دسته:340-360 حکمت شرح میر حبیب الله خوئی

 حکمت ۳۷۳ صبحی صالح

۳۷۳- وَ رَوَى ابْنُ جَرِیرٍ الطَّبَرِیُّ فِی تَارِیخِهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی لَیْلَى الْفَقِیهِ وَ کَانَ مِمَّنْ خَرَجَ لِقِتَالِ الْحَجَّاجِ مَعَ ابْنِ الْأَشْعَثِأَنَّهُ قَالَ فِیمَا کَانَ یَحُضُّ بِهِ النَّاسَ عَلَى الْجِهَادِ إِنِّی سَمِعْتُ عَلِیّاً رَفَعَ اللَّهُ دَرَجَتَهُ فِی الصَّالِحِینَ وَ أَثَابَهُ ثَوَابَ الشُّهَدَاءِ وَ الصِّدِّیقِینَ یَقُولُ یَوْمَ لَقِینَا أَهْلَ الشَّامِ

أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ إِنَّهُ مَنْ رَأَى عُدْوَاناً یُعْمَلُ بِهِ وَ مُنْکَراً یُدْعَى إِلَیْهِ فَأَنْکَرَهُ بِقَلْبِهِ فَقَدْ سَلِمَ وَ بَرِئَ وَ مَنْ أَنْکَرَهُ بِلِسَانِهِ فَقَدْ أُجِرَ وَ هُوَ أَفْضَلُ مِنْ صَاحِبِهِ وَ مَنْ أَنْکَرَهُ بِالسَّیْفِ لِتَکُونَ کَلِمَهُ اللَّهِ هِیَ الْعُلْیَا وَ کَلِمَهُ الظَّالِمِینَ هِیَ السُّفْلَى فَذَلِکَ الَّذِی أَصَابَ سَبِیلَ الْهُدَى وَ قَامَ عَلَى الطَّرِیقِ وَ نَوَّرَ فِی قَلْبِهِ الْیَقِینُ

  شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الثامنه و الخمسون بعد ثلاثمائه من حکمه علیه السّلام

(۳۵۸) و روى ابن جریر الطّبریّ فی تاریخه عن عبد الرّحمان بن أبی لیلى الفقیه-  و کان ممّن خرج لقتال الحجاج مع ابن الأشعث-  أنّه قال فیما کان یحضّ به النّاس على الجهاد: إنی سمعت علیّا علیه السّلام یقول یوم لقینا أهل الشّام: أیّها المؤمنون، إنّه من رأى عدوانا یعمل به و منکرا یدعى إلیه فأنکره بقلبه فقد سلم و برى‏ء، و من أنکره بلسانه فقد أجر و هو أفضل من صاحبه، و من أنکره بالسّیف لتکون کلمه اللَّه هى العلیا و کلمه الظّالمین هى السّفلى فذلک الّذی أصاب سبیل الهدى، و قام على الطریق، و نوّر فی قلبه الیقین.

المعنى

الأمر بالمعروف و النهى عن المنکر فرعین من فروع الدّین الاسلامی المفروضه على کافّه المسلمین من دون نکیر، و فروع الدّین الثمانیه ضروریه یحکم على منکر کلّها أو بعضها بالخروج عن الاسلام، و لهما شرائط مقرّره فی الفقه و مراتب مترتّبه قد بیّنها فی کلامه هذا علیه الصّلاه و السّلام، فأدنى مراتب النهی عن المنکر هو الانکار بالقلب، و هو واجب مطلقا حتّى فی أشدّ مواقف التّقیه و تسلّط المخالف للحق.

فقال علیه السّلام: من رأى العدوان و دعی إلى المنکر و لا یقدر على الدّفاع باللّسان و الجوارح فلا بدّ أن ینکره بقلبه و جنانه، فاذا أنکره بقلبه فقد سلم من ترک الواجب و بری‏ء من عهده تکلیفه فی هذا الموقف الحرج، و إن قدر على إنکاره باللّسان مأمونا على ماله و نفسه فله الأجر و الثواب و هو أفضل من المنکر بالقلب فحسب. و أعلا درجات النهی عن المنکر هو النّهی بالقوّه و الدّفع عنه بالسیف إعلاء لکلمه الحقّ و إرغاما لأنف الظالمین، و نصره للحقّ المبین فذلک الّذی أصاب سبیل الهدى، و بلغ الدرجه القصوى، من أداء الحقّ الواجب، و نوّر قلبه بنور الیقین الثاقب. و المقصود أنّه قصد بعمله رضا اللَّه و قام به مخلصا لوجه اللَّه، فان کان قصده الغلبه و الاستیلاء أدّى واجبه إلّا أنّه لم یصب سبیل الهدایه، لأنّ النهی عن المنکر واجب توصّلى لا یشترط فیه قصد القربه و إن کان یشترط فی ترتب الثواب، و تنوّر القلب بنور الیقین.

