نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۷۹ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)

شرح ابن‏ میثم

۳۷۹- و قال علیه السّلام: مَنْ أَوْمَأَ إِلَى مُتَفَاوِتٍ خَذَلَتْهُ الْحِیَلُ‏

 

اللغه

المتفاوت: کالامور المتضاده أو الّتی یتعذّر الجمع منها فی العرف و العاده.

المعنى

و استعار وصف الخذلان للحیل باعتبار أنّها لا تؤاتیه و لا یمکنه الجمع بین ما یرومه من تلک الامور.

مطابق با حکمت ۴۰۳ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۷۹- امام (ع) فرمود: مَنْ أَوْمَأَ إِلَى مُتَفَاوِتٍ خَذَلَتْهُ الْحِیَلُ

ترجمه

«هر کس به چند کار دست بزند چاره سازى را از دست بدهد».

شرح

متفاوت: کارهاى مختلف مانند چند کار ناجور، یا کارهایى که از نظر عرف و عادت با هم جور در نمى‏ آیند.
صفت خوار ساختن را براى چاره سازیها از آن جهت استعاره آورده است که شخص نمى‏ تواند آن کارهاى مختلف را انجام دهد، و جمع بین آنها و بین کارى که مورد هدف اوست ممکن نیست.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۳۵

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۷۸ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)

شرح ابن‏ میثم

۳۷۸- و قال علیه السّلام: لبعض مخاطبیه- و قد تکلم بکلمه یستصغر عن مثله- :
لَقَدْ طِرْتَ شَکِیراً وَ هَدَرْتَ سَقْباً

اللغه

فالشکیر: هو الفرخ قبل النهوض.

المعنى

و استعار له لفظ الشکیر و السقب باعتبار صغر قدره عمّا تکلّم به فی حضرته، و وصف الطیران و الهدیر له باعتبار نهوضه إلى ذلک الکلام الّذی هو فوق محلّه و لیس أهلا له کما أنّ الطیران لیس من شأن الشکیر، و لا الهدیر من شأن السقب.

مطابق با حکمت ۴۰۲ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۷۸- امام (ع) به یکى از مخاطبانش- که سخنى فراتر از حدّ خود گفته بود- فرمود: لَقَدْ طِرْتَ شَکِیراً وَ هَدَرْتَ سَقْباً

لغت

شکیر: جوجه پیش از پر در آوردن

ترجمه

«پیش از پر در آوردن پرواز کردى و در خردى بانگ برآوردى».

شرح

کلمه «شکیر» و کلمه «سقب» را به جهت کم ارزشى او به خاطر سخنى که در محضر امام گفته بود، و صفت پرواز کردن و بانگ برآوردن را به خاطر گفتن چنین سخنى که بیجا بوده و او شایستگى گفتنش را نداشته است- براى آن شخص استعاره آورده است- همان طورى که پرواز در شأن جوجه پر در نیاورده، و بانگ بر آوردن در خور کودک نمى ‏باشد.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۳۳

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۷۷ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)

شرح ابن‏ میثم

۳۷۷- و قال علیه السّلام: مُقَارَبَهُ النَّاسِ فِی أَخْلَاقِهِمْ أَمْنٌ مِنْ غَوَائِلِهِمْ

اللغه

الغایله: الحقد،

المعنى

و ذلک أنّ مباعده الناس فی أخلاقهم تستلزم منافرتهم و عداوتهم و أحقادهم. فالعدول عنها إلى المقاربه و المشاکله لأخلاقهم یستلزم الأمن من ذلک منهم.

مطابق با حکمت ۴۰۱ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۷۷- امام (ع) فرمود: وَ قَالَ ع: مُقَارَبَهُ النَّاسِ فِی أَخْلَاقِهِمْ أَمْنٌ مِنْ غَوَائِلِهِمْ

لغت

غائله: کینه

ترجمه

«نزدیک شدن به اخلاق مردم باعث ایمنى از کینه آنهاست».

شرح

توضیح آن که دورى گرفتن از خلق و خوى مردم، باعث نفرت، دشمنى و کینه توزى آنها مى‏گردد، بنا بر این بازگشت به نزدیکى و همسویى در اخلاق آنها باعث ایمنى از دشمنى و کینه آنها خواهد بود.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۱۸

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۷۶ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)

شرح ابن‏ میثم

۳۷۶- و قال علیه السّلام کلمات أربعا: الْمَنِیَّهُ وَ لَا الدَّنِیَّهُ وَ التَّقَلُّلُ وَ لَا التَّوَسُّلُ وَ مَنْ لَمْ یُعْطَ قَاعِداً لَمْ یُعْطَ قَائِماً وَ الدَّهْرُ یَوْمَانِ یَوْمٌ لَکَ وَ یَوْمٌ عَلَیْکَ- فَإِذَا کَانَ لَکَ فَلَا تَبْطَرْ- وَ إِذَا کَانَ عَلَیْکَ فَاصْبِرْ

إحداها: المنیّه و لا الدنیّه
فالمنیّه مبتدأ دلّ على خبره بقوله: و لا الدنیّه.
أى أسهل من الدنیّه، و یحتمل أن یکون التقدیر یحتمل المنیّه و لا یحتمل الدینّه و هى الخسیسه من الأمر ترتکب فی طلب الدنیا. و کثیر من الکرام یختارون الموت على ذلک.

و الثانیه: و التقلّل و لا التوسّل
أى القناعه بالقلیل من العیش و التبلّغ به خیر من التوسّل إلى أهل الدنیا فی طلبها.

الثالثه: و من لم یعط قاعدا لم یعط قائما.
کنّى بالقعود عن الطلب السهل و بالقیام عن الطلب الصعب بتعسّف: أى من لم یرزق بالطلب السهل لم ینفعه التشدید فی الطلب. و هذا الحکم أکثرىّ کما هو حکم الخطیب حثّ به على الإجمال فی الطلب.

الرابعه: و الدهر یومان یوم لک و یوم علیک فإذا کان لک فلا تبطر و إذا کان علیک فاصبر.
فالیوم الّذی هو زمان الضیق و البلاء یجب فیه الصبر للاستعداد به لقبول رحمه اللّه تعالى کما قال وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ«» الآیه.

مطابق با حکمت ۳۹۶ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۷۶- امام (ع) فرمود: (چهار مطلب)
الْمَنِیَّهُ وَ لَا الدَّنِیَّهُ وَ التَّقَلُّلُ وَ لَا التَّوَسُّلُ وَ مَنْ لَمْ یُعْطَ قَاعِداً لَمْ یُعْطَ قَائِماً وَ الدَّهْرُ یَوْمَانِ یَوْمٌ لَکَ وَ یَوْمٌ عَلَیْکَ- فَإِذَا کَانَ لَکَ فَلَا تَبْطَرْ- وَ إِذَا کَانَ عَلَیْکَ فَاصْبِرْ

ترجمه

«چه گوارا است مرگ و چه ناگوار است زبونى به اندک بساز و به توانگران متوسل مشو هر که را بى‏ کوشش و تلاش ندهند، با تلاش و کوشش هم ندهند، و روزگار دو روز است: روزى با تو، و روزى بر تو. امّا روزى که با تو است آن روز ناسپاسى نکن، و روزى که بر تو است شکیبا باش.»

