google-site-verification: googledc28cebad391242f.html
40-60 ترجمه خطبه ها شرح ابن میثمترجمه خطبه ها شرح ابن میثم

خطبه۴۱ ترجمه شرح ابن میثم بحرانی(آرزو, قیامت و آخرت(معاد), نفس و خواهش نفسانى, وصف دنیا)

 (خطبه ۴۲ صبحی صالح )

و من خطبه له ع و فیه یحذر من اتباع الهوى و طول الامل فی الدنیا  

اءَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ اءَخْوَفَ مَا اءَخَافُ عَلَیْکُمُ اثْنَانِ: اتِّباعُ الْهَوَى ، وَ طُولُ الْاءَمَلِ، فَاءَمَّا اتِّبَاعُ الْهَوَى فَیَصُدُّ عَنِ الْحَقِّ، وَ اءَمَّا طُولُ الْاءَمَلِ فَیُنْسِی الْآخِرَهَ، اءَلا وَ إ نَّ الدُّنْیَا قَدْ وَلَّتْ حَذَّاءَ فَلَمْ یَبْقَ مِنْهَا إ لا صُبَابَهٌ کَصُبَابَهِ الْإِنَاءِ اصْطَبَّهَا صَابُّهَا، اءَلا وَ إِنَّ الْآخِرَهَ قَدْ اءَقْبَلَتْ، وَ لِکُلِّ مِنْهُمَا بَنُونَ، فَکُونُوا مِنْ اءَبْنَاءِ الْآخِرَهِ وَ لا تَکُونُوا مِنْ اءَبْنَاءِ الدُّنْیَا فَإِنَّ کُلَّ وَلَدٍ سَیُلْحَقُ بِاءَبِیهِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ، وَ إِنَّ الْیَوْمَ عَمَلٌ وَ لا حِسَابَ، وَ غَدا حِسَابٌ وَ لاَ عَمَلَ.

اءَقُولُ :الحذاء، السَریعه ، وَ مِنَالناس مَن یرویه جَذاء بِالجیم وَالذال ، اءَىَّ: اِنْقَطَعْ درّها وَ خَیرها.

 لغات

حذّا: بسرعت گذشتن، سبک و سریع که به چیزى بستگى نداشته باشد.
صبابه: بقیه آب ظرف.

  ترجمه : 

سخنى از آن حضرت (ع ) که در آن از تبعیت هواى نفس و درازى آرزو مردم را بر حذر مى دارد 

اى مردم ، آنچه بیش از هر چیز دیگر مى ترسم که بدان گرفتار آیید، دو چیز است ، از هوا و هوس پیروى کردن و آرزوهاى دراز در دل پروردن .
پیروى هوا و هوس از حق منحرف مى کند و آرزوهاى دراز، آخرت را از یاد مى برد. بدانید که دنیا پشت کرده و شتابان مى گذرد. و از آن جز، ته مانده اى چون ته مانده آبى در ته ظرفى ، که آب آن ریخته باشند، باقى نمانده است . بدانید، که آخرت روى آورده است و هر یک از آن دو را فرزندانى است . شما فرزندان آخرت باشید نه فرزندان دنیا. زیرا هر فردى در روز قیامت به پدرش مى پیوندد. امروز روز عمل است نه حساب و فردا، روز حساب است نه عمل .

من مى گویم : (حذّاء) به معنى شتابنده است . بعضى نیز (جذّاء) به جیم خوانده اند، یعنى ، طمع خیر از آن بریده است .

ترجمه عبدالمحمد آیتی

شرح:
امّا شرح بیانات حضرت در این فراز، مقصود امام (ع) از بیان این فصل، برحذر داشتن از پیروى هواى نفس، و آرزوى طولانى داشتن در دنیاست، زیرا این دو، بیشتر از هر چیز سبب هلاکت و تباهى مى‏ شوند، و دورى از این دو خصلت بهترین وسیله خلاص و رهایى است، چنان که خداوند متعال مى‏ فرماید: فَأَمَّا مَنْ طَغى‏ وَ آثَرَ الْحَیاهَ الدُّنْیا فَإِنَّ الْجَحِیمَ هِیَ الْمَأْوى‏ وَ أَمَّا مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوى‏…«» امام (ع) به دنبال برحذر داشتن از پیروى هواى نفس و آرزوى طولانى، امور آخرت را یادآورى فرموده است.
هواى نفس عبارت از گرایش نفس امّاره ببدى است، آنچه مقتضاى سرشتش مى ‏باشد، یعنى پیروى از خوشی هاى زندگى تا بدان اندازه که از حدود شریعت خارج شود و معناى «امل» چنان که قبلا شرح دادیم، آن آرزوهاى طولانى است که انجام همه آنها یقینا مقدور نیست. بنا بر این پیروى هواى نفس و آرزوى طولانى سعادت به حساب نمى‏ آید.
سعادت کامل جز مشاهده حضرت حق و رسیدن بدرجات عالى رحمت ربوبى، و تقرّب یافتن در پیشگاه خداوند، چیز دیگرى نیست. با روشن شدن این حقیقت، پیروى از نفس امّاره در خواسته‏ هاى دنیویش، و فرو رفتن در خوشیهاى از بین رونده قوى‏ترین وسیله هلاکت و نیرومندترین بازدارنده انسان از مقصد حق است و او را از پیمودن راه خداوند باز