الترجمه

ابن جریر طبری در تاریخش از أبی لیلى فقیه روایت کرده که خود یکى از کسانی بود که بهمراه عبد الرحمن بن أشعث بر حجاج شوریدند وى در ضمن تشویق مردم بجهاد گفت: من خود در جبهه صفّین چون با مردم شام برخوردیم شنیدم که أمیر المؤمنین علیّ بن ابی طالب چنین مى‏ فرمود: أیا مؤمنان راستش اینست که هر کس تجاوزى را بیند که بدان عملى مى‏ شود و منکرى را نگرد که بدان دعوت مى‏ شود و از دل بانکار آن کوشد سالم و بری‏ء الذّمّه گردد، و کسى که بزبان هم در مقام انکار آن برآید ثواب برده و از آن رفیق اولش بهتر باشد، و کسى که با نیروى شمشیر در مقام انکارش برآید بقصد آنکه کلمه خدا برتر باشد و کلمه ستمکاران سرنگون گردد او همانست که براه هدایت رسیده و بر طریق مستقیم سعادت قیام کرده، و چراغ یقین را در دل خود افروخته است.

أبی لیلى فقیه مسلمین بود
که در شورش به بن أشعث قرین بود

براى دفع حجاج ستمگر
بپاشد تا نماید نهی منکر

سخن مى‏گفت در تشویق مردم‏
بشرکت در جهاد و در تظلّم‏

بگفتا من بگوش خود شنیدم
بصفّین از علی میر مقدّم‏

که در پیکار أهل شام مى‏گفت‏
براى مؤمنان این درهمى سفت‏

که هر کس دید کردارى بعدوان
و یا دعوت بمنکر شد ز دونان‏

ولى از دل بانکارش برآمد
بری‏ء الذمّه گشت و سالم آمد

و گر انکار با تیغ زبان کرد
ثوابی برد و بر یارش سبق کرد

و گر با تیغ نهى از کار بد کرد
که حق مجرا و باطل دربدر کرد

بحق واصل شد و رهیاب گردید
یقین اندر دلش پرتو بتابید

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۱۶

حکمت ۳۷۱ صبحی صالح

۳۷۱-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )لَا شَرَفَ أَعْلَى مِنَ الْإِسْلَامِ وَ لَا عِزَّ أَعَزُّ مِنَ التَّقْوَى وَ لَا مَعْقِلَ أَحْسَنُ مِنَ الْوَرَعِ وَ لَا شَفِیعَ أَنْجَحُ مِنَ التَّوْبَهِ

وَ لَا کَنْزَ أَغْنَى مِنَ الْقَنَاعَهِ وَ لَا مَالَ أَذْهَبُ لِلْفَاقَهِ مِنَ الرِّضَى بِالْقُوتِ

وَ مَنِ اقْتَصَرَ عَلَى بُلْغَهِ الْکَفَافِ فَقَدِ انْتَظَمَ الرَّاحَهَ وَ تَبَوَّأَ خَفْضَ الدَّعَهِ

وَ الرَّغْبَهُ مِفْتَاحُ النَّصَبِ‏

وَ مَطِیَّهُ التَّعَبِ

وَ الْحِرْصُ وَ الْکِبْرُ وَ الْحَسَدُ دَوَاعٍ إِلَى التَّقَحُّمِ فِی الذُّنُوبِ

وَ الشَّرُّ جَامِعُ مَسَاوِئِ الْعُیُوبِ

 شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

السادسه و الخمسون بعد ثلاثمائه من حکمه علیه السّلام

(۳۵۶) و قال علیه السّلام: لا شرف أعلى من الإسلام، و لا عزّ أعزّ من التّقوى، و لا معقل أحسن من الورع، و لا شفیع أنجح من التّوبه، و لا کنز أغنى من القناعه، و لا مال أذهب للفاقه من الرّضا بالقوت، و من اقتصر على بلغه الکفاف فقد انتظم الرّاحه و تبوّأ خفض الدّعه، و الرّغبه مفتاح النّصب، و مطیّه التّعب‏ و الحرص و الکبر و الحسد دواع إلى التّقحّم فی الذنوب، و الشّرّ جامع لمساوى العیوب.

المعنى

قد عدّد علیه السّلام فی هذا الکلام محاسن السیر و فضائل أخلاق البشر، و أشار إلى اصول الرذائل و مصدر مساوی الخصائل فعدد القسم الأوّل فی سبعه خصال فاضله. بدأ فیها بالاسلام و صرّح بأنه أعلى شرف للانسان، ثمّ أشار إلى التقوى کثمره لهذا الشرف الأعلى و بیّن أنه الغایه القصوى للعزّه و الکرامه عند اللَّه و عند الناس و الورع حصن حصین عن مکائد الشیطان و النفس الأمّاره، و من ابتلى بالمعصیه و یدور وراء الشفیع فأنجح الشفاء التوبه و الانابه، و الکنز الوفیر الّذی لا ینفد هو القناعه بما رزقه اللَّه، و الرضا بالقوت أذهب للحاجه من کل مال و ثروه، و ترک الحرص موجب للرّاحه و الدّعه. ثمّ أشار إلى أنّ الاشتیاق بالدّنیا مفتاح کلّ نصب و ألم، و موجب لکلّ تعب و غمّ، و العلّه الاولى لکلّ ذنب هو الحرص و الکبر و الحسد. قال الشارح المعتزلی: کان أبو ذر جالسا بین الناس فأتته امرأه، فقالت: أنت جالس بین هؤلاء و لا و اللَّه ما عندنا فی البیت هفّه و لا سفّه-  ای مشروب و لا مأکول-  فقال: یا هذه إنّ بین أیدینا عقبه کؤودا، لا ینجو منها إلّا کلّ مخفّ، فرجعت و هی راضیه. أقول: کان أبو ذر یناضل الأغنیاء و الامراء لتحصیل حقوق المظلومین و الفقراء فرجعت إلیه هذه المرأه الفقیره المؤمنه، فأجابها بترک الحرص و القناعه، فرضیت