شرح

شرح (چهار مطلب):

۱- مرگ سهلتر است از ننگ. المنیّه مبتدا است، و لا الدّنیّه قرینه براى خبر مبتداست، گویا فرموده باشد: المنیّه أسهل من الدّنیه، یعنى [تحمّل‏] مرگ آسانتر از ننگ است، و احتمال دارد که تقدیر چنین باشد: یحتمل المنیه و لا یحتمل الدّنیه، (مرگ قابل تحمل است، امّا ننگ قابل تحمل نیست)، دنیّه یعنى پستى و ننگ نسبت به کارى که به خاطر به دست آوردن مال و منال دنیا مرتکب مى‏شوند، که بسیارى از بزرگواران مرگ را بر آن ترجیح مى‏ دهند.

۲- قناعت به اندکى از زندگى و به آن بسنده کردن بهتر است از چاپلوسى و نزدیکى به اهل دنیا به خاطر به دست آوردن مال بیشتر.

۳- هر که را نشسته ندهند، ایستاده هم ندهند، نشسته کنایه از طلب بدون‏ تلاش، و ایستاده کنایه از طلب با تلاش و کوشش است. یعنى هر کس را بدون تلاش و کوشش روزى ندهند، تلاش و کوشش او هم بى‏فایده است، و این حکم- چنان که معمول سخن سخنگویان است- در اکثر موارد و صد در صد نیست بلکه بدین وسیله امام (ع) انسان را به کسب معاش از راه درست وادار کرده است.

۴- روزگار دو روز است: روزى به سود تو و روزى به زیان تو است، روزى که به سود تو است، ناسپاسى مکن، و روزى که به زیان توست شکیبا باش. پس در روزى که زمان تنگنا و گرفتارى است، شکیبایى براى آمادگى پذیرش رحمت الهى لازم است، چنان که خداوند فرموده است: بَشِّرِ الصَّابِرِینَ«».

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

بازدیدها: ۵۴

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۷۵ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)

شرح ابن‏ میثم

۳۷۵- و قال علیه السّلام: کُلُّ مُقْتَصَرٍ عَلَیْهِ کَافٍ

المعنى

إنّه لا یقتصر الإنسان إلّا على مقدار یمکنه دفع الضروره و الحاجه به و ذلک کاف و مغنى للقانع عمّا سواه. و فیه إیماء إلى الأمر بالاقتصار على الیسیر من الدنیا.

مطابق با حکمت ۳۹۵ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۷۵- امام (ع) فرمود: کُلُّ مُقْتَصَرٍ عَلَیْهِ کَافٍ

ترجمه

«هر چه که به آن مى‏ شود اکتفا کرد بس است».

شرح

براستى انسان جز به مقدارى که مى‏ تواند ضرورت و نیاز خود را برطرف سازد، بسنده نمى‏ کند، و همین مقدار براى شخص قانع، بس است و او را از بیشتر بى‏ نیاز مى‏ سازد، و در این سخن دستور ضمنى به اکتفا کردن بر مقدار اندک از دنیاست.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۶

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۷۴ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)گفتار وبیان

شرح ابن‏ میثم

۳۷۴- و قال علیه السّلام: رُبَّ قَوْلٍ أَنْفَذُ مِنْ صَوْلٍ

المعنى

أى قد یبلغ الإنسان بالقول ما لا یبلغه بالشدّه و الصوله فیکون القول أنفذ فی غرضه. و یصلح مثلا یضرب للرفق و اللین الّذی یبلغ به ما لا یبلغ بالعنف. و روى عوض أنفذ أشدّ. و المعنى: ربّ قول یقوله الإنسان فیکون ضرره علیه أشدّ من صوله عدوّه، أو ربّ قول یسمعه من غیره کقذف أو هجر یکون أشدّ علیه من صوله العدوّ. و المعنیان منقولان عن ابن آدم الهروىّ.

مطابق با حکمت ۳۹۴ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۷۴- امام (ع) فرمود: رُبَّ قَوْلٍ أَنْفَذُ مِنْ صَوْلٍ

ترجمه

«بسا گفتارى که اثرش از حمله بردن به طرف بیشتر است».

شرح

یعنى گاهى ممکن است انسان به وسیله گفتار به چیزى دست بیابد که با خشونت حمله بردن، به آن نرسد، بنا بر این سخن در رسیدن به هدف مؤثّرتر است.
این عبارت ضرب المثلى شایسته است براى مواردى که انسان با نرمش و مدارا به نتایجى مى‏ رسد که با درشتى نمى‏ رسد.
بعضى به جاى انفذ، اشدّ روایت کرده‏ اند.
معناى عبارت چنین است: بسا سخنى که انسان مى‏ گوید و زیانش بیشتر از حمله دشمن بر اوست، و یا این که: بسا سخنى که- مانند تهمت و ناسزا- که صدمه‏ اش براى او از حمله دشمن بیشتر است. و این هر دو معنا را از ابن آدم هروى نقل کرده‏ اند.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۴۸

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۷۳ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)

شرح ابن‏ میثم

۳۷۳- و قال علیه السّلام: خُذْ مِنَ الدُّنْیَا مَا أَتَاکَ- وَ تَوَلَّ عَمَّا تَوَلَّى عَنْکَ- فَإِنْ أَنْتَ لَمْ تَفْعَلْ فَأَجْمِلْ فِی الطَّلَبِ

المعنى

أمر بالقناعه أوّلا بما تیسّر من الدنیا لمن تمکّن منها و قوى علیها، و بالإجمال فی الطلب لمن لم یتمکّن منها. و الإجمال فی طلب الدنیا طلبها برفق من الوجه الّذی‏ ینبغی، و على الوجه الّذی ینبغی.

مطابق با حکمت ۳۹۳ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۷۳- امام (ع) فرمود: خُذْ مِنَ الدُّنْیَا مَا أَتَاکَ- وَ تَوَلَّ عَمَّا تَوَلَّى عَنْکَ- فَإِنْ أَنْتَ لَمْ تَفْعَلْ فَأَجْمِلْ فِی الطَّلَبِ

ترجمه

«از دنیا آنچه را به تو روى آورد برگیر و از آنچه که از تو روى گرداند روى‏ بگردان. و اگر این کار را نکنى پس در طلب و خواستن زیاده روى نکن.»