مى‏ دارد و به جاى پرواز در ملکوت آسمانها، وى را به پست ‏ترین جایگاه جهنم سقوط مى‏ دهد. سیّد انبیا محمّد مصطفى (ص) در مواردى فرموده‏ اند: «سه چیز اسباب هلاکت است: آزمندیى که از آن اطاعت شود، هواى نفسى که از آن پیروى گردد و خودبینى آدمى. و باز فرموده‏ اند: «دنیا و آخرت دو قطب مخالفند به هر اندازه به یکى نزدیک شوى از دیگرى دور شده ‏اى

با توجّه به این فرمایشات رسول اکرم (ص) ترسناکترین امر هلاکت بار پیروى هواى نفس است.

امّا مقصود از «آرزوى طولانى»، آرزوهاى طولانى در کسب امور بى ‏اعتبار دنیایى است، نظر به این معنا روشن است که طول آرزو در امور دنیایى، مطابق- همان پیروى هواى نفس است و به همین دلیل موجب فراموشى آخرت مى ‏شود، آرزوى به دست آوردن چیزهاى دوست داشتنى دنیا سبب مى‏ شود، که همواره بفکر آنها باشى، و این امر انسان را از توجّه به امر آخرت باز مى ‏دارد و مدام ذهن شخص را از تصوّر عاقبت کار منصرف مى ‏کند معناى فراموش کردن آخرت نیز همین است. در فراموشى آخرت اوج شقاوت و بدبختى و هلاکت ابدى است.

نظر به این که امام (ع) سرپرست اصلاح حال زندگى دنیوى و اخروى مردم است، کوشش، در بهبود وضع آنها، بسته بهمّت عالى آن بزرگوار است.
بدین دلیل حضرت ترس در باره آنها را بخود نسبت داده و فرموده است: «در باره شما از دو چیز مى ‏ترسم.»

توضیح کلام آن حضرت الا و إنّ الدّنیا قد ولّت… صابّها:
«آگاه باشید دنیا پشت کرده…» این است که دنیا از هر کسى جدا شونده است و به سرعت سپرى‏ مى ‏شود، تا بدان حد که اگر باقیمانده دنیا را نسبت به گذشته آن مقایسه کنى جز اندکى بر جاى نمانده است، در این عبارت امام (ع) کلمه «صبابه» را براى باقى مانده دنیا، استعاره آورده ‏اند و جهت مشابهت باقى مانده دنیا، به آب ته ظرف، اندک بودن هر دو امر است.

و سپس مى ‏فرمایند: متوجّه باشید که اگر دنیا بر شما پشت کرده، در عوض آخرت به شما روى آورده است. لازمه سریع گذشتن دنیا، شتابان رسیدن آخرت، و هر یک از این دو آرزوهاى فانى را قطع کرده، انسان را از پیروى هواى نفس باز مى ‏دارد. آرى روش درستکاران این است که هرگاه عمر را پشت کرده و مرگ را روى آورنده ببینند ملاقات آن را سریع مى‏ پندارند و چنین است که مرگ را راهرو آخرت دانسته‏ اند.