الترجمه

فرمود: شرافتی از مسلمانى برتر نیست، عزّتى از پرهیزکارى آبرومندتر نیست، دژى بهتر از ورع نیست، شفیعی از توبه با نفوذتر و کامیاب‏ تر نیست، گنجى از قناعت بى‏ نیازتر نیست، و هیچ مالى از رضامندى بقوت مقدّر حاجت برآورتر نیست‏ هر کس بکفاف معاش اکتفاء کند راحتش منظم است و در آسایش جایگزین است حبّ دنیا کلید رنج و بلا است و پاکش تعب و عنا، حرص و کبر و حسد وسائل فرو افتادن در گناهان مى‏ باشند، و شرّانگیزى جامع بدترین عیوب هستند.

اى بشر هیچ شرف به ز مسلمانی نیست
گر مسلمان نشوی سیرت سلمانی چیست‏

عزتى نیست که برتر شمریش از تقوى‏
چون ورع هیچ دژى نیست در عالم برپا

نیست چون توبه شفیعى که بود نافذتر
چون قناعت نبود گنج خمی پر گوهر

نیست مالى که علاج تو بود از فاقه‏
چون رضاى تو بقوتى که رسد هر ساعه‏

هر که را بس شود آنچش که کفاف روزیست
راحتش منتظم و بهره او پیروزیست‏

حب دنیا است کلید غم و رنج و اندوه‏
پاکش درد سر و مانع از فرّ و شکوه‏

حرص و کبر و حسدت مایه اثم است و گنه
شر بود جامع هر عیبى و هر روز سیه‏

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۲۳

حکمت ۳۷۰ صبحی صالح

۳۷۰-وَ رُوِیَ أَنَّهُ ( علیه ‏السلام  )قَلَّمَا اعْتَدَلَ بِهِ الْمِنْبَرُ إِلَّا قَالَ أَمَامَ الْخُطْبَهِ

أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا اللَّهَ فَمَا خُلِقَ امْرُؤٌ عَبَثاً فَیَلْهُوَ وَ لَا تُرِکَ سُدًى فَیَلْغُوَ

وَ مَا دُنْیَاهُ الَّتِی تَحَسَّنَتْ لَهُ بِخَلَفٍ مِنَ الْآخِرَهِ الَّتِی قَبَّحَهَا سُوءُ النَّظَرِ عِنْدَهُ

وَ مَا الْمَغْرُورُ الَّذِی ظَفِرَ مِنَ الدُّنْیَا بِأَعْلَى هِمَّتِهِ کَالْآخَرِ الَّذِی ظَفِرَ مِنَ الْآخِرَهِ بِأَدْنَى سُهْمَتِهِ

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الخامسه و الخمسون بعد ثلاثمائه من حکمه علیه السّلام

(۳۵۵) و روى أنّه علیه السّلام قلّما اعتدل به المنبر إلّا قال أمام الخطبه:

أیّها النّاس، اتّقوا اللَّه فما خلق امرؤ عبثا فیلهو و لا ترک سدى فیلغو، و ما دنیاه الّتی تحسّنت له بخلف من الاخره الّتی قبّحها سوء النّظر عنده، و ما المغرور الّذی ظفر من الدّنیا بأعلى همّته کالاخر الّذی ظفر من الاخره بأدنى سهمته.

اللغه

(السدى): المهمل، (السهمه): النصیب.

الاعراب

عبثا و سدى مفعولا له لما قبلهما من الفعل.

المعنى

اللّهو صفه للقلب و هو صرفه عن الخالق بالتوجّه إلى مظاهر فتانه فی الخلق و اللّغو صفه للعمل باعتبار أنّه غیر مفید للدّنیا و لا للاخره، فیقول علیه السّلام: لم یخلق المرء عبثا بلا غایه عالیه لوجوده لا تحصل إلّا بذکر اللَّه و طاعته کما قال تعالى: «أَ فَحَسِبْتُمْ أَنَّما خَلَقْناکُمْ عَبَثاً وَ أَنَّکُمْ إِلَیْنا لا تُرْجَعُونَ»-  ۱۵-  المؤمنون».

و لو خلق عبثا یصحّ له اللّهو و الانصراف عن ذکر اللَّه، و لم یترک سدى یختار لنفسه ما یشاء من عمل، بل أرسل إلیه الرّسل و أنزل الکتب الإلهیّه و القرآن الشریف دستورا لأعماله و أقواله فلا یجوز له التعدّی عنه و العمل بما لا یفید له فانّ الدّنیا على أحسن ألوانها الّذی یرضى به الانسان لنفسه لا تصیر عوضا عن الاخره الّتی یقبحها سوء نظره إلیها، و من ظفر بالدّنیا بأعلى همّته-  و إن لا یظفر بها أحد کما یرید-  لا تساوى أدنى سهم من الاخره.

قال الشارح المعتزلی: و فی قوله علیه السّلام (الّتی قبّحها سوء النّظر) تصریح بمذهب أصحابنا أهل العدل رحمهم اللَّه، و هو أنّ الانسان هو الّذی أضلّ نفسه لسوء نظره و لو کان اللَّه هو الّذی أضلّه لما قال: قبّحها سوء النظر عنده.