شرح

امام (ع) نخست دستور داده است که آدمى از دنیا به آنچه میسّر مى‏شود و بر آن دست مى ‏یابد، قناعت کند، و آن که برایش میسّر نیست به طور صحیح دنیا را بطلبد، و راه صحیح طلب دنیا، جستن دنیا از راه درست و به گونه مناسب و رواست.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۱۰

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۷۲ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)گفتار وبیان

شرح ابن‏ میثم

۳۷۲- و قال علیه السّلام: تَکَلَّمُوا تُعْرَفُوا فَإِنَّ الْمَرْءَ مَخْبُوءٌ تَحْتَ لِسَانِهِ

المعنى

و قد مرّ تفسیر هذه الکلمه، لکنّه جعلها هنا صغرى ضمیر رغّب به فی الکلام عند الحاجه لغایه أن یعرفها المتکلّم، و تقدیر الکبرى: و کلّ من کان مخبوءا تحت لسانه فینبغی أن یظهر نفسه فی کلامه لیعرف.

مطابق با حکمت ۳۹۲ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۷۲- امام (ع) فرمود: تَکَلَّمُوا تُعْرَفُوا فَإِنَّ الْمَرْءَ مَخْبُوءٌ تَحْتَ لِسَانِهِ

ترجمه

«سخن بگویید تا شناخته شوید، زیرا که مرد زیر زبانش نهفته است».

شرح

تفسیر این عبارت گذشت، لکن در اینجا امام (ع) آن را مقدمه صغراى قیاس مضمرى قرار داده و بدان وسیله آدمى را به سخن گفتن به هنگام نیاز به منظورى که مورد نظر گوینده است واداشته و کبراى مقدّر آن نیز چنین است: و هر که در زیر زبانش پنهان باشد، شایسته است که خویشتن را در ضمن گفتارش ظاهر سازد تا دیگران او را بشناسند.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۱۵

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۷۱ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)

شرح ابن‏ میثم

۳۷۱- و قال علیه السّلام: ازْهَدْ فِی الدُّنْیَا یُبَصِّرْکَ اللَّهُ عَوْرَاتِهَا- وَ لَا تَغْفُلْ فَلَسْتَ بِمَغْفُولٍ عَنْکَ

المعنى

لمّا کانت محبّه الدنیا مستلزمه لاستتار عیوبها عن إدراک محبّیها کما قیل: حبّک الشی‏ء یعمى و یصمّ. کان بغضها و الزهد فیها رافعا لذلک الستر کاشفا لما تحته من عیوبها و عوراتها فأمر بالزهد فیها لهذه الغایه المنفّره عنها. ثمّ نفّر عن الغفله فیها عمّا ورائها بضمیر صغراه قوله: فلست بمغفول عنک، و تقدیر الکبرى: و کلّ من لیس بمغفول فلا ینبغی أن یغفل عمّا یراد به.

مطابق با حکمت ۳۹۱ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۷۱- امام (ع) فرمود: ازْهَدْ فِی الدُّنْیَا یُبَصِّرْکَ اللَّهُ عَوْرَاتِهَا- وَ لَا تَغْفُلْ فَلَسْتَ بِمَغْفُولٍ عَنْکَ

ترجمه

«در دنیا پارسا باش، تا خداوند تو را به زشتیهاى آن آگاه سازد، و بى‏ خبر مباش که از تو بى ‏خبر نیستند.»

شرح

چون علاقه به دنیا باعث پوشیده ماندن معایب آن از نظر دلبستگان به آن‏ است، همان طورى که گفته ‏اند: محبّت به چیزى [انسان را] کور و کر مى ‏سازد«». دشمنى با دنیا و پارسایى در آن باعث از بین بردن آن پوشش و ظاهر کردن عیبها و زشتیهایى است که زیر پوشش بوده است. بنا بر این امام (ع) به خاطر همان نتیجه قابل احتراز، دستور به پارسایى در دنیا داده است آن گاه از غفلت در دنیا از ماوراى این دنیا به وسیله قیاس مضمرى بر حذر داشته است که صغراى آن جمله فلست بمغفول عنک، بوده و کبراى مقدر نیز چنین است: و هر چه که غیر مغفول عنه باشد، شایسته نیست که از هدف آن غفلت شود.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۱۳۸

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۷۰ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)تقسیم اوقات

شرح ابن‏ میثم

۳۷۰- و قال علیه السّلام: لِلْمُؤْمِنِ ثَلَاثُ سَاعَاتٍ فَسَاعَهٌ یُنَاجِی فِیهَا رَبَّهُ- وَ سَاعَهٌ یَرُمُّ مَعَاشَهُ- وَ سَاعَهٌ یُخَلِّی بَیْنَ نَفْسِهِ- وَ بَیْنَ لَذَّتِهَا فِیمَا یَحِلُّ وَ یَجْمُلُ- وَ لَیْسَ لِلْعَاقِلِ أَنْ یَکُونَ شَاخِصاً إِلَّا فِی ثَلَاثٍ- مَرَمَّهٍ لِمَعَاشٍ أَوْ خُطْوَهٍ فِی مَعَادٍ- أَوْ لَذَّهٍ فِی غَیْرِ مُحَرَّمٍ

اللغه

أقول: رمّ المعاش: إصلاحه. و الشاخص: الذاهب من بلد إلى بلد.

المعنى

و قسّم زمان المؤمن العاقل إلى ثلاثه أقسام بحسب ما ینبعى بمقتضى الحکمه العملیّه والرأی الحقّ. فقسم یتوفّر فیه على عباده اللّه و مناجاته و هذا القسم هو المطلوب الأوّل، و قسم یصلح فیه ما لابدّ منه فی تحصیل القسم الأوّل من معاشه، و قسم یخلّى فیه بین نفسه و لذّاتها المباحه الّتی یجمل و یحسن دون المحرّمه و المباحه المستهجنه. و هذان القسمان مرادان للأوّل إذ لا یمکن بدونهما. و قوله: و لیس للعاقل. إلى آخره. أى لیس له بحسب مقتضى العقل العملیّ أن یستعمل نفسه إلّا فی الامور الثلاثه.

مطابق با حکمت ۳۹۰ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۷۰- امام (ع) فرمود: لِلْمُؤْمِنِ ثَلَاثُ سَاعَاتٍ فَسَاعَهٌ یُنَاجِی فِیهَا رَبَّهُ- وَ سَاعَهٌ یَرُمُّ مَعَاشَهُ- وَ سَاعَهٌ یُخَلِّی بَیْنَ نَفْسِهِ- وَ بَیْنَ لَذَّتِهَا فِیمَا یَحِلُّ وَ یَجْمُلُ- وَ لَیْسَ لِلْعَاقِلِ أَنْ یَکُونَ شَاخِصاً إِلَّا فِی ثَلَاثٍ- مَرَمَّهٍ لِمَعَاشٍ أَوْ خُطْوَهٍ فِی مَعَادٍ- أَوْ لَذَّهٍ فِی غَیْرِ مُحَرَّمٍ‏

لغات

رمّ المعاش: اصلاح کردن امر زندگى شاخص: مسافرى که از شهرى به شهرى مى‏ رود.

