ مَنْ رَضِیَ بِرِزْقِ اللَّهِ لَمْ یَحْزَنْ عَلَى مَا فَاتَهُ- وَ مَنْ سَلَّ سَیْفَ الْبَغْیِ قُتِلَ بِهِ- وَ مَنْ کَابَدَ الْأُمُورَ عَطِبَ- وَ مَنِ اقْتَحَمَ اللُّجَجَ غَرِقَ- وَ مَنْ دَخَلَ مَدَاخِلَ السُّوءِ اتُّهِمَ- وَ مَنْ کَثُرَ کَلَامُهُ کَثُرَ خَطَؤُهُ- وَ مَنْ کَثُرَ خَطَؤُهُ قَلَّ حَیَاؤُهُ- وَ مَنْ قَلَّ حَیَاؤُهُ قَلَّ وَرَعُهُ- وَ مَنْ قَلَّ وَرَعُهُ مَاتَ قَلْبُهُ- وَ مَنْ مَاتَ قَلْبُهُ دَخَلَ النَّارَ- وَ مَنْ نَظَرَ فِی عُیُوبِ غَیْرِهِ فَأَنْکَرَهَا- ثُمَّ رَضِیَهَا لِنَفْسِهِ فَذَلِکَ الْأَحْمَقُ بِعَیْنِهِ- وَ الْقَنَاعَهُ مَالٌ لَا یَنْفَدُ- وَ مَنْ أَکْثَرَ مِنْ ذِکْرِ الْمَوْتِ- رَضِیَ مِنَ الدُّنْیَا بِالْیَسِیرِ- وَ مَنْ عَلِمَ أَنَّ کَلَامَهُ مِنْ عَمَلِهِ- قَلَّ کَلَامُهُ إِلَّا فِیمَا یَعْنِیهِ

کل هذه الفصول قد تقدم الکلام فیها- و هی عشره أولها- من نظر فی عیب نفسه اشتغل عن عیب غیره- کان یقال أصلح نفسک أولا ثم أصلح غیرک- .

و ثانیها من رضی برزق الله لم یحزن على ما فاته- کان یقال الحزن على المنافع الدنیویه سم- تریاقه الرضا بالقضاء

و ثالثها من سل سیف البغی قتل به- کان یقال الباغی مصروع و إن کثر جنوده- .

و رابعها من کابد الأمور عطب- و من اقتحم اللجج غرق- مثل هذا قول القائل- من حارب الأیام أصبح رمحه قصدا و أصبح سیفه مفلولا- .

و خامسها من دخل مداخل السوء اتهم- هذا مثل قولهم من عرض نفسه للشبهات- فلا یلومن من أساء به الظن- .

و سادسها من کثر کلامه إلى قوله دخل النار- قد تقدم القول فی المنطق الزائد و ما فیه من المحذور- و کان یقال قلما سلم مکثار أو أمن من عثار- .

و سابعها من نظر فی عیوب غیره فأنکرها- ثم رضیها لنفسه فذاک هو الأحمق بعینه- و کان یقال أجهل الناس- من یرضى لنفسه بما یسخطه من غیره- .

و ثامنها القناعه مال لا ینفد- قد سبق القول فی هذا و سیأتی أیضا- .

و تاسعها من ذکر الموت رضی من الدنیا بالیسیر- کان یقال إذا أحببت ألا تحسد أحدا- فأکثر ذکر الموت- و اعلم أنک و من تحسده- عن قلیل من عدید الهلکى- .

و عاشرها من علم أن کلامه من عمله- قل کلامه إلا فیما یعنیه- لا ریب أن الکلام عمل من الأعمال- و فعل من الأفعال- فکما یستهجن من الإنسان- ألا یزال یحرک یده و إن کان عابثا- کذلک یستهجن ألا یزال یحرک لسانه- فیما هو عبث أو یجری مجرى العبث- .

و قال الشاعر

یخوض أناس فی الکلام لیوجزوا
و للصمت فی بعض الأحایین أوجز

إذا کنت عن أن تحسن الصمت عاجزا
فأنت عن الإبلاغ فی القول أعجز

ترجمه فارسی شرح ابن‏ ابی الحدید

حکمت (۳۵۵)

من نظر فى عیب نفسه اشتغل عن عیب غیره،
و من رضى برزق الله لم یحزن على ما فاته، و من سلّ سیف البغى قتل به،
و من کابد الامور عطب، و من اقتحم اللجج غرق، و من دخل مداخل السوء اتهم.
و من کثر کلامه کثر خطؤه، و من کثر خطوه قلّ حیاوه، و من قل حیاؤه قلّ ورعه،
و من قلّ ورعه مات قلبه، و من مات قلبه دخل النّار.
و من نظر فى عیوب غیره فانکرها ثمّ رضیها لنفسه فذلک الاحمق بعینه. و القناعه مال لا ینفد.
و من اکثر من ذکر الموت رضى من الدنیا بالیسیر.
و من علم ان کلامه من عمله قلّ کلامه الا فى ما یعنیه.

 «آن کس به عیب خویشتن نگریست از عیب غیر خود سرگرم- کار خود- شد،
و آن کس که به روزى خدا خرسند شد بر آنچه که از دستش بشد، اندوهگین نگردد،
و آن کس که شمشیر ستم کشید، با آن کشته شد،
و هر کس در کارها خویشتن را به رنج افکند، خود را هلاک ساخت،
و آن کس در موج دریا درآید، غرق شد،
و هر کس به جایگاههاى بدى درآمد، متهم شد.
و هر کس گفتارش فزون شد، خطاهایش فزون گردید،
و آن کس که خطاهایش فزون شد، آزرمش کاسته شد،
و آن کس که آزرمش کاسته شد، پارسایى او کاستى پذیرفت،
و آن کس که پارسایى او کاستى یافت، دلش مرد،
و آن کس که دلش مرد، به آتش دوزخ درافتاد.
و آن کس که به عیبهاى مردم نگریست و آن را زشت شمرد و سپس همان عیبها را براى خود بپسندید، او به ذات خود احمق است. قناعت مالى است که به پایان نمى ‏رسد.
و آن کس که یاد مرگ را بسیار کند، از دنیا به اندک راضى شود.
و آن کس که دانست گفتارش از کردارش شمرده مى‏ شود، سخنش جز در آنچه که به کارش آید، اندک شود.»

جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۸ //دکتر محمود مهدوى دامغانى

بازدیدها: ۲۴۰

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۵۴ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن ابی الحدید)

حکمت ۳۴۸ صبحی صالح

۳۴۸-وَ قَالَ ( علیه‏السلام )أَشَدُّ الذُّنُوبِ مَا اسْتَهَانَ بِهِ صَاحِبُهُ

حکمت ۳۵۴ شرح ابن ‏أبی ‏الحدید ج ۱۹

۳۵۴: أَشَدُّ الذُّنُوبِ مَا اسْتَهَانَ بِهِ صَاحِبُهَا قد ذکرنا هذا فیما تقدم و ذکرنا العله فیه- و هی أن فاعل ذلک الذنب- قد جمع بین فعل الذنب و فعل ذنب آخر- و هو الاستهانه بما لا یستهان به- لأن المعاصی لا هین فیها- و الصغیر منها کبیر و الحقیر منها عظیم- و ذلک لجلاله شأن المعصی سبحانه- . فأما من یذنب و یستعظم ما أتاه- فحاله أخف من حال الأول- لأنه یکاد یکون نادما

ترجمه فارسی شرح ابن‏ ابی الحدید

حکمت (۳۵۴)

اشدّ الذنوب ما استهان بها صاحبها.

«سخت ‏ترین گناهان آن بود که گنهکار آن را خوار بشمرد.»

این موضوع و سبب آن را در گذشته بیان کردیم که در این صورت گنهکار مرتکب دو گناه شده است، یکى خود گناه و دیگر بى ‏ارزش شمردن چیزى که نباید بى ‏ارزش شمرده شود، یعنى با بى ‏ارزش شمردن گناه نسبت به جلال شان بارى تعالى اهانت کرده است، و گناه کوچک هم در واقع بزرگ است.
و حال آنکه کسى که گناه مى‏ کند و آن را بزرگ مى‏ شمرد، گرفتاریش از این یکى سبکتر است و ممکن است پشیمان شود.

جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۸ //دکتر محمود مهدوى دامغانى

 

بازدیدها: ۱۵

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۵۳ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن ابی الحدید)

حکمت ۳۴۷ صبحی صالح

۳۴۷-وَ قَالَ ( علیه‏ السلام )الثَّنَاءُ بِأَکْثَرَ مِنَ الِاسْتِحْقَاقِ مَلَقٌ وَ التَّقْصِیرُ عَنِ الِاسْتِحْقَاقِ عِیٌّ أَوْ حَسَدٌ

حکمت ۳۵۳ شرح ابن ‏أبی ‏الحدید ج ۱۹

۳۵۳: الثَّنَاءُ بِأَکْثَرَ مِنَ الِاسْتِحْقَاقِ مَلَقٌ- وَ التَّقْصِیرُ عَنِ الِاسْتِحْقَاقِ عِیٌّ أَوْ حَسَدٌ کانوا یکرهون أن یثنى الشاعر فی شعره- على الممدوح الثناء المفرط- و یقولون خیر المدح ما قارب فیه الشاعر و اقتصد- و هذا هو المذهب الصحیح و إن کان قوم یقولون- إن خیر الشعر المنظوم فی المدح- ما کان أشد مغالاه و أکثر تبجیلا- و تعظیما و وصفا و نعتا- . و ینبغی أن یکون قوله ع- محمولا على الثناء فی وجه الإنسان- لأنه هو الموصوف بالملق إذا أفرط- فأما من یثنى بظهر الغیب فلا یوصف ثناؤه بالملق- سواء کان مقتصدا أو مسرفا- . و قوله ع و التقصیر عن الاستحقاق عی أو حسد- لا مزید علیه فی الحسن- لأنه إذا قصر به عن استحقاقه- کان المانع إما من جانب المثنی فقط- من غیر تعلق له بالمثنى علیه أو مع تعلق به- فالأول هو العی و الحصر- و الثانی هو الحسد و المنافسه

ترجمه فارسی شرح ابن‏ ابی الحدید

حکمت (۳۵۳)

الثّناء باکثر من الاستحقاق ملق، و التقصیر عن الاستحقاق عى او حسد.

«ستودن افزونتر از آنچه سزاوارست، چاپلوسى است و کمتر از آنچه سزاوارست، درماندگى یا حسد است.»

از دیرباز خوش نمى ‏داشته ‏اند که شاعر در شعر خویش نسبت به ممدوح ستایش فزون از اندازه بیاورد و مى‏ گفته‏ اند، بهترین ستایشها آن است که شاعر در آن میانه ‏رو باشد، و این راه درست است. هر چند گروهى گفته ‏اند بهترین شعر در ستایش، شعرى است که در آن مبالغه و بزرگداشت بیشتر در اوصاف ممدوح گفته شده باشد.

شاید مقصود آن حضرت را بتوان بر این موضوع حمل کرد که ستایش در حضور و رویاروى را در نظر داشته است که اگر فزون از اندازه باشد، چاپلوسى است، ولى کسى که پشت سر ستایش مى‏ کند چه در حد معمول و چه فزون از آن به تملق توصیف نمى‏ شود.

جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۸ //دکتر محمود مهدوى دامغانى

بازدیدها: ۳۱

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۵۲ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن ابی الحدید)

۳۴۶-وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )مَاءُ وَجْهِکَ جَامِدٌ یُقْطِرُهُ السُّؤَالُ فَانْظُرْ عِنْدَ مَنْ تُقْطِرُهُ

حکمت ۳۵۰ شرح ابن ‏أبی ‏الحدید ج ۱۹

۳۵۲: مَاءُ وَجْهِکَ جَامِدٌ یُقْطِرُهُ السُّؤَالُ-  فَانْظُرْ عِنْدَ مَنْ تُقْطِرُهُ هذا حسن و قد أخذه شاعر فقال- 

إذا أظمأتک أکف اللئام
کفتک القناعه شبعا و ریا

فکن رجلا رجله فی الثرى‏
و هامه همته فی الثریا

فإن إراقه ماء الحیاه
دون إراقه ماء المحیا

و قال آخر

رددت لی ماء وجهی فی صفیحته
رد الصقال بهاء الصارم الجذم‏

و ما أبالی و خیر القول أصدقه‏
حقنت لی ماء وجهی أو حقنت دمی‏

 و قال مصعب بن الزبیر- إنی لأستحیی من رجل وجه إلی رغبته- فبات لیلته یتململ و یتقلقل على فراشه- ینتظر الصبح قد جعلنی أهلا- لأن یقطر ماء وجهه لدی إن أرده خائبا- .

و قال آخر

ما ماء کفیک إن أرسلت مزنته
من ماء وجهی إذا استقطرته عوض‏

ترجمه فارسی شرح ابن‏ ابی الحدید

حکمت (۳۵۲)

ماء وجهک جامد یقطره السؤال، فانظر عند من تقطره. 

«آبروى تو فسرده و نریخته است، خواهش کردن آن را فرو مى‏ چکاند، بنگر پیش چه کسى آن را فرو مى‏چکانى.»

این سخن چه نیکوست شاعرى آن را گرفته و چنین سروده است: آبروى مرا به صفحه چهره ‏ام برگرداندى، همان گونه که صیقل آب و جلوه شمشیر بران را به آن برمى‏ گرداند، اهمیت نمى ‏دهم و بهترین سخن راست‏ تر آن است و مى‏گویم، براى من آبرویم را حفظ کردى چنان است که خونم را حفظ کرده ‏اى.

مصعب بن زبیر گفته است: من از مردى که امید و رغبت خود را به سوى من روانه داشته است و شب را به امید رسیدن صبح و ریختن آبرویش پیش من، در بستر با ناآرامى و از این پهلو به آن پهلو شدن گذرانده است آزرم مى‏کنم که نا امیدش برگردانم.

جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۸ //دکتر محمود مهدوى دامغانى

بازدیدها: ۲۷

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۵۱ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن ابی الحدید)

حکمت ۳۴۵ صبحی صالح

۳۴۵-وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )مِنَ الْعِصْمَهِ تَعَذُّرُ الْمَعَاصِی‏

حکمت ۳۵۱ شرح ابن ‏أبی ‏الحدید ج ۱۹

۳۵۱: مِنَ الْعِصْمَهِ تَعَذُّرُ الْمَعَاصِی قد وردت هذه الکلمه على صیغ مختلفه-  من العصمه ألا تقدر-  و أیضا من العصمه ألا تجد-  و قد رویت مرفوعه أیضا- . و لیس المراد بالعصمه هاهنا-  العصمه التی ذکرها المتکلمون-  لأن العصمه عند المتکلمین من شرطها القدره-  و حقیقتها راجعه إلى لطف-  یمنع القادر على المعصیه من المعصیه-  و إنما المراد أن غیر القادر-  فی اندفاع العقوبه عنه کالقادر الذی لا یفعل

ترجمه فارسی شرح ابن‏ ابی الحدید

حکمت (۳۵۱)

من العصمه تعذّر المعاصى.

 

«نتوانستن و دشوار بودن انجام دادن معصیت از اسباب عصمت است.»

ابن ابى الحدید گوید: این سخن به صورتهاى مختلف نقل شده است، و به صورت مرفوع هم روایت شده است و منظور از کلمه عصمت در این جا عصمت اصطلاحى متکلمان نیست، زیرا یکى از شرایط عصمت نزد متکلمان قدرت است و حقیقت آن به لطفى باز مى‏ گردد که شخص قادر به معصیت، از گناه باز مى‏ ماند و مراد این است که ناتوان در دفع عقوبت همچون توانایى است که آن را انجام ندهد.

جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۸ //دکتر محمود مهدوى دامغانى

بازدیدها: ۱۴

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۵۰ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن ابی الحدید)

حکمت ۳۴۴ صبحی صالح

۳۴۴-وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )مَعَاشِرَ النَّاسِ اتَّقُوا اللَّهَ فَکَمْ مِنْ مُؤَمِّلٍ مَا لَا یَبْلُغُهُ وَ بَانٍ مَا لَا یَسْکُنُهُ وَ جَامِعٍ مَا سَوْفَ یَتْرُکُهُ وَ لَعَلَّهُ مِنْ بَاطِلٍ جَمَعَهُ وَ مِنْ حَقٍّ مَنَعَهُ أَصَابَهُ حَرَاماً وَ احْتَمَلَ بِهِ آثَاماً

حکمت ۳۵۰ شرح ابن ‏أبی ‏الحدید ج ۱۹

۳۵۰ قَالَ: مَعَاشِرَ النَّاسِ اتَّقُوا اللَّهَ-  فَکَمْ مِنْ مُؤَمِّلٍ مَا لَا یَبْلُغُهُ وَ بَانٍ مَا لَا یَسْکُنُهُ-  وَ جَامِعٍ مَا سَوْفَ یَتْرُکُهُ-  وَ لَعَلَّهُ مِنْ بَاطِلٍ جَمَعَهُ وَ مِنْ حَقٍّ مَنَعَهُ-  أَصَابَهُ حَرَاماً وَ احْتَمَلَ بِهِ آثَاماً-  فَبَاءَ بِوِزْرِهِ وَ قَدِمَ عَلَى رَبِّهِ آسِفاً لَاهِفاً-  قَدْ خَسِرَ الدُّنْیَا وَ الآْخِرَهَ ذَلِکَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِینُ قد تقدم شرح هذه المعانی و الکلام علیها-  أما الآمال التی لا تبلغ-  فأکثر من أن تحصى بل لا نهایه لها- . و ما أحسن قول القائل- 