الترجمه

روایت شده است که کمتر مى‏ شد آن حضرت بر منبر خود مستقر گردد جز این که پیش از خطبه مى ‏فرمود: أیا مردم، از خدا بپرهیزید که هیچ کس بیهوده آفریده نشده تا ببازی گراید و سرخود رها نشده تا کار بى‏ ثمر کند، دنیاى دلپسند او جاى آخرتش را پر نکند که بدان بد مى ‏نگرد، آن فریفته‏ ای که باندازه والاترین همتش بدنیا دست یافته در خوشبختى مانند کسى نیست که بکمترین سهم سعادت آخرت رسیده.

چون علی بر منبرش جا مى‏گرفت
پیش از خطبه سخن ز اینجا گرفت‏

ایها النّاس از خدا پرهیز باد
هیچکس بیهوده در خلقت نیاد

تا که عمرى را بلهو اندر شود
بر خداى خویش نا باور شود

هیچکس سر خود نباشد در جهان‏
تا کشد بر لغو و بر باطل عنان‏

نیست دنیاى خوشایندى عوض
از سراى دیگر اى صاحب غرض‏

آنکه پیروز است در دنیای خود
تا فراز همّت والاى خود

نیست چون مرد خدا کو را نصیب
کمترین سهمى است از دار الحبیب‏

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۱۴

حکمت ۳۶۸ صبحی صالح

۳۶۸-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَضَعَ الثَّوَابَ عَلَى طَاعَتِهِ وَ الْعِقَابَ عَلَى مَعْصِیَتِهِ ذِیَادَهً لِعِبَادِهِ عَنْ نِقْمَتِهِ وَ حِیَاشَهً لَهُمْ إِلَى جَنَّتِهِ

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الثالثه و الخمسون بعد ثلاثمائه من حکمه علیه السّلام

(۳۵۳) و قال علیه السّلام: إنّ اللَّه سبحانه وضع الثّواب على طاعته و العقاب على معصیته، ذیاده لعباده عن نقمته، و حیاشه لهم إلى جنّته.

اللغه

(الذّود): الدّفع و المنع. (حشت) الابل: جمعتها-  مجمع البحرین.

المعنى

یظهر من کلامه هذا أنّ الثواب على الطاعه و العقاب على المعصیه جعل شرعی و لا یکونان عقلیّین، و هو خلاف ظاهر کلام المتکلّمین حیث جعلوهما عقلیّین فیمکن أن یقال: إنّ العقل یحکم بحسن الطاعه و قبح المعصیه و بجواز المثوبه على المطیع و عقوبه العاصی و أمّا ترتّب الثواب على الطاعه أو العقاب على المعصیه فأمر شرعی کالمثوبات و العقوبات القانونیه، أو المراد أنّ المثوبات و العقوبات بحدودها المقرّره أمر شرعى و إن کانا فی ذاتهما عقلیّین.

و ظاهر کلامه یوافق مذهب الأشاعره، و لکن الشارح المعتزلی قال: و هذا هو مذهب أصحابنا إنّ اللَّه تعالى لمّا کلّف العباد التکالیف الشّاقّه و قد کان یمکنه أن یجعلها غیر شاقّه علیهم بأن یزید فی قدرهم، وجب أن یکون فی مقابله تلک التکالیف ثواب-  إلى أن قال: و لا بدّ أن یکون فی مقابله فعل القبیح عقاب و إلّا کان سبحانه ممکنا الانسان من القبیح مغریا له بفعله-  إلخ.

أقول: فی دلاله کلامه علیه السّلام على ما ذکره تأمّل ظاهر، و تحقیق المقام یحتاج إلى بسط لا یناسب هذا المختصر.

الترجمه

راستى که خداوند سبحان براى فرمانبردنش ثواب مقرّر کرده، و براى نافرمانیش عقوبت، براى منع بنده‏هایش از بدبختى، و گسیل کردن آنان بسوى بهشت خود.

ثواب طاعت و کیفر بمعصیت ز خدا
برای حفظ عباد است از عذاب و بلا

بدین وسیله خدا بندگان بسوى بهشت‏
گسیل کرده که بینند جنّه المأوى‏

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۱۶

 حکمت ۳۶۷ صبحی صالح

۳۶۷-وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )یَا أَیُّهَا النَّاسُ مَتَاعُ الدُّنْیَا حُطَامٌ مُوبِئٌ فَتَجَنَّبُوا مَرْعَاهُ قُلْعَتُهَا أَحْظَى مِنْ طُمَأْنِینَتِهَا وَ بُلْغَتُهَا أَزْکَى مِنْ ثَرْوَتِهَا

حُکِمَ عَلَى مُکْثِرٍ مِنْهَا بِالْفَاقَهِ وَ أُعِینَ مَنْ غَنِیَ عَنْهَا بِالرَّاحَهِ

مَنْ رَاقَهُ زِبْرِجُهَا أَعْقَبَتْ نَاظِرَیْهِ کَمَهاً

وَ مَنِ اسْتَشْعَرَ الشَّغَفَ بِهَا مَلَأَتْ ضَمِیرَهُ أَشْجَاناً لَهُنَّ رَقْصٌ عَلَى سُوَیْدَاءِ قَلْبِهِ هَمٌّ یَشْغَلُهُ وَ غَمٌّ یَحْزُنُهُ کَذَلِکَ حَتَّى یُؤْخَذَ بِکَظَمِهِ فَیُلْقَى بِالْفَضَاءِ مُنْقَطِعاً أَبْهَرَاهُ هَیِّناً عَلَى اللَّهِ فَنَاؤُهُ وَ عَلَى الْإِخْوَانِ إِلْقَاؤُهُ