ترجمه

«براى مؤمن سه ساعت است ساعتى که با پروردگارش راز و نیاز مى‏ کند، و ساعتى که در آن به معاش خود مى ‏رسد، و ساعتى که بین خود و لذت حلال و پسندیده خلوت مى‏ کند و عاقل سزاوار نیست که جز براى سه منظور مسافرت کند: اصلاح امور زندگى، و یا قدمى در راه آخرت برداشتن، یا لذت در راه غیر حرام».

شرح

امام (ع) اوقات مؤمن عاقل را به سه قسم تقسیم کرده است بر حسب آنچه که به اقتضاى حکمت عملى و نظر درست شایسته است: یک قسم آن که به عبادت و مناجات پروردگار خود بپردازد، و این قسم در درجه اوّل اهمیّت است. و قسمى که براى خاطر قسم اوّل معاش لازم را فراهم آورد، و قسمى را نیز بین خود و لذّتهاى جایزى که شایسته و نیکو است- نه آن که حرام و زشت است- خلوت کند. و این دو قسم به خاطر قسم اوّل لازم است چون بدون اینها قسم اوّل ناممکن است.

عبارت لیس للعاقل…
یعنى بر حسب اقتضاى عقل عملى حق ندارد- جز در این سه مورد- وقت خود را صرف کند.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

 

بازدیدها: ۱۳۸

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۶۹ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)مراتب گرفتاری ونعمت

شرح ابن‏ میثم

۳۶۹- و قال علیه السّلام: أَلَا وَ إِنَّ مِنَ الْبَلَاءِ الْفَاقَهَ- وَ أَشَدُّ مِنَ الْفَاقَهِ مَرَضُ الْبَدَنِ- وَ أَشَدُّ مِنْ مَرَضِ الْبَدَنِ مَرَضُ الْقَلْبِ- أَلَا وَ إِنَّ مِنَ النِّعَمِ سَعَهَ الْمَالِ- وَ أَفْضَلُ مِنْ سَعَهِ الْمَالِ صِحَّهُ الْبَدَنِ- وَ أَفْضَلُ مِنْ صِحَّهِ الْبَدَنِ تَقْوَى الْقَلْبِ

المعنى

أشار إلى درجات البلاء و تفاوتها بالشدّه و الضعف و إلى ما یقابلها من درجات النعمه و تفاوتها کذلک. و إنّما کان مرض القلب بالرذائل أشدّ من مرض البدن لاستلزامه فی الآخره فوات أکمل السعادات و هو الموت الّذی لا حیاه معه و بحسب ذلک کان تقوى القلب و استکماله بالفضایل أفضل من صحّه البدن لاستلزامه السعاده الباقیه و الحیاه الأبدیّه.

مطابق با حکمت ۳۸۸ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۶۹- امام (ع) فرمود: أَلَا وَ إِنَّ مِنَ الْبَلَاءِ الْفَاقَهَ- وَ أَشَدُّ مِنَ الْفَاقَهِ مَرَضُ الْبَدَنِ- وَ أَشَدُّ مِنْ مَرَضِ الْبَدَنِ مَرَضُ الْقَلْبِ- أَلَا وَ إِنَّ مِنَ النِّعَمِ سَعَهَ الْمَالِ- وَ أَفْضَلُ مِنْ سَعَهِ الْمَالِ صِحَّهُ الْبَدَنِ- وَ أَفْضَلُ مِنْ صِحَّهِ الْبَدَنِ تَقْوَى الْقَلْبِ

ترجمه

«بدانید که از جمله گرفتاریها تنگدستى است، و سخت‏ تر از تنگدستى بیمارى جسم است و بدتر از بیمارى جسم بیمارى دل است، و بدانید که از جمله نعمتها، دارایى زیاد است و بهتر از دارایى زیاد تندرستى است و بهتر از تندرستى تقواى دل است.»

شرح

امام (ع) به مراتب گرفتارى و تفاوت آنها در شدّت و ضعف، و همچنین در مقابل آنها به مراتب نعمت و تفاوت آنها اشاره فرموده است. و براستى که مبتلا شدن دل به بیمارى رذایل بدتر از بیمارى جسم است، به خاطر این که لازمه آن از دست دادن کاملترین خوشبختیها در آخرت است و در حقیقت آن نوعى مرگ است که پس از آن زندگى وجود ندارد، و به همین جهت تقواى دل و کامل ساختن آن با فضایل، بالاتر از تندرستى است چون لازمه آن خوشبختى همیشگى و حیات جاوید است.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۴۷

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۶۸ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)خیر وشر

شرح ابن‏ میثم

۳۶۸- و قال علیه السّلام: مَا خَیْرٌ بِخَیْرٍ بَعْدَهُ النَّارُ- وَ مَا شَرٌّ بِشَرٍّ بَعْدَهُ الْجَنَّهُ- وَ کُلُّ نَعِیمٍ دُونَ الْجَنَّهِ فَهُوَمَحْقُورٌ- وَ کُلُّ بَلَاءٍ دُونَ النَّارِ عَافِیَهٌ

المعنى

نفى عمّا یقود إلى النار و إن عدّ فی الدنیا خیرا و لذّه استحقاق اسم الخیر تحقیرا له و تنفیرا عنه بما یلزمه من غایته الّتی هى النهایه فی الشرّ و هى النار، و کذلک نفى عمّا یقود إلى الجنّه من الطاعات الشاقّه و إن عدّ فی الدنیا شرّا و ألما استحقاق اسم الشرّ ترغیبا فیه بما یلزمه من غایته الّتی هى دخول الجنّه. و التقدیر: ما خیر بعده النار بخیر، و ما شرّ بعده الجنّه بشرّ.
و قوله: و کلّ نعیم دون الجنّه محقور. تفسیر للأوّل.
و قوله: و کلّ بلاء دون النار عافیه. تفسیر للثانی. و أراد عافیه نسبیّه.

مطابق با حکمت ۳۸۶ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۶۸- امام (ع) فرمود: مَا خَیْرٌ بِخَیْرٍ بَعْدَهُ النَّارُ- وَ مَا شَرٌّ بِشَرٍّ بَعْدَهُ الْجَنَّهُ- وَ کُلُّ نَعِیمٍ دُونَ الْجَنَّهِ فَهُوَ مَحْقُورٌ- وَ کُلُّ بَلَاءٍ دُونَ النَّارِ عَافِیَهٌ

ترجمه

«خیر نیست آن خیرى که به دنبال آن آتش باشد، و بدى نیست آن شرّى که پس از آن بهشت باشد، هر نعمت پایین‏ تر از بهشت ناچیز است، و هر گرفتارى غیر از آتش دوزخ سلامتى است.»