فرموده حضرت: و لکل منهما بنون… یوم القیامه:
«براى هر یک از دنیا و آخرت فرزندانى است…» از لطائف سخنان آن بزرگوار مى‏ باشد. لفظ «أبناء» را براى خلق نسبت بدنیا و آخرت استعاره آورده است. مناسبت استعاره این است، که چون از شأن فرزند تمایل و گرایش به پدر است و فرقى نمى‏ کند که این تمایل و علاقه طبیعى باشد، یا به گمان سود بردن باشد گروهى قصد دنیا و دسته‏اى میل به آخرت مى‏ کنند. میل هر کدام به سوى مراد و مقصودش مى‏ باشد فرزندان دنیا رغبت به دنیا و لذّات آن و فرزندان آخرت، خواهان آخرت و سعادت آن مى‏ باشند. بهترین شباهت به نسبت آنچه مى‏ خواهند و استفاده مى ‏کنند، شباهت فرزند نسبت به پدر است. بنا بر این لفظ «ابن» را به دلیل همین شباهت استعاره آورده است و چون قصد حضرت وادار کردن خلق بر تلاش براى آخرت و گرایش بدان و کناره‏ گیرى از دنیا بوده فرموده ‏اند:

از فرزندان دنیا نبوده و از فرزندان آخرت باشید و سپس فایده این دستور را چنین بیان کرده که بزودى هر فرزندى روز قیامت بمادرش ملحق خواهد شد. سپس تذکر مى ‏دهند که: فرزندان آخرت، یعنى آخرت طلبان و عمل کنندگان براى آن، مقرّب درگاه حق‏اند و بمقاصد خود خواهند رسید. آنچه بخواهند آماده و هر آنچه بطلبند از نزد خداوند آمرزنده بخشنده براى آنان نزول مى ‏یابد.

ولى فرزندان دنیا غرق در محبّت دنیا بوده، از نعمتهاى آخرت فراموش کرده و از آنها کناره ‏گیرى کرده ‏اند. ناگزیر روز قیامت، در دوستى امور باطل فرو رفته، و به زنجیره اى بدى به سبب خصلتهاى زشت و پستشان گرفتارند. این صفات زشت به لحاظ وابستگى آنها به محبّت دنیا در جوهر وجودشان نفوذ کرده و استقرار یافته است. حال که به محبوبشان دست نمى ‏یابند، همچون فرزندى هستند که از پدر جدا افتد، و بدون دسترسى بوى آرام نگیرد، زیرا الفتى و انسى به غیر او ندارند، و با شدّت علاقه و وابستگى که نسبت به وى دارند میان آنها و محبوبشان فاصله‏اى ایجاد شود، نه بلکه در تنگ‏ترین زندان گرفتار آیند و عزّتشان بذلت و پستى بدل شود بنا بر این به سخت‏ترین اندوه و جدایى و به بزرگترین تأسّف و غم دچار شوند.

اما فرزندان آخرت که تحت سرپرستى پدر و نعمتهایش قرار گرفته‏ اند، از غربت و تنهایى و بدبختى یتیم شدن، بدور خواهند بود. براى هر انسانى شناخت و چگونگى وضع پدر و مادر، و پیروى از نیکوترین و بزرگوارترین‏شان واجب است و آن جز آخرت چیزى نیست. با توضیح مطلب فوق، خردمند کسى است که از فرزندان آخرت باشد، و لازم است که بپدرش یعنى آخرت نیکى کند و به نیرومندترین سبب و معتبرترین وسیله توسّل جوید. پس از این تحلیل و برداشت حضرت مى ‏فرمایند: امروز، روز کار است و حسابى نیست و فرداى قیامت، وقت حسابرسى است و عملى در کار نیست.

امام (ع) مدّت عمر و حیات را به کنایه «یوم» و بعد از مرگ را به کنایه «فردا» تعبیر کرده است. از نظر، ظرافت ادبى امروز را با فردا، و عمل و حساب را به نبودن حساب و عمل، مقابله و ردیف کرده است.

کلمه «الیوم» اسم «انّ» و لفظ عمل بجاى خبر «انّ» و مضاف الیه (یعنى عمل) بجاى مضاف «یوم» به کار رفته است. معناى کلام و عبارت چنین است: «امروزه روز عمل است.» احتمال دیگرى در باره ترکیب نیز هست، و آن این که اسم «انّ» ضمیر شأن باشد، و جمله (الیوم عمل) مبتدا و خبر، و جمله مبتدا و خبر، خبر ضمیر مقدّر باشد، بهر صورت معناى کلام روشن است.

فایده سخن حضرت آگاه ساختن مسلمین بوقت مناسب براى زاد و توشه برگرفتن سفر دور و دراز آخرت مى ‏باشد، تا مردمان توجّه پیدا کرده به انجام کارهاى نیک بپردازند و از فرزندان آخرت به حساب آیند، قبل از آن که فرداى قیامت و روز محاسبه فرا رسد.

ترجمه‏ شرح‏ نهج ‏البلاغه(ابن‏ میثم بحرانی) ، ج ۲ ، صفحه‏ ى ۲۳۵ -۲۳۱

Show More

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

Back to top button
-+=