وَ إِنَّمَا یَنْظُرُ الْمُؤْمِنُ إِلَى الدُّنْیَا بِعَیْنِ الِاعْتِبَارِ وَ یَقْتَاتُ مِنْهَا بِبَطْنِ الِاضْطِرَارِ وَ یَسْمَعُ فِیهَا بِأُذُنِ الْمَقْتِ وَ الْإِبْغَاضِ

إِنْ قِیلَ أَثْرَى قِیلَ أَکْدَى وَ إِنْ فُرِحَ لَهُ بِالْبَقَاءِ حُزِنَ لَهُ بِالْفَنَاءِ هَذَا وَ لَمْ یَأْتِهِمْ یَوْمٌ فِیهِ یُبْلِسُونَ

  شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الثانیه و الخمسون بعد ثلاثمائه من حکمه علیه السّلام

(۳۵۲) و قال علیه السّلام: [یا] أیّها النّاس، متاع الدّنیا حطام موبى‏ءٌ فتجنّبوا مرعاه، قلعتها أحظى من طمأنینتها، و بلغتها أزکى من ثروتها حکم على مکثریها بالفاقه، و أعین من غنى عنها بالرّاحه، و من راقه زبرجها أعقبت ناظریه کمها، و من استشعر الشّعف بها ملأت ضمیره أشجانا، لهنّ رقص على سویداء قلبه، همّ یشغله، و همّ یحزنه، کذلک حتّى یؤخذ بکظمه فیلقى بالفضاء، منقطعا أبهراه، هیّنا على اللَّه فناؤه و على الإخوان إلقاؤه، و إنّما ینظر المؤمن إلى الدّنیا بعین الإعتبار و یقتات منها ببطن الاضطرار، و یسمع فیها بأذن المقت و الإبغاض إن قیل أثرى قیل أکدى، و إن فرح له بالبقاء حزن له بالفناء، هذا و لم یأتهم یوم فیه یبلسون.

اللغه

(الحطام): ما تکسّر من الحشیش و الیبس. (موبی‏ء): محدث للوباء، و هو مرض مهلک معروف. (مرعى): بقعه ترعى فیه الماشیه کقولک: مأسده أی فیه الأسد (القلعه): الرحله و الانخلاع. (الحظوه): المنفعه و اللّذه (البلغه): ما یتبلغ به من القوت (الثروه): الیسار و الغنى (راقه): أعجبه (الزبرج): الزینه (الکمه) العمى الشدید و قیل: العمى خلقه. (الشغف): الحبّ النافذ فی القلب. (الأشجان) الأحزان و العوارض المولمه. (الرقص) بفتح القاف: الغلیان و الحرکه و الاضطراب (الکظم) بفتح الظاء مجرى النفس (الابهران): عرقان متّصلان بالقلب (أکدى): قلّ خیره (الابلاس): الیأس من الرحمه.

الاعراب

موبى‏ء: من أوبى یوبى صفه لحطام. أحظى وصف تفضیل: خبر لقوله: قلعتها کمها مفعول ثان لقوله: أعقبت و فاعله ضمیر مستتر راجع إلى الدّنیا، همّ خبر لمبتدأ محذوف أی هی همّ و جمله یحزنه صفه له. منقطعا حال من الضمیر فی قوله: یلقى نائب مناب الفاعل و أبهراه مفعول لقوله: منقطعا، و هیّنا حال بعد حال. أثرى فعل من باب الافعال و فاعله ضمیر مستتر یرجع إلى الموصول فی قوله: من استشعر و کذا قوله أکدى، فرح مبنی للمفعول و له نائب عن فاعل، و حزن مبنى للمفعول و علیه نائب مناب فاعله.

المعنى

قد نبّه علیه السّلام على أنّ متاع الدّنیا سواء کان مالا أو جمالا أو جاها موجب لتعرّض النفس الانسانیه بمرض مهلک و هو حبّ الدّنیا، و حبّ الدنیا للرّوح کالوباء للجسم قلّما ینجو منه المبتلى به، و یصعب البرء عنه، فالأولى الاجتناب عنه رأسا و الانخلاع عنه و عدم التملک منه إلّا بمقدار الضّروره و رفع الحاجه الماسّه.

ثمّ نبّه على أنّ الاکثار من حطام الدنیا لیس موجبا لرفع الفاقه و الحاجه بل موجد للفاقه و مزید الاحتیاج إلى حفظه و تنمیته.

قال الشارح المعتزلی: و إنّما حکم على مکثریه بالفاقه و الفقر لأنّهم لا ینتهون إلى حدّ من الثروه و المال إلّا و جدّوا و اجتهدوا و حرصوا فی طلب الزیاده علیه، فهم فی کلّ أحوالهم فقراء إلى تحصیل المال کما أنّ من لا مال له أصلا یجدّ و یجتهد فی تحصیل المال، بل ربما کان جدّهم و حرصهم على ذلک أعظم من کدح الفقیر و حرصه.