شرح

امام (ع) از آنچه که انسان را به طرف آتش مى‏ برد، شایستگى نام خیر را نفى کرده است، اگر چه در دنیا آن را خیر و لذّت بنامند، به خاطر تحقیر و بر حذر داشتن از آن، چون لازمه نهایى آن آتش و همان نتیجه ‏اى است که از شرّ عاید مى ‏شود. و همچنین از آن طاعات دشوارى که انسان را به سمت بهشت مى‏ کشاند، نام شر را نفى کرده است، هر چند که در دنیا آنها را شرّ و گرفتارى بنامند، به خاطر تشویق به نتیجه نهایى این اعمال، یعنى ورود به بهشت و تقدیر عبارت این است ما خیر بعده النّار بخیر، و ما شرّ بعده الجّنه بشرّ. و عبارت و کلّ نعیم دون الجنّه محقور یعنى هر نعمت، در حد کمتر از بهشت ناچیز است،تفسیر مطلب اوّل است.
و جمله و هر گرفتارى غیر از آتش دوزخ سلامتى است، تفسیر مطلب دوم است و مقصود عافیت و سلامتى نسبى است.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۱۲

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۶۷ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)

شرح ابن‏ میثم

۳۶۷- و قال علیه السّلام: مَنْ طَلَبَ شَیْئاً نَالَهُ أَوْ بَعْضَهُ

المعنى

کقولهم: من طلب شیئا و جدّ وجد، و من قرع بابا و لجّ و لج. و ظاهر أنّ الطلب معدّ لحصول المطلوب فإن تمّ الاستعداد له نال الکلّ و إلّا فبقدر نقصان الاستعداد یکون نقصان المطلوب.

مطابق با حکمت ۳۸۶ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۶۷- امام (ع) فرمود: مَنْ طَلَبَ شَیْئاً نَالَهُ أَوْ بَعْضَهُ‏

ترجمه

«هر که در پى چیزى باشد، تمام آن را یا بخشى از آن را به دست خواهد آورد».

شرح

این عبارت امام (ع) نظیر سخن مشهور است که هر کس در طلب چیزى بکوشد آن را مى ‏یابد، و هر کس درى را بکوبد و پافشارى کند، عاقبت وارد آنجا خواهد شد.
بدیهى است که جستن وسیله ‏اى است براى رسیدن به مطلوب، پس اگر آمادگى کامل باشد به همه مطلوب، و اگر نه به مقدار کاستى آمادگى به مطلوب ناقص مى ‏رسد.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۸۸

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۶۶ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)وصف دنیا

شرح ابن‏ میثم

۳۶۶- و قال علیه السّلام: مِنْ هَوَانِ الدُّنْیَا عَلَى اللَّهِ أَنَّهُ لَا یُعْصَى إِلَّا فِیهَا- وَ لَا یُنَالُ مَا عِنْدَهُ إِلَّا بِتَرْکِهَا

المعنى

نفّر عن الدنیا بذکر هوانها على اللّه من الوجهین المذکورین.

مطابق با حکمت ۳۸۵ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۶۶- امام (ع) فرمود: مِنْ هَوَانِ الدُّنْیَا عَلَى اللَّهِ أَنَّهُ لَا یُعْصَى إِلَّا فِیهَا- وَ لَا یُنَالُ مَا عِنْدَهُ إِلَّا بِتَرْکِهَا

ترجمه

«از نشانه‏ هاى پستى دنیا در نزد خدا آن است که خدا را معصیت نکنند مگر در دنیا، و به دست نیاورند آنچه را که نزد خداست مگر با دورى کردن از دنیا.»

شرح

امام (ع) به دو دلیل یاد شده که پستى دنیا را خاطر نشان کرده است از دنیا بر حذر داشته است.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۲۹

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۶۵ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)سه کلمه

شرح ابن‏ میثم

۳۶۵- و قال علیه السّلام ثلاث کلمات: الرُّکُونُ إِلَى الدُّنْیَا مَعَ مَا تُعَایِنُ مِنْهَا جَهْلٌ- وَ التَّقْصِیرُ فِی حُسْنِ الْعَمَلِ- إِذَا وَثِقْتَ بِالثَّوَابِ عَلَیْهِ غَبْنٌ- وَ الطُّمَأْنِینَهُ إِلَى کُلِّ أَحَدٍ قَبْلَ الِاخْتِبَارِ لَهُ عَجْزٌ

إحداها: الرکون إلى الدنیا مع ما تعاین منها جهل
أى بما ینبغی أن یرکن إلیه ممّا لا ینبغی.

الثانیه: و التقصیر فی حسن العمل إذ اوثقت بالثواب علیه غبن
أى مستلزم للغبن و هو ترک ما یوفّق به من الثواب الکثیر فی مقابله العمل الیسیر له، و فیه إیماء إلى أنّ مبدء التقصیر فی حسن العمل عدم الوثوق بالثواب الموعود فی الآخره.

الثالثه: و الطمأنینه إلى کلّ أحد قبل الاختبار عجز
أى عن البحث عمّن ینبغی السکون إلیه و عن وضعه موضعه. و نفّر عن الرکون إلى الدنیا بما یلزمه من الجهل، و عن التقصیر فی حسن العمل بما یلزمه من الغبن، و من الطمأنینه إلى کلّ أحد بما یلزمها من العجز.

مطابق با حکمت ۳۸۴ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۶۵- امام (ع) فرموده است (سه کلمه)
الرُّکُونُ إِلَى الدُّنْیَا مَعَ مَا تُعَایِنُ مِنْهَا جَهْلٌ- وَ التَّقْصِیرُ فِی حُسْنِ الْعَمَلِ- إِذَا وَثِقْتَ بِالثَّوَابِ عَلَیْهِ غَبْنٌ- وَ الطُّمَأْنِینَهُ إِلَى کُلِّ أَحَدٍ قَبْلَ الِاخْتِبَارِ عَجْزٌ

ترجمه

«دلبستگى به دنیا به دلیل آنچه از دنیا مى ‏بینى نادانى و کوتاهى در کار خیر با این که به پاداش آن اطمینان دارى، زیان کارى، و اعتماد کردن به هر کس پیش از آزمایش وى، درماندگى است.»

شرح

۱- دلبستگى به دنیا با آنچه از دنیا مى ‏بینى نادانى است، یعنى: به دلیل آنچه که سزاوار اعتماد است عوض آنچه که نباید اعتماد کرد.

۲- کوتاهى در کار نیک با وجود اطمینان به پاداش آن، زیانکارى است، یعنى: مستلزم ضرر و زیان و ترک پاداش زیاد در برابر عمل کم مى‏ باشد در این عبارت اشارتى است بر این که ریشه کوتاهى در کار نیک، اطمینان نداشتن به پاداشى است که در آخرت وعده داده ‏اند.

۳- اعتماد به هر کس پیش از آزمودنش، از درماندگى است. یعنى درماندگى از کاوش در مورد کسى که به او اعتماد ورزد، و اعتماد بجا داشته باشد.