  وا حسرتى مات حظی من وصالکم
و للحظوظ کما للناس آجال‏

إن مت شوقا و لم أبلغ مدى أملی‏
کم تحت هذی القبور الخرس آمال‏

– و أما بناء ما لا یسکن فنحو ذلک- و قال الشاعر

أ لم تر حوشبا بالأمس یبنی
بناء نفعه لبنی نفیله‏

یؤمل أن یعمر عمر نوح‏
و أمر الله یطرق کل لیله‏

 و أما جامع ما سوف یترکه فأکثر الناس- قال الشاعر

و ذی إبل یسعى و یحسبها له
أخو تعب فی رعیها و دءوب‏

غدت و غدا رب سواه یسوقها
و بدل أحجارا و جال قلیب‏

ترجمه فارسی شرح ابن‏ ابی الحدید

حکمت (۳۵۰)

قال: معاشر الناس، اتّقوا الله، فکم من مومل ما لا یبلغه، و بان ما لا یسکنه، و جامع ما سوف یترکه، و لعلّه من باطل جمعه، و من حق منعه، اصابه حراما، و احتمل به آثاما، فباء بوزره، و قدم على ربه، آسفا لاهفا، قد «خَسِرَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَهَ ذلِکَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِینُ»..

«فرمود: اى گروه مردمان از خداى بترسید، چه بسا آرزومند که به آرزوى خویش نرسد و چه بسا سازنده ‏اى که در ساختمان خود سکونت نکند و بسا گرد آورنده که به زودى آن را رها کند، شاید که از راه باطل گرد آورده باشد و آن را از حق باز داشته باشد، از حرام به دست آورده و گناهانى بر او بار شده است و با گرانى گناه باز گردید و با اندوه و دریغ نزد خداى خویش رسید، بدون تردید «زیان کار این جهان و آن جهان و این است زیان آشکار.»

جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۸ //دکتر محمود مهدوى دامغانى

 

بازدیدها: ۱۷

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۴۹ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن ابی الحدید)

حکمت ۳۴۳ صبحی صالح

۳۴۳-وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )الْأَقَاوِیلُ مَحْفُوظَهٌ وَ السَّرَائِرُ مَبْلُوَّهٌ وَ کُلُّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ رَهِینَهٌ – وَ النَّاسُ مَنْقُوصُونَ مَدْخُولُونَ إِلَّا مَنْ عَصَمَ اللَّهُ سَائِلُهُمْ مُتَعَنِّتٌ وَ مُجِیبُهُمْ مُتَکَلِّفٌ – یَکَادُ أَفْضَلُهُمْ رَأْیاً یَرُدُّهُ عَنْ فَضْلِ رَأْیِهِ الرِّضَى وَ السُّخْطُ وَ یَکَادُ أَصْلَبُهُمْ عُوداً تَنْکَؤُهُ اللَّحْظَهُ وَ تَسْتَحِیلُهُ الْکَلِمَهُ الْوَاحِدَهُ

حکمت ۳۴۹ شرح ابن ‏أبی ‏الحدید ج ۱۹

۳۴۹: الْأَقَاوِیلُ مَحْفُوظَهٌ وَ السَّرَائِرُ مَبْلُوَّهٌ-  وَ کُلُّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ رَهِینَهٌ-  وَ النَّاسُ مَنْقُوصُونَ مَدْخُولُونَ إِلَّا مَنْ عَصَمَ اللَّهُ-  سَائِلُهُمْ مُتَعَنِّتٌ وَ مُجِیبُهُمْ مُتَکَلِّفٌ-  یَکَادُ أَفْضَلُهُمْ رَأْیاً-  یَرُدُّهُ عَنْ فَضْلِ رَأْیِهِ الرِّضَا وَ السُّخْطُ-  وَ یَکَادُ أَصْلَبُهُمْ عُوداً تَنْکَؤُهُ اللَّحْظَهُ-  وَ تَسْتَحِیلُهُ الْکَلِمَهُ الْوَاحِدَهُ السرائر هاهنا ما أسر فی القلوب-  من النیات و العقائد و غیرها-  و ما یخفى من أعمال الجوارح أیضا-  و بلاؤها تعرفها و تصفحها-  و التمییز بین ما طاب منها و ما خبث- . و قال عمر بن عبد العزیز للأحوص لما قال- 

ستبلى لها فی مضمر القلب و الحشا
سریره حب یوم تبلى السرائر

 إنک یومئذ عنها لمشغول- . ذکر ع الناس فقال-  قد عمهم النقص إلا المعصومین-  ثم قال سائلهم یسأل تعنتا-  و السؤال على هذا الوجه مذموم-  و مجیبهم متکلف للجواب-  و أفضلهم رأیا یکاد رضاه تاره و سخطه أخرى-  یرده عن فضل رأیه-  أی یتبعون الهوى- و یکاد أصلبهم عودا أی أشدهم احتمالا- . و تنکؤه اللحظه-  نکأت القرحه إذا صدمتها بشی‏ء فتقشرها- . قال و تستحیله الکلمه الواحده-  أی تحیله و تغیره عن مقتضى طبعه-  یصفهم بسرعه التقلب و التلون-  و أنهم مطیعون دواعی الشهوه و الغضب-  و استفعل بمعنى فعل-  قد جاء کثیرا استغلظ العسل أی غلظ

ترجمه فارسی شرح ابن‏ ابی الحدید

حکمت (۳۴۹)

الاقاویل محفوظه، و السرائر مبلوّه «کُلُّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ رَهِینَهٌ». و الناس منقوصون مدخولون الّا من عصم الله، سائلهم متعنت، مجیبهم متکلف، یکاد افضلهم رایا یرده عن‏ فضل رأیه الرضا و السخط، و یکاد اصلبهم عودا تنکؤه اللّحظه، و تستحیله الکلمه الواحده.