فمن غنی عن متاع الدّنیا أى ترک ما لا ضروره له به فقد استراح من کثیر من الکدّ و الهمّ، و لکن من أحبّه من صمیم قلبه و نظر إلیه کمحبوب بالذات یملأ ضمیره من الأشجان و الهموم التی ترقص دائما على صفحه فؤاده، و تسلب عنه الراحه و السکون فی کل أوقاته، و یعروه همّ نافذ فی القلب یسدّ علیه التّنفس و یطیره فی الفضاء حتّى یلقى هالکا یقطع عروق قلبه أی یسلب عن قلبه التعلّق بالعلم و العمل الاخروى.

و کأنّه مقتبس من قوله تعالى: «حُنَفاءَ لِلَّهِ غَیْرَ مُشْرِکِینَ بِهِ وَ مَنْ یُشْرِکْ بِاللَّهِ فَکَأَنَّما خَرَّ مِنَ السَّماءِ فَتَخْطَفُهُ الطَّیْرُ أَوْ تَهْوِی»-  ۳۱-  الحجّ» و قد سقط عن عین عنایه اللَّه فیهون علیه فناؤه و عن عین الاخوان المؤمنین فیهون علیهم إلقاؤه فی هذه المهلکه.

و لکن المؤمن یتوجّه إلى الدّنیا باعتبار أنّها توجب العبره و تدفع الاضطرار فی المعیشه و إدامه الحیاه، فلا یأخذ منها إلّا مقدار القوت، و لا یسمع رنینها الفتانه إلّا بالبغض، لأنّ من أحبّها ذا أثرى و حصل متاعها قلّ خیره و اشتدّ فقره، و إن سرّ أصدقاؤه بلقائه لم یلبثو أن یحزنوا بموته و فنائه، و ان له یوم الابلاس و الافلاس من رحمه اللَّه.

الترجمه

أیا مردم، کالاى دنیا هر چه باشد خرده گیاه خشکیده و وباء خیزیست خود را از چراگاه آن بر کنار دارید، دل کندن از آن لذت ‏بخش‏ تر است از دلدادن بدان و قوت زیستن آن دلنشین ‏تر است از ثروت و انباشتن آن، هر کس بسیارش بدست آورد محکوم بنیازمندی شود، و هر کس از آن بى‏ نیازی گزید باستراحت خود کمک گرفته، هر که را زیورش دل ربود دو چشمش را بدنبال کورى مادرزاد و عمیق سپرد و هر کس عشقش بدل گرفت درون خود را پر از غمهاى متلاطم ساخت که بر صفحه‏ قلبش رقصانند، دچار اندوهى پیوسته شود که نفس را بگیرد و بپرتگاهى او را بپراند و رگهاى دلش را بگسلاند، نابودیش در نظر خداوند آسان آید، و به پرتگاه افتادنش نزد و دوستانش سهل و بی‏أهمیت جلوه‏گر شود، و کسى بر هلاکتش أفسوس نخورد همانا مؤمن دنیا را بدیده عبرت‏ انگیز نگرد، و باندازه رفع ضرورت قوت از آن بخورد، آهنک دلرباى آنرا با گوش دشمنى و بغض نیوشد، دوست دنیا را تا گویند که توانگر شد گویند بی‏خیر و بینوا گردید، و تا وجودش را مسرت بخش یابید از مرگش بایست گریه کرد و نالید، با این حال هنوز روز بدبختی و نومیدى آنان نرسیده و در انتظار آنها است.

کالاى جهان حطام تب‏خیز وبا است
بر صاحب خود غم است و اندوه و بلا است‏

دوری کن از این چراگه زهر آلود
دل بر کن و آسوده زى و بى تش و دود

هر کس که غنی‏تر است محتاج‏تر است
آسوده‏تر آن کس که ز دنیا بدر است‏

هر دیده که از زیور آن شد روشن‏
در عاقبتش کوری آن مستیقن‏

هر کس که بدان عاشق و دلباخته شد
صد کوره غم در دل او ساخته شد

غمها همه در صفحه قلبش رقصان‏
اندوه بر آرد نفسش در خفقان‏

پرتاب شود چنانکه برّد دو رگش
از قلب برآیدش جان ز لبش‏

از دیده حق سهل بود نابودیش‏
وز دیده خلق سرنگون بودن و ریش‏

مؤمن بجهان ز چشم عبرت نگرد
جز رفع ضرورتى از آن برنبرد

آهنگ جهان گوش خراش است بر او
نه سور و نه کاسه و نه آش است بر او

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۶۰

 حکمت ۳۶۶ صبحی صالح

۳۶۶-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )الْعِلْمُ مَقْرُونٌ بِالْعَمَلِ فَمَنْ عَلِمَ عَمِلَ وَ الْعِلْمُ یَهْتِفُ بِالْعَمَلِ فَإِنْ أَجَابَهُ وَ إِلَّا ارْتَحَلَ عَنْه‏

  شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الحادیه و الخمسون بعد ثلاثمائه من حکمه علیه السّلام

(۳۵۱) و قال علیه السّلام: العلم مقرون بالعمل: فمن علم عمل، و العلم یهتف بالعمل فإن أجابه و إلّا ارتحل عنه.

المعنى

قد ذکرنا سابقا أنّ العلم الحقیقى ما تأثّر به النفس حتّى سار وجدانا له کمن علم أنّ النار حارّه و السمّ قاتله، فلا یفارق هذا العلم من العمل، و لا یمسّ الانسان عاده النار، و لا یشرب السمّ.