امام (ع) از اعتماد به دنیا به دلیل آن که لازمه چنین اعتمادى نادانى است، و همچنین از کوتاهى در کار نیک به دلیل این که لازمه آن زیانکارى است، و همین طور از اعتماد به هر کسى، به دلیل این که لازمه آن درماندگى است، بر حذر داشته است.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

بازدیدها: ۵۸

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۶۴ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)

شرح ابن‏ میثم

۳۶۴- و قال علیه السّلام: احْذَرْ أَنْ یَرَاکَ اللَّهُ عِنْدَ مَعْصِیَتِهِ- وَ یَفْقِدَکَ عِنْدَ طَاعَتِهِ- فَتَکُونَ مِنَ الْخَاسِرِینَ- وَ إِذَا قَوِیتَ فَاقْوَ عَلَى طَاعَهِ اللَّهِ- وَ إِذَا ضَعُفْتَ فَاضْعُفْ عَنْ مَعْصِیَهِ اللَّهِ

المعنى

حذّر من الأمرین بما یلزمه من دخوله فی زمره الخاسرین لثواب اللّه یوم القیامه. ثمّ أمر بالقوّه على طاعه اللّه لیتمّ الاستعداد بها لرحمته و بالضعف عن معصیته لیضعف الاستعداد بها عن قبول سخط اللّه و نقمته.

مطابق با حکمت ۳۸۳ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۶۴- امام (ع) فرمود: احْذَرْ أَنْ یَرَاکَ اللَّهُ عِنْدَ مَعْصِیَتِهِ- وَ یَفْقِدَکَ عِنْدَ طَاعَتِهِ- فَتَکُونَ مِنَ الْخَاسِرِینَ- وَ إِذَا قَوِیتَ فَاقْوَ عَلَى طَاعَهِ اللَّهِ- وَ إِذَا ضَعُفْتَ فَاضْعُفْ عَنْ مَعْصِیَهِ اللَّهِ

ترجمه

«بترس از این که خداوند تو را در حال معصیت خود ببیند، و در محل طاعت تو را مشاهده نکند، در آن صورت از زیانکاران خواهى بود. و هرگاه بناست که توانا باشى، بر طاعت خدا توانا باش، و اگر بناست ناتوان باشى از معصیت خدا ناتوان باش».

شرح

امام (ع) از دو کار به دلیل پیامدى که دارند- یعنى ورود در جمع کسانى که پاداش الهى را در روز قیامت از دست مى ‏دهند- برحذر داشته است، آن گاه دستور توانا شدن، بر طاعت الهى را داده تا بدان وسیله آماده ‏تر براى کسب رحمت خداوندى گردد، و همچنین دستور ناتوانى از نافرمانى خداوند را داده تا بدان وسیله توان آمادگى پذیرش خشم و عذاب الهى را نداشته باشد.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۱۸

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۶۳ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)

شرح ابن‏ میثم

۳۶۳- و قال علیه السّلام: لَا تَقُلْ مَا لَا تَعْلَمُ بَلْ لَا تَقُلْ کُلَّ مَا تَعْلَمُ- فَإِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ قَدْ فَرَضَ عَلَى جَوَارِحِکَ کُلِّهَا- فَرَائِضَ یَحْتَجُّ بِهَا عَلَیْکَ یَوْمَ الْقِیَامَهِ

المعنى

نهى عن قول ما لا یعلم لأنّه کذب أو محتمل للکذب و لأنّه قول بالجهل فیجب الاحتراز فیه، و أمّا النهى عن قول کلّ ما یعلم فلجواز أن یکون فیه مضرّه لنفسه أو لغیره کإذاعه سرّ یستلزم أذاه أو أذى من أسرّه إلیه، و نفّر عن ذلک بقوله: فإنّ اللّه. إلى آخره، و هو صغرى ضمیر. و الفرائض الّتی افترضها اللّه على کلّ جارحه هو ما أوجبه على اللسان مثلا من قول ما ینبغی فی موضعه و کذلک ما یتعلّق بالعین من النظر الّذى ینبغی و نحو ذلک فی سائر الجوارح. و تقدیر الکبرى: و کلّ من فرض اللّه على جوارحه فرائض کذلک یحتجّ بها علیه یوم القیامه فی ترکها و العمل بها فیجب علیه المحافظه علیها.

مطابق با حکمت ۳۸۲ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۶۳- امام (ع) فرمود: لَا تَقُلْ مَا لَا تَعْلَمُ بَلْ لَا تَقُلْ کُلَّ مَا تَعْلَمُ- فَإِنَّ اللَّهَ فَرَضَ عَلَى جَوَارِحِکَ کُلِّهَا- فَرَائِضَ یَحْتَجُّ بِهَا عَلَیْکَ یَوْمَ الْقِیَامَهِ

ترجمه

«آنچه را نمى‏ دانى مگو، بلکه هر چه را مى‏ دانى هم مگو، زیرا خداوند پاک، بر همه اعضا و جوارح تو احکامى را واجب کرده، تا روز قیامت بدان وسیله بر تو حجّت بیاورد.»

شرح

امام (ع) از گفتن چیزى که انسان نمى‏ داند نهى فرموده است، براى این که آن دروغ است و یا احتمال دروغ در آن مى‏رود، و چون چنین سخنى از روى نادانى است پس دورى کردن از آن واجب است، و امّا این که از گفتن تمام دانستنیها نهى فرموده است براى اینست که ممکن است براى خود گوینده و یا براى دیگران زیانى داشته باشد، مثل فاش کردن رازى که باعث اذیّت وى و یا اذیّت کسى شود که راز را به او گفته است، و از این کار با عبارت: فانّ اللّه… که صغراى قیاس مضمرى است، بر حذر داشته است.

امورى که خداوند بر هر عضوى از اعضاى بدن واجب گردانیده عبارت است،- به طور مثال- براى زبان گفتن هر چیزى را به جاى خود، و همچنین براى چشم، نگریستن بجا و امثال اینها براى دیگر جوارح. و کبراى مقدّر چنین است: و هر چه را که خداوند بر اعضاى انسان واجب گردانیده واجباتى است که روز قیامت بدان وسیله براى ترک و یا عمل به آنها با وى احتجاج مى‏کند، پس لازم‏ است که آدمى آنها را رعایت کند.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۲۷

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۶۲ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)سخن وگفتار

شرح ابن‏ میثم

۳۶۲- و قال علیه السّلام: الْکَلَامُ فِی وَثَاقِکَ مَا لَمْ تَتَکَلَّمْ بِهِ- فَإِذَا تَکَلَّمْتَ بِهِ صِرْتَ فِی وَثَاقِهِ- فَاخْزُنْ لِسَانَکَ کَمَا تَخْزُنُ ذَهَبَکَ وَ وَرِقَکَ- فَرُبَّ کَلِمَهٍ سَلَبَتْ نِعْمَهًوَ جَلَبَتْ نِقْمَهً

اللغه

الوثاق: الحبل،

المعنى

و أمر بخزن اللسان عمّا لا ینبغی من القول و فی غیر موضعه و شبّه خزنه بخزن الذهب، و وجه الشبه شدّه الخزن. و نفّر عن قول ما لا ینبغی بضمیرین صغرى أحدهما: قوله: الکلام. إلى قوله: وثاقه، و تقدیر الکبری: و کلّ کلام کان کذلک فلا ینبغی أن یتکلّم منه إلّا بما ینبغی، و لفظ الوثاق مستعار، و صغرى الثانی: قوله: فربّ کلمه سلبت نعمه: و تقدیر الکبرى: و کلّ کلمه کذلک فیجب الاحتراز منها بقلّه القول و التثبّت فیه.

مطابق با حکمت ۳۸۱ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۶۲- امام (ع) فرمود: الْکَلَامُ فِی وَثَاقِکَ مَا لَمْ تَتَکَلَّمْ بِهِ- فَإِذَا تَکَلَّمْتَ بِهِ صِرْتَ فِی وَثَاقِهِ- فَاخْزُنْ لِسَانَکَ کَمَا تَخْزُنُ ذَهَبَکَ وَ وَرِقَکَ- فَرُبَّ کَلِمَهٍ سَلَبَتْ نِعْمَهً وَ جَلَبَتْ نِقْمَهً

لغت

وثاق: ریسمان، بند

ترجمه

«سخن در بند تو است تا آن را نگفته‏ اى، امّا همین که گفتى تو در بند آنى، پس زبانت را نگاه‏دار چنان که طلا و نقره را در خزانه قرار مى‏دهى. بسا کلمه ‏اى که باعث از دست رفتن نعمتى مى‏ شود و عذاب و گرفتارى پیش مى‏ آورد.»

شرح

امام (ع) امر فرموده است که از سخنى که شایسته گفتن نیست و همچنین سخن نابجا، زبان را نگه دارند، و نگهدارى زبان را به اندوختن طلا تشبیه کرده است و وجه شبه اهمیّت در نگهدارى است، و از گفتن سخن ناروا به وسیله دو قیاس مضمر بر حذر داشته است که صغراى یکى از آنها عبارت: «الکلام… وثاقه» و کبراى مقدّرش چنین است: هر سخنى که چنین باشد، جز در موردى که سزاوار باشد، شایسته گفتن نیست، و کلمه «وثاق- بند» استعاره است. و صغراى قیاس دوم عبارت: «فربّ کلمه سلبت نعمه: بسا کلمه‏اى که باعث از بین رفتن نعمتى گشته است، و کبراى مقدّرش چنین است: و هر کلمه‏اى که آن طور باشد پس باید از گفتن آن دورى کرد و سخن اندک و استوار گفت.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۹۹

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۶۱ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)

شرح ابن‏ میثم

۳۶۱- و قال علیه السّلام: رُبَّ مُسْتَقْبِلٍ یَوْماً لَیْسَ بِمُسْتَدْبِرِهِ- وَ مَغْبُوطٍ فِی أَوَّلِ لَیْلِهِ قَامَتْ بَوَاکِیهِ فِی آخِرِهِ

المعنى

و غرض الکلمه التنبیه من رقده الغفله عن الموت لغایه العمل و لما بعده.
و المعنى ظاهر.

مطابق با حکمت ۳۸۰ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۶۱- امام (ع) فرمود: رُبَّ مُسْتَقْبِلٍ یَوْماً لَیْسَ بِمُسْتَدْبِرِهِ- وَ مَغْبُوطٍ فِی أَوَّلِ لَیْلِهِ قَامَتْ بَوَاکِیهِ فِی آخِرِهِ

ترجمه

«بسا روى آورنده به روز که پشت بر آن نکند، و بسا کسى که اوّل شب بر او حسرت بردند ولى آخر شب، گریه کنندگان بر او گریستند.»

شرح

هدف از این سخن بیدار باش از خواب غفلت نسبت به مرگ و پس از مرگ است در مورد نتیجه عملى که انسان انجام مى‏ دهد.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۶۲

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۳۶۰ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)اقسام رزق

شرح ابن‏ میثم

۳۶۰- و قال علیه السّلام: الرِّزْقُ رِزْقَانِ رِزْقٌ تَطْلُبُهُ- وَ رِزْقٌ یَطْلُبُکَ فَإِنْ لَمْ تَأْتِهِ أَتَاکَ- فَلَا تَحْمِلْ هَمَّ سَنَتِکَ عَلَى هَمِّ یَوْمِکَ- کَفَاکَ کُلُّ یَوْمٍ عَلَى مَا فِیهِ- فَإِنْ تَکُنِ السَّنَهُ مِنْ عُمُرِکَ- فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى سَیُؤْتِیکَ فِی کُلِّ غَدٍ جَدِیدٍ مَا قَسَمَ لَکَ- وَ إِنْ لَمْ تَکُنِ السَّنَهُ مِنْ عُمُرِکَ- فَمَا تَصْنَعُ بِالْهَمِّ فِیمَا لَیْسَ لَکَ- وَ لَمْ یَسْبِقْکَ‏لَنْ یَسْبِقَکَ إِلَى رِزْقِکَ طَالِبٌ- وَ لَنْ یَغْلِبَکَ عَلَیْهِ غَالِبٌ- وَ لَنْ یُبْطِئَ عَنْکَ مَا قَدْ قُدِّرَ لَکَ قال الرضى: و قد مضى هذا الکلام فیما تقدم من هذا الباب، إلا أنه ههنا أوضح و أشرح، فلذلک کررناه على القاعده المقرره فى أول الکتاب.

المعنى

و أقول: قد مضى تفسیر أکثر هذا الکلام. و غرضه التنفیر عن الاهتمام بالدنیا و الاشتغال بما یرجى منها عن ذکر اللّه و طاعته. و نهاه أن یحمل همّ السنه على همّ الیوم لئلّا یجتمع علیه أحزان متضاعفه یکفى واحد منها شغلا. و احتجّ لذلک بضمیرین‏ صغرى الأوّل: قوله: فإن یکن السنه و تقدیرها إنّ سنتک الّتی تهتمّ لها إمّا أن یکون من عمرک أو لیس، و تقدیر الکبرى: و کلّما کان على هذین التقدیرین فلا ینبغی الاهتمام به أمّا على التقدیر الأوّل فإنّ اللّه یؤتیک فی کلّ یوم منها ما قسّم لک لا محاله و ما لا بدّ منه لا یجوز الاهتمام به، و أمّا على التقدیر الثانی فلأنّه لیس من العقل أن یهتمّ المرء بما لیس له. و صغرى الثانی: قوله: و لن یسبقک إلى قوله: قدّر لک. و تقدیرها أنّ رزقک لن یسبقک إلیه طالب، و تقدیر الکبرى و کلّما کان کذلک فلا ینبغی أن یهتمّ به.

مطابق با حکمت ۳۷۹ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۶۰- و قال علیه السّلام: الرِّزْقُ رِزْقَانِ رِزْقٌ تَطْلُبُهُ- وَ رِزْقٌ یَطْلُبُکَ فَإِنْ لَمْ تَأْتِهِ أَتَاکَ- فَلَا تَحْمِلْ هَمَّ سَنَتِکَ عَلَى هَمِّ یَوْمِکَ- کَفَاکَ کُلُّ یَوْمٍ عَلَى مَا فِیهِ- فَإِنْ تَکُنِ السَّنَهُ مِنْ عُمُرِکَ- فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى سَیُؤْتِیکَ فِی کُلِّ غَدٍ جَدِیدٍ مَا قَسَمَ لَکَ- وَ إِنْ لَمْ تَکُنِ السَّنَهُ مِنْ عُمُرِکَ- فَمَا تَصْنَعُ بِالْهَمِّ فِیمَا لَیْسَ لَکَ- وَ لَمْ یَسْبِقْکَ‏لَنْ یَسْبِقَکَ إِلَى رِزْقِکَ طَالِبٌ- وَ لَنْ یَغْلِبَکَ عَلَیْهِ غَالِبٌ- وَ لَنْ یُبْطِئَ عَنْکَ مَا قَدْ قُدِّرَ لَکَ قال الرضى: و قد مضى هذا الکلام فیما تقدم من هذا الباب، إلا أنه ههنا أوضح و أشرح، فلذلک کررناه على القاعده المقرره فى أول الکتاب.

المعنى

و أقول: قد مضى تفسیر أکثر هذا الکلام. و غرضه التنفیر عن الاهتمام بالدنیا و الاشتغال بما یرجى منها عن ذکر اللّه و طاعته. و نهاه أن یحمل همّ السنه على همّ الیوم لئلّا یجتمع علیه أحزان متضاعفه یکفى واحد منها شغلا. و احتجّ لذلک بضمیرین‏
صغرى الأوّل: قوله: فإن یکن السنه و تقدیرها إنّ سنتک الّتی تهتمّ لها إمّا أن یکون من عمرک أو لیس، و تقدیر الکبرى: و کلّما کان على هذین التقدیرین فلا ینبغی الاهتمام به أمّا على التقدیر الأوّل فإنّ اللّه یؤتیک فی کلّ یوم منها ما قسّم لک لا محاله و ما لا بدّ منه لا یجوز الاهتمام به، و أمّا على التقدیر الثانی فلأنّه لیس من العقل أن یهتمّ المرء بما لیس له.

و صغرى الثانی: قوله: و لن یسبقک إلى قوله: قدّر لک. و تقدیرها أنّ رزقک لن یسبقک إلیه طالب، و تقدیر الکبرى و کلّما کان کذلک فلا ینبغی أن یهتمّ به.

مطابق با حکمت ۳۷۹ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۶۰- امام (ع) فرمود: الرِّزْقُ رِزْقَانِ رِزْقٌ تَطْلُبُهُ- وَ رِزْقٌ یَطْلُبُکَ فَإِنْ لَمْ تَأْتِهِ أَتَاکَ- فَلَا تَحْمِلْ هَمَّ سَنَتِکَ عَلَى هَمِّ یَوْمِکَ- کَفَاکَ کُلُّ یَوْمٍ عَلَى مَا فِیهِ- فَإِنْ تَکُنِ السَّنَهُ مِنْ عُمُرِکَ- فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى سَیُؤْتِیکَ فِی کُلِّ غَدٍ جَدِیدٍ مَا قَسَمَ لَکَ- وَ إِنْ لَمْ تَکُنِ السَّنَهُ مِنْ عُمُرِکَ- فَمَا تَصْنَعُ بِالْهَمِّ فِیمَا لَیْسَ لَکَ- وَ لَنْ یَسْبِقَکَ إِلَى رِزْقِکَ طَالِبٌ- وَ لَنْ یَغْلِبَکَ عَلَیْهِ غَالِبٌ- وَ لَنْ یُبْطِئَ عَنْکَ مَا قَدْ قُدِّرَ لَکَ

ترجمه

«روزى دو نوع است: یکى آن روزیى که تو در پى آنى و دیگر آن روزیى که آن در پى توست و اگر تو به سوى او نروى او به سوى تو خواهد آمد. بنا بر این غم‏ یک ساله‏ات را بر غم یک روزه‏ات میفزا که هر روزى براى تو روزى همان روز بس است، پس اگر سالى از عمر تو باشد، خداوند متعال در هر فردایى که مى‏آید روزى آن را به تو مى‏رساند، آن مقدار که نصیب تو کرده است، و اگر آن سال از عمر تو نباشد، از چه رو غم چیزى را بخورى که مربوط به تو نیست، و هرگز کسى جلوتر از تو به روزى تو نمى‏رسد، و کسى قبل از تو بر آن دست نمى‏یابد، و هرگز آنچه براى تو مقدّر شده دیر نخواهد رسید.»

شرح

سید رضى مى‏گوید: این سخن در باب مربوط به روزى مقدر قبلا گذشت، ولى چون در اینجا روشنتر و مشروح‏تر بود، طبق برنامه‏اى که در آغاز کتاب مقرّر کردیم- دوباره آوردیم.

تفسیر بیشتر جملات این گفتار قبلا گذشت، هدف امام (ع) بر حذر داشتن از دلبستگى زیاد به دنیا و توجّه دادن به چیزهایى از یاد خدا و اطاعت امر اوست که باعث امیدوارى است، امام (ع) از افزودن غم سالانه بر غم یک روزه منع کرده تا مبادا غمهایى چند بر دل آدمى نشیند در حالى که یک غم انسان را بس است، براى اثبات مطلب به دو قیاس مضمر استدلال کرده است که صغراى اوّلى جمله: فان یکن السّنه… و تقدیر آن چنین است: سالى که تو غم آن را مى‏خورى یا از سالهاى عمر تو هست و یا نیست، و کبراى مقدّر آن نیز این طور است: و هر چه از این دو فرض باشد، سزاوار غم خوردن نیست، اما بنا به فرض اوّل، چون خداوند در هر روزى ناگزیر روزى آن روز را مى ‏رساند، پس نباید غم روزى را خورد، و امّا فرض دوّم، عاقلانه نیست که انسان به چیزى دل ببندد که مربوط به او نیست. و صغراى قیاس دوّم، عبارت: «و لن یسبقک… قدّر لک» است، و تقدیر آن چنین است: هیچ جوینده‏اى پیش از تو به روزى تو دست پیدا نمى‏کند، و کبراى مقدّر آن نیز مى‏ شود: و هر چیزى که چنان باشد، سزاوار نیست که انسان در غم آن باشد.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

بازدیدها: ۲۲