«گفتارها محفوظ است و نهفته‏ ها آشکار «و هر نفسى در گرو چیزى است که کسب کرده است». و مردم ناقص عقل و بیمارند جز آن کس که خدایش نگهدار است، سؤال کننده ایشان مردم آزار و پاسخ دهنده آنان متکلف است، هر یک از ایشان را که اندیشه بهترى دارد، ممکن است خشنودى یا خشم او را از آن اندیشه بهتر بازدارد، و ممکن است استوارترین ایشان به نگاهى درمانده و به سخنى دگرگون شود.»

جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۸ //دکتر محمود مهدوى دامغانى

 

بازدیدها: ۶۸

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۴۸ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن ابی الحدید)

حکمت ۳۴۱ صبحی صالح

۳۴۱-وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )یَوْمُ الْعَدْلِ عَلَى الظَّالِمِ أَشَدُّ مِنْ یَوْمِ الْجَوْرِ عَلَى الْمَظْلُومِ

حکمت ۳۴۸ شرح ابن ‏أبی ‏الحدید ج ۱۹

۳۴۸: یَوْمُ الْعَدْلِ عَلَى الظَّالِمِ-  أَشَدُّ مِنْ یَوْمِ الْجَوْرِ عَلَى الْمَظْلُومِ شیئان مؤلمان-  أحدهما ینقضی سریعا و الآخر یدوم أبدا-  فلا جرم کان الیوم المذکور على الظالم-  أشد من یوم الجور على المظلوم

ترجمه فارسی شرح ابن‏ ابی الحدید

حکمت (۳۴۸)

یوم العدل على الظّالم، اشد من یوم الجور على المظلوم.

«روز دادگرى بر ستمگر دشوارتر است از روز ستم بر مظلوم.»

دو چیز دردانگیز که یکى شتابان سپرى شود و دیگرى جاودانه بماند، بدیهى است که روز جاودانه بر ستمگر دشوارتر از روز ستم بر ستمدیده است.

جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۸ //دکتر محمود مهدوى دامغانى

بازدیدها: ۸

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۴۷ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن ابی الحدید)

حکمت ۳۴۰ صبحی صالح

۳۴۰-وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )الْعَفَافُ زِینَهُ الْفَقْرِ وَ الشُّکْرُ زِینَهُ الْغِنَى

حکمت ۳۴۷ شرح ابن ‏أبی ‏الحدید ج ۱۹

۳۴۷: الْعَفَافُ زِینَهُ الْفَقْرِ وَ الشُّکْرُ زِینَهُ الْغِنَى قد سبق القول فی أن الأجمل بالفقیر أن یکون عفیفا-  و ألا یکون جشعا حریصا-  و لا جادا فی الطلب متهالکا-  و أنه ینبغی أنه إذا افتقر-  أن یتیه على الوقت و أبناء الوقت-  فإن التیه فی مثل ذلک المقام لا بأس به-  لیبعد جدا عن مظنه الحرص و الطمع- . و قد سبق أیضا القول-  فی الشکر عند النعمه و وجوبه-  و أنه سبب لاستدامتها-  و أن الإخلال به داعیه إلى زوالها و انتقالها-  و ذکرنا فی هذا الباب أمورا مستحسنه فلتراجع-  و قال عبد الصمد بن المعذل فی العفاف-

سأقنى العفاف و أرضى الکفاف
و لیس غنى النفس حوز الجزیل‏

و لا أتصدى لشکر الجواد
و لا أستعد لذم البخیل‏

و أعلم أن بنات الرجاء
تحل العزیز محل الذلیل‏

و أن لیس مستغنیا بالکثیر
من لیس مستغنیا بالقلیل‏

ترجمه فارسی شرح ابن‏ ابی الحدید

حکمت (۳۴۷)

العفاف زینه الفقر، و الشکر زینه الغنى.

«پاکدامنى زیور درویشى و سپاسگزارى آرایش توانگرى است.»

جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۸ //دکتر محمود مهدوى دامغانى

 

بازدیدها: ۱۸

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۴۶ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن ابی الحدید)

حکمت ۳۳۹ صبحی صالح

۳۳۹-وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )صَوَابُ الرَّأْیِ بِالدُّوَلِ یُقْبِلُ بِإِقْبَالِهَا وَ یَذْهَبُ بِذَهَابِهَا

حکمت ۳۴۶ شرح ابن ‏أبی ‏الحدید ج ۱۹

۳۴۶: صَوَابُ الرَّأْیِ بِالدُّوَلِ-  یُقْبِلُ بِإِقْبَالِهَا وَ یُدْبِرُ بِإِدْبَارِهَا قال الصولی اجتمع بنو برمک عند یحیى بن خالد-  فی آخر دولتهم و هم یومئذ عشره-  فأداروا بینهم الرأی فی أمر فلم یصلح لهم-  فقال یحیى أنا لله ذهبت و الله دولتنا-  کنا فی إقبالنا یبرم الواحد منا-  عشره آراء مشکله فی وقت واحد-  و الیوم نحن عشره فی أمر غیر مشکل-  و لا یصح لنا فیه رأی الله نسأل حسن الخاتمه- . أرسل المنصور لما هاضه أمر إبراهیم-  إلى عمه عبد الله بن علی و هو فی السجن-  یستشیره ما یصنع-  و کان إبراهیم قد ظهر بالبصره-  فقال عبد الله أنا محبوس و المحبوس محبوس الرأی-  قال له فعلى ذاک-  قال یفرق الأموال کلها على الرجال و یلقاه-  فإن ظفر فذاک و إلا یتوجه إلى أبیه محمد بجرجان-  و یترکه یقدم على بیوت أموال فارغه-  فهو خیر له من أن تکون الدبره علیه-  و یقدم عدوه على بیوت أموال مملوءه- . قال سلیمان بن عبد الملک-  لیزید بن أبی مسلم صاحب شرطه الحجاج یوما-  لعن الله رجلا أجرک رسنه و خرب لک آخرته-  قال یا أمیر المؤمنین رأیتنی و الأمر عنی مدبر-  و لو رأیتنی و الأمر علی مقبل-  لاستکبرت منی ما استصغرت-  و لاستعظمت منی ما استحقرت

ترجمه فارسی شرح ابن‏ ابی الحدید

حکمت (۳۴۶)

صواب الرأى بالدول یقبل باقبالها، و یدبر بادبارها.

«اندیشه درست همراه با دولتهاست، با روى آوردن آنها درستى اندیشه هم روى مى آورد و با پشت کردن آنها پشت مى‏ کند.»

صولى مى‏ گوید: پسران برمک در پایان روزگار حکومت خویش پیش یحیى بن خالد جمع شدند و در آن هنگام ده تن بودند، در مورد کارى رایزنى کردند و به نتیجه پسندیده ‏اى نرسیدند. یحیى گفت: اى پناه بر خدا که به خدا سوگند دولت ما سپرى شده است، هنگامى که اقبال با ما بود یکى از ما ده مورد مشکل را در یک جلسه بررسى و حل مى‏ کرد و امروز ما ده تن هستیم و در کارى نه چندان دشوار تبادل اندیشه مى ‏کنیم و اندیشه درستى براى ما صورت نمى‏ گیرد. از خداى فرجام پسندیده براى خود مسألت مى‏ کنیم.

منصور دوانیقى همین که قیام ابراهیم، او را درمانده کرد، به عموى خود عبد الله بن على که در آن هنگام زندانى بود پیام فرستاد که چه باید بکند و از او رایزنى خواست، و ابراهیم در بصره قیام کرده بود. عبد الله گفت: من زندانیم و اندیشه زندانى هم زندانى است. منصور پیام داد با این همه چه مى گویى گفت: باید که منصور اموال خزانه و بیت المال را میان سپاهیان خویش تقسیم کند و به رویارویى ابراهیم برود، اگر بر او پیروز شد که چه بهتر و گرنه آهنگ گرگان و جنگ با محمد پدر ابراهیم کند و اجازه دهد ابراهیم به گنجینه و بیت المال خالى از اموال دست یابد که این کار براى منصور بهتر از آن است که شکست بخورد و ابراهیم بر گنجینه و بیت المال انباشته دست یابد.

سلیمان بن عبد الملک به یزید بن ابى مسلم سالار شرطه حجاج گفت: خدا لعنت کند کسى را که ریسمانش را براى تو بکشد و آخرت خویش را براى تو تباه سازد. گفت: اى امیر المؤمنین چنین مى ‏بینم که دولت از من برگشته است که اگر دولت با من بود، کارهاى کوچک مرا بزرگ و امور اندک مرا گران مى ‏دیدى.

جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۸ //دکتر محمود مهدوى دامغانى

 

بازدیدها: ۲۲

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۴۵ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن ابی الحدید)

حکمت ۳۳۸ صبحی صالح

۳۳۸-وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )الْعِلْمُ عِلْمَانِ مَطْبُوعٌ وَ مَسْمُوعٌ وَ لَا یَنْفَعُ الْمَسْمُوعُ إِذَا لَمْ یَکُنِ الْمَطْبُوعُ

حکمت ۳۴۵ شرح ابن ‏أبی ‏الحدید ج ۱۹

۳۴۵: الْعِلْمُ عِلْمَانِ مَطْبُوعٌ وَ مَسْمُوعٌ-  وَ لَا یَنْفَعُ الْمَسْمُوعُ إِذَا لَمْ یَکُنِ الْمَطْبُوعُ هذه قاعده کلیه مذکوره فی الکتب الحکمیه-  إن العلوم منها ما هو غریزی و منها ما هو تکلیفی-  ثم کل واحد من القسمین-  یختلف بالأشد و الأضعف-  أما الأول فقد یکون فی الناس-  من لا یحتاج فی النظر إلى ترتیب المقدمات-  بل تنساق النتیجه النظریه إلیه سوقا-  من غیر احتیاج منه إلى التأمل و التدبر-  و قد یکون فیهم من هو دون ذلک-  و قد یکون من هو دون الدون-  و أما الثانی فقد یکون فی الناس-  من لا یجدی فیه التعلیم-  بل یکون کالصخره الجامده بلاده و غباوه-  و منهم من یکون أقل تبلدا و جنوح ذهن من ذلک-  و منهم من یکون الوقفه عنده أقل-  فیکون ذا حال متوسطه-  و بالجمله فاستقراء أحوال الناس یشهد بصحه ذلک- . و قال ع لیس ینفع المسموع إذا لم یکن المطبوع-  یقول إذا لم یکن هناک أحوال استعداد-  لم ینفع الدرس و التکرار-  و قد شاهدنا مثل هذا فی حق أشخاص کثیره-  اشتغلوا بالعلم الدهر الأطول-  فلم ینجع معهم العلاج و فارقوا الدنیا-  و هم على الغریزه الأولى فی الساذجیه و عدم الفهم

ترجمه فارسی شرح ابن‏ ابی الحدید

حکمت (۳۴۵)

العلم علمان: مطبوع و مسموع، و لا ینفع المسموع، اذا لم یکن المطبوع.

«علم دو گونه است: یکى سرشته شده در طبیعت و دیگرى شنیده شده و شنیده شده هرگاه سرشته در طبیعت نباشد، سود نمى ‏بخشد.»

جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۸ //دکتر محمود مهدوى دامغانى

بازدیدها: ۱۱

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۴۴ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن ابی الحدید)

حکمت ۳۳۷ صبحی صالح

۳۳۷-وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )الدَّاعِی بِلَا عَمَلٍ کَالرَّامِی بِلَا وَتَرٍ

حکمت ۳۴۴ شرح ابن ‏أبی ‏الحدید ج ۱۹

۳۴۴: الدَّاعِی بِلَا عَمَلٍ کَالرَّامِی بِلَا وَتَرٍ من خلا من العمل فقد أخل بالواجبات-  و من أخل بالواجبات فقد فسق-  و الله تعالى لا یقبل دعاء الفاسق-  و شبهه ع بالرامی بلا وتر فإن سهمه لا ینفذ

ترجمه فارسی شرح ابن‏ ابی الحدید

حکمت (۳۴۴)

الداعى بلا عمل، کالرامى بلا وتر.

«خواننده و دعا کننده بى ‏عمل همچون تیرانداز با کمان بى‏ زه است.»

کسى که از عمل خالى باشد، واجبات را رها کرده است و آن کس که ترک واجب کند، فاسق است و خداوند متعال دعاى شخص تبهکار را نمى ‏پذیرد. على علیه السّلام چنان کس را به تیرانداز با کمان بى‏زه تشبیه کرده است که تیر او به هدف نمى‏ خورد.

جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۸ //دکتر محمود مهدوى دامغانى

بازدیدها: ۹

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۴۳ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن ابی الحدید)

حکمت ۳۳۵ صبحی صالح

۳۳۵-وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )لِکُلِّ امْرِئٍ فِی مَالِهِ شَرِیکَانِ الْوَارِثُ وَ الْحَوَادِث‏

حکمت ۳۴۳ شرح ابن ‏أبی ‏الحدید ج ۱۹

۳۴۳: لِکُلِّ امْرِئٍ فِی مَالِهِ شَرِیکَانِ-  الْوَارِثُ وَ الْحَوَادِثُ أخذه الرضی فقال-

خذ من تراثک ما استطعت فإنما
شرکاؤک الأیام و الوراث‏

لم یقض حق المال إلا معشر
نظروا الزمان یعیث فیه فعاثوا

و قد قال ع فی موضع آخر بشر مال البخیل بحادث أو وارث-  و رأیت بخط ابن الخشاب رحمه الله على ظهر کتاب-  لعبد الله بن أحمد بن أحمد بن أحمد-  ثم لحادث أو وارث کأنه یعنی ضنه به-  أی لا أخرجه عن یدی اختیارا

ترجمه فارسی شرح ابن‏ ابی الحدید

حکمت (۳۴۳)

لکل امرى فى ماله شریکان: الوارث و الحوادث.

«هر کس را در مال او دو شریک است: وارث و حوادث.»

همین معنى را سید رضى گرفته و چنین سروده است: از میراث خود آنچه مى‏توانى بگیر که روزگار و میراث بران شریکان تو هستند، حق مال را فقط گروهى ادا کردند که دیدند روزگار آن را نابود خواهد کرد و خودشان آن را مصرف کردند.

جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۸ //دکتر محمود مهدوى دامغانى

بازدیدها: ۱۳

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۴۲ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن ابی الحدید)

حکمت ۳۳۴ صبحی صالح

۳۳۴-وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )لَوْ رَأَى الْعَبْدُ الْأَجَلَ وَ مَصِیرَهُ لَأَبْغَضَ الْأَمَلَ وَ غُرُورَهُ

حکمت ۳۴۲ شرح ابن ‏أبی ‏الحدید ج ۱۹

۳۴۲: لَوْ رَأَى الْعَبْدُ الْأَجَلَ وَ مَصِیرَهُ-  لَأَبْغَضَ الْأَمَلَ وَ غُرُورَهُ قد تقدم من الکلام فی الأمل ما فیه کفایه-  و کان یقال وا عجبا لصاحب الأمل الطویل-  و ربما یکون کفنه فی ید النساج و هو لا یعلم

ترجمه فارسی شرح ابن‏ ابی الحدید

حکمت (۳۴۲)

لو راى العبد الاجل و مصیره، لا بغض الامل و غروره.

«اگر بنده اجل و سرانجام خویش را ببیند، همانا که آرزو و فریفتن آن را دشمن‏ مى‏ دارد.»

در مورد آرزو پیش از این به حد کفایت سخن گفته شد و گفته شده است: شگفتا از کسى که آرزوى دور و دراز دارد، چه بسا که کفن او در دست بافنده است و او نمى‏داند.

جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۸ //دکتر محمود مهدوى دامغانى

بازدیدها: ۴

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۴۱ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن ابی الحدید)

حکمت ۳۳۶ صبحی صالح

۳۳۶-وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )الْمَسْئُولُ حُرٌّ حَتَّى یَعِدَ

حکمت ۳۴۱ شرح ابن ‏أبی ‏الحدید ج ۱۹

۳۴۱: الْمَسْئُولُ حُرٌّ حَتَّى یَعِدَ

نبذ من الأقوال الحکیمه فی الوعد و المطل

قد سبق القول فی الوعد و المطل-  و نحن نذکر هاهنا نکتا أخرى- . فی الحدیث المرفوع من وعد وعدا فکأنما عهد عهدا-  و کان یقال-  الوعد دین الکرام و المطل دین اللئام- . و کان یقال الوعد شبکه من شباک الأحرار-  یتصیدون بها المحامد- . و قال بعضهم-  الوعد مرض المعروف و الإنجاز برؤه- . و قال یحیى بن خالد الوعد سحاب و الإنجاز مطره- . و فی الحدیث المرفوع عده المؤمن عطیه و عنه ع لا تواعد أخاک موعدا لتخلفه-  و قال یحیى بن خالد لبنیه-  یا بنی کونوا أسدا فی الأقوال نجازا فی الأفعال-  و لا تعدوا إلا و تنجزوا-  فإن الحر یثق بوعد الکریم و ربما ادان علیه- . و کان جعفر بن یحیى یکره الوعد و یقول-  الوعد من العاجز فأما القادر فالنقد- .

و فی الحدیث المرفوع مطل الغنی ظلم

و قال ابن الفضل-      

أثروا و لم یقضوا دیون غریمهم
و اللؤم کل اللؤم مطل الموسر

و قال الآخر

إذا أتت العطیه بعد مطل
فلا کانت و إن کانت سنیه‏

و کان یقال المطل یسد على صاحبه باب العذر- و یوجب علیه الأحسن و الأکثر- و التعجیل یحسن سیئه و یبسط عذره فی التقلیل- . و قال یحیى بن خالد لبنیه- یا بنی لا تمطلوا معروفکم- فإن کثیر العطاء بعد المطل قلیل- و عجلوا فإن عذرکم مقبول مع التعجیل- . و من کلام الحسن بن سهل- المطل یذهب رونق البر و یکدر صفو المعروف- و یحبط أجر الصدقه و یعقل اللسان عن الشکر- و للتعجیل حلاوه و إن قلت العارفه- و لذه و إن صغرت الصنیعه- و ربما عرض ما یمنع الإنجاز من تعذر الإمکان- و تغیر الزمان فبادر المکنه- و عاجل القدره و انتهز الفرصه- . و قال الشاعر

تحیل على الفراغ قضاء شغلی
و أنت إذا فرغت تکون مثلی‏

فلا أدعى بخادمک المرجى‏
و لا تدعى بسیدنا الأجل‏

و قال آخر

لو علم الماطل أن المطال
فقد به یذهب طعم النوال‏

و أن أعلى البر ما ناله‏
طالبه نقدا عقیب السؤال‏

عجل للسائل معروفه
مهنا من طول قیل و قال‏

 ترجمه فارسی شرح ابن‏ ابی الحدید

حکمت (۳۴۱)

المسئول حرّ حتى یعد.

«کسى که از او چیزى خواسته ‏اند تا وعده نداده است، آزاد است.»

ابن ابى الحدید مى‏ گوید: درباره وعده دادن و امروز و فردا کردن، پیش از این سخن گفته شد و اکنون نکته ‏هاى دیگرى مى‏ آوریم که به ترجمه پاره‏اى از آن بسنده مى‏ شود.

در حدیث مرفوع آمده است: هر کس وعده‏اى دهد چنان است که عهدى کرده است. و گفته شده است: وعده دادن دامى از دامهاى آزادگان است که با آن ستایشها را شکار مى‏کنند. و در حدیث مرفوع آمده است: «امروز و فردا کردن توانگر در برآوردن وعده، ستم است.» شاعرى گفته است: «اگر بخشش و عطیه پس از امروز و فردا کردن باشد، همان به که نباشد هر چند پرارزش باشد.» یحیى بن خالد به پسرانش مى‏ گفته است: پسرانم کار پسندیده و بخشش خود را همراه با امروز و فردا کردن مکنید، که عطاى فراوان هم پس از آن اندک به نظر مى‏ رسد و حال آنکه عذر شما اگر همراه تعجیل در عطا باشد، پذیرفته است.

حسن بن سهل مى‏ گفته است: امروز و فردا کردن رونق نیکى کردن را از میان مى‏ برد و صفاى کار پسندیده را تیره مى‏سازد و پاداش صدقه دادن را از میان مى ‏برد و زبان را از شکرگزارى باز مى‏ دارد. براى شتاب کردن در احسان هر چه کم و اندک باشد، لذت و شیرینى ویژه‏اى است، وانگهى چه بسا که دگرگون شدن روزگار امکان برآوردن وعده را از میان ببرد، بنابراین در حد قدرت خود و امکان خویش شتاب کنید و فرصت را غنیمت بشمرید.

جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۸ //دکتر محمود مهدوى دامغانى

 

بازدیدها: ۱۸

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۴۰ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن ابی الحدید)

حکمت ۳۴۲ صبحی صالح

۳۴۲-وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )الْغِنَى الْأَکْبَرُ الْیَأْسُ عَمَّا فِی أَیْدِی النَّاسِ

حکمت ۳۴۰ شرح ابن ‏أبی ‏الحدید ج ۱۹

۳۴۰: الْغِنَى الْأَکْبَرُ الْیَأْسُ عَمَّا فِی أَیْدِی النَّاسِ هذه الکلمه قد رویت مرفوعه-  و قد تقدم القول فی الطمع و ذمه-  و الیأس و مدحه- . و

 فی الحدیث المرفوع ازهد فی الناس یحبک الله-  و ازهد فیما أیدی الناس یحبک الناس- . و من کلام بعضهم-  ما أکلت طعام واحد إلا هنت علیه- . و کان یقال نعوذ بالله من طمع یدنی إلى طبع- .

و قال الشاعر

  أرحت روحی من عذاب الملاح
للیأس روح مثل روح النجاح‏

و قال بعض الأدباء- هذا المعنى الذی قد أطنب فیه الناس- لیس کما یزعمونه- لعمری إن للیأس راحه و لکن لا کراحه النجاح- و ما هو إلا کقول من قال لا أدری نصف العلم- فقیل له و لکنه النصف الذی لا ینفع- . و قال ابن الفضل

لا أمدح الیأس و لکنه
أروح للقلب من المطمع‏

أفلح من أبصر روض المنى
یرعى فلم یرع و لم یرتع‏

و مما یروى لعبد الله بن المبارک الزاهد-

قد أرحنا و استرحنا
من غدو و رواح‏

و اتصال بأمیر
و وزیر ذی سماح‏

بعفاف و کفاف
و قنوع و صلاح‏

و جعلنا الیأس مفتاحا
لأبواب النجاح‏

ترجمه فارسی شرح ابن‏ ابی الحدید

حکمت (۳۴۰)

الغنى الاکبر الیاس عمّا فى ایدى الناس.

«توانگرى بزرگ، یاس و نومیدى از چیزهایى است که در دست مردمان است.»

جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۸ //دکتر محمود مهدوى دامغانى

 

بازدیدها: ۱۴