و علم الدّین إذا صار وجدانا لصاحبه و وصل إلى مرحله الیقین یکون على هذا الوجه.

و قد روى فی اصول الکافی فی باب حقیقه الایمان بسنده عن إسحاق بن عمّار قال: سمعت أبا عبد اللَّه علیه السّلام یقول: إنّ رسول اللَّه صلّى اللَّه علیه و آله صلّى بالناس الصّبح فنظر إلى شاب فی المسجد و هو یخفق و یهوی برأسه مصفرّا لونه، قد نحف جسمه، و غارت عیناه فی رأسه، فقال له رسول اللَّه صلّى اللَّه علیه و آله: کیف أصبحت یا فلان قال: أصبحت یا رسول اللَّه موقنا، فعجب رسول اللَّه صلّى اللَّه علیه و آله من قوله، و قال: إنّ لکلّ یقین حقیقه فما حقیقه یقینک فقال: إنّ یقینی یا رسول اللَّه هو الّذی أحزننى و أسهر لیلى و أظمأ هواجری فعزفت نفسی عن الدّنیا و ما فیها حتّى کأنّی أنظر إلى عرش ربّی و قد نصب للحساب و حشر الخلائق لذلک و أنا فیهم، و کأنّی أنظر إلى أهل الجنّه یتنعّمون فی الجنّه و یتعارفون على الأرائک متکئون، و کأنّی أنظر إلى أهل النّار و هم فیها معذّبون مصطرخون، و کأنّى الان أسمع زفیر النّار یدور فی مسامعى، فقال رسول اللَّه صلّى اللَّه علیه و آله لأصحابه: هذا عبد نوّر اللَّه قلبه بالایمان ثمّ قال له: الزم ما أنت علیه، فقال الشاب: ادع لى یا رسول اللَّه أن ارزق الشهاده معک، فدعا له رسول اللَّه صلّى اللَّه علیه و آله فلم یلبث أن خرج فی بعض غزوات النّبی صلّى اللَّه علیه و آله فاستشهد بعد تسعه نفر، و کان هو العاشر.

الترجمه

فرمود: دانش جفت کردار است، و هر کس بداند بکردارش رساند، دانش فریاد به کنش برآورد، و اگر بپاسخ رسد بماند، و گرنه بکوچد.

دانش و کردار جفت یکدیگر
هر که داند بایدش شد کارگر

دانشت چون هاتفى خواهد عمل‏
پاسخش ده ورنه کوچد از محل‏

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۱۱

 حکمت ۳۶۵ صبحی صالح

۳۶۵-وَ قَالَ ( علیه‏السلام  )الْفِکْرُ مِرْآهٌ صَافِیَهٌ

وَ الِاعْتِبَارُ مُنْذِرٌ نَاصِحٌ

وَ کَفَى أَدَباً لِنَفْسِکَ تَجَنُّبُکَ مَا کَرِهْتَهُ لِغَیْرِکَ

  شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الخمسون بعد ثلاثمائه من حکمه علیه السّلام

(۳۵۰) و قال علیه السّلام: الفکر مرآه صافیه، و الإعتبار منذر ناصح، و کفى أدبا لنفسک تجنّبک ما کرهته لغیرک.

المعنى

(الفکر) حرکه القوّه العاقله نحو درک الحقائق، و هذه الحرکه دوریّه تجری من المبادی إلى المقاصد، و من المقاصد إلى المبادی، فالحرکه الاولى بمنزله مواجهه المرآه الأشیاء لتنعکس فیها، و حرکته الثانیه بمنزله انعکاس الأشیاء فیه فیحصل الیقین و الاعتقاد، و إذا کانت الفکر مجرّدا عن شوائب الوهم و التخیّل لا ینعکس فیه إلّا الحقیقه، فیرى الأشیاء کما هی علیها فی الواقع.

و قد أسّس «دکارت» فلسفته الذائعه الصیت على هذا الأساس فجرّد نفسه عن کلّ حواسّه الباطنه و الظاهره حتّى وصل إلى فکره المجرّد عن کلّ شائبه و جعله مرآتا صافیه لکشف الحقائق.

(و الاعتبار) هو التأثّر عمّا یراه الانسان من تحوّلات و عواقب فی المجتمع البشری سواء من أقدم عصور التاریخ، و سواء فیما هو حاضر یمرّ علیه فی أیّامه و شهوره، فانّها خطباء بلغاء لبیان سوء حال الأشرار و الفجّار، و سعاده الأخیار و الأبرار فهو منذر ناصح.

و إن اعتاد الانسان التجنّب عمّا یکرهه لغیره، کفى له أدبا، و لا یرتکب ما یؤذی به الناس أبدا.

الترجمه

اندیشه آئینه پاکى است، عبرت گرفتن بیمده اندرزگوئى است، براى پرورش خودت همین بس که هر چه را از دیگران بدشمارى خود را از آن دور دارى.

اندیشه بود آئنه پاک بشر
عبرت بودش ناصح و منذر یکسر

در پرورش خودت همین بس که شوى‏
دور از عملى که بد شمارى ز دگر

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۸

حکمت ۳۶۴ صبحی صالح

۳۶۴-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )لَا تَسْأَلْ عَمَّا لَا یَکُونُ فَفِی الَّذِی قَدْ کَانَ لَکَ شُغُل‏

  شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

التاسعه و الاربعون بعد ثلاثمائه من حکمه علیه السّلام

(۳۴۹) و قال علیه السّلام: لا تسأل عمّا لا یکون، ففی الّذی قد کان لک شغل.

المعنى

یحتمل فی کلامه علیه السّلام وجهان:

۱-  النّهی عن طلب أشیاء لا یکون و لا یوجد فی العالم إمّا لکونها محالا، و إمّا لعدم موافقتها لمقتضیات المشیّه الالهیّه، کطلب بقاء الشباب إلى حین الموت، أو الصحّه و السّعه الدائمتین.

۲-  النّهی عن السؤال عن أحکام و علل ما لا یکون على أحد الوجهین المتقدّمین و قوله: (ففى الّذی قد کان لک شغل) یؤمی إلى الوجه الأخیر، لأنّ ظاهره أنّ الاشتغال بالسؤال و البحث عن الامور الموجوده الکثیره شغل کاف و مستوعب لفرصه الانسان الفاحص.

الترجمه

نپرس از آنچه نیست، آنچه هست براى پرسش و بررسى تو کافی است.

         مپرس از آنچه در عالم نباشد            در آنچه هست مشغول عمل باش‏

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۱۴

حکمت ۳۶۳ صبحی صالح

۳۶۳-وَ قَالَ ( علیه‏ السلام  )مِنَ الْخُرْقِ الْمُعَاجَلَهُ قَبْلَ الْإِمْکَانِ وَ الْأَنَاهُ بَعْدَ الْفُرْصَهِ

  شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الثامنه و الاربعون بعد ثلاثمائه من حکمه علیه السّلام

(۳۴۸) و قال علیه السّلام: من الخرق المعاجله قبل الإمکان و الأناه بعد الفرصه.

اللغه

(الخرق) بالتحریک: الدهش من الخوف أو الحیاء-  صحاح-  و قد یفسّر بالحمق و قلّه العقل، و کأنّه تفسیر بما یلازمه أو یستلزمه.

المعنى

العجله و الاسراع إلى شی‏ء قبل أوانه سفاهه کمن یتوقّع العنب فی فصل الحصرم کما أنّ الاناه و التسامح فی العمل یعد سنوح الفرصه و تحقّق الامکان سفاهه، فهما مذمومان و صاحبهما واضع الشی‏ء فی غیر موضعه، و هو نقصان عقل التدبیر و الاداره.

الترجمه

شتاب در چیزی پیش از امکان، مانند از دست دادن آن پس از فرصت، از کم ‏خردیست.

         مشتاب بکارى که نباشد وقتش            فرصت مده از دست بهنگام عمل‏

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۱۴

حکمت ۳۶۰ صبحی صالح

۳۶۰-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )لَا تَظُنَّنَّ بِکَلِمَهٍ خَرَجَتْ مِنْ أَحَدٍ سُوءاً وَ أَنْتَ تَجِدُ لَهَا فِی الْخَیْرِ مُحْتَمَلًا

 شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

السادسه و الاربعون بعد ثلاثمائه من حکمه علیه السّلام

(۳۴۶) و قال علیه السّلام: لا تظنّنّ بکلمه خرجت من أحد سوءا و أنت تجد لها فی الخیر محتملا.

المعنى

ظاهر حال الانسان السالم و المسلم المسالم هو الخیر عملا و نیّه، فاذا کان لکلامه محتملا یؤول إلى الخیر و الصّلاح فلا ینبغی حمله على ما فیه الفساد و ما یخالف الفلاح، فقد ورد فی الحدیث: «ضع أمر أخیک على أحسنه» و کلامه من أهمّ اموره، فیحمل على أحسن وجوهه.

الترجمه

فرمود: هر سخنى از دهنى برآید بدان بدبین مباش و فساد از آن متراش تا بتوانى توجیه به نیکى و صلاحش نمائى.

سخن چون غنچه نشکفته باشد
که خوب و بد در آن بنهفته باشد

مشو بدبین بدان تا مى‏ت وانى‏
که یک مقصود خوب از آن بدانى‏

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۱۲

حکمت ۳۵۹ صبحی صالح

۳۵۹-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )یَا أَسْرَى الرَّغْبَهِ أَقْصِرُوا

 فَإِنَّ الْمُعَرِّجَ عَلَى الدُّنْیَا لَا یَرُوعُهُ مِنْهَا إِلَّا صَرِیفُ أَنْیَابِ الْحِدْثَانِ

أَیُّهَا النَّاسُ تَوَلَّوْا مِنْ أَنْفُسِکُمْ تَأْدِیبَهَا وَ اعْدِلُوا بِهَا عَنْ ضَرَاوَهِ عَادَاتِهَا

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الخامسه و الاربعون بعد ثلاثمائه من حکمه علیه السّلام

(۳۴۵) و قال علیه السّلام: یا أسرى الرّغبه أقصروا فإنّ المعرّج على الدّنیا لا یروعه منها إلّا صریف أنیاب الحدثان، أیّها النّاس تولّوا من أنفسکم تأدیبها، و اعدلوا بها عن ضراوه عاداتها.

اللغه

(عرّج) البناء تعریجا أى میّله. (صریف) البکره صوتها عند الاستقاء و کذلک صریف الباب و صