نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره 376 متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)

شرح ابن‏ ميثم

376- و قال عليه السّلام كلمات أربعا: الْمَنِيَّةُ وَ لَا الدَّنِيَّةُ وَ التَّقَلُّلُ وَ لَا التَّوَسُّلُ وَ مَنْ لَمْ يُعْطَ قَاعِداً لَمْ يُعْطَ قَائِماً وَ الدَّهْرُ يَوْمَانِ يَوْمٌ لَكَ وَ يَوْمٌ عَلَيْكَ- فَإِذَا كَانَ لَكَ فَلَا تَبْطَرْ- وَ إِذَا كَانَ عَلَيْكَ فَاصْبِرْ

إحداها: المنيّة و لا الدنيّة
فالمنيّة مبتدأ دلّ على خبره بقوله: و لا الدنيّة.
أى أسهل من الدنيّة، و يحتمل أن يكون التقدير يحتمل المنيّة و لا يحتمل الدينّة و هى الخسيسة من الأمر ترتكب في طلب الدنيا. و كثير من الكرام يختارون الموت على ذلك.

و الثانية: و التقلّل و لا التوسّل
أى القناعة بالقليل من العيش و التبلّغ به خير من التوسّل إلى أهل الدنيا في طلبها.

الثالثة: و من لم يعط قاعدا لم يعط قائما.
كنّى بالقعود عن الطلب السهل و بالقيام عن الطلب الصعب بتعسّف: أى من لم يرزق بالطلب السهل لم ينفعه التشديد في الطلب. و هذا الحكم أكثرىّ كما هو حكم الخطيب حثّ به على الإجمال في الطلب.

الرابعة: و الدهر يومان يوم لك و يوم عليك فإذا كان لك فلا تبطر و إذا كان عليك فاصبر.
فاليوم الّذي هو زمان الضيق و البلاء يجب فيه الصبر للاستعداد به لقبول رحمة اللّه تعالى كما قال وَ بَشِّرِ الصَّابِرِينَ«» الآية.

مطابق با حکمت 396 نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ ميثم

376- امام (ع) فرمود: (چهار مطلب)
الْمَنِيَّةُ وَ لَا الدَّنِيَّةُ وَ التَّقَلُّلُ وَ لَا التَّوَسُّلُ وَ مَنْ لَمْ يُعْطَ قَاعِداً لَمْ يُعْطَ قَائِماً وَ الدَّهْرُ يَوْمَانِ يَوْمٌ لَكَ وَ يَوْمٌ عَلَيْكَ- فَإِذَا كَانَ لَكَ فَلَا تَبْطَرْ- وَ إِذَا كَانَ عَلَيْكَ فَاصْبِرْ

ترجمه

«چه گوارا است مرگ و چه ناگوار است زبونى به اندك بساز و به توانگران متوسل مشو هر كه را بى‏ كوشش و تلاش ندهند، با تلاش و كوشش هم ندهند، و روزگار دو روز است: روزى با تو، و روزى بر تو. امّا روزى كه با تو است آن روز ناسپاسى نكن، و روزى كه بر تو است شكيبا باش.»

شرح

شرح (چهار مطلب):

1- مرگ سهلتر است از ننگ. المنيّة مبتدا است، و لا الدّنيّة قرينه براى خبر مبتداست، گويا فرموده باشد: المنيّة أسهل من الدّنيه، يعنى [تحمّل‏] مرگ آسانتر از ننگ است، و احتمال دارد كه تقدير چنين باشد: يحتمل المنية و لا يحتمل الدّنية، (مرگ قابل تحمل است، امّا ننگ قابل تحمل نيست)، دنيّة يعنى پستى و ننگ نسبت به كارى كه به خاطر به دست آوردن مال و منال دنيا مرتكب مى‏شوند، كه بسيارى از بزرگواران مرگ را بر آن ترجيح مى‏ دهند.

2- قناعت به اندكى از زندگى و به آن بسنده كردن بهتر است از چاپلوسى و نزديكى به اهل دنيا به خاطر به دست آوردن مال بيشتر.

3- هر كه را نشسته ندهند، ايستاده هم ندهند، نشسته كنايه از طلب بدون‏ تلاش، و ايستاده كنايه از طلب با تلاش و كوشش است. يعنى هر كس را بدون تلاش و كوشش روزى ندهند، تلاش و كوشش او هم بى‏فايده است، و اين حكم- چنان كه معمول سخن سخنگويان است- در اكثر موارد و صد در صد نيست بلكه بدين وسيله امام (ع) انسان را به كسب معاش از راه درست وادار كرده است.

4- روزگار دو روز است: روزى به سود تو و روزى به زيان تو است، روزى كه به سود تو است، ناسپاسى مكن، و روزى كه به زيان توست شكيبا باش. پس در روزى كه زمان تنگنا و گرفتارى است، شكيبايى براى آمادگى پذيرش رحمت الهى لازم است، چنان كه خداوند فرموده است: بَشِّرِ الصَّابِرِينَ«».

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ ميثم)، ج5 // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

دیدگاه‌ها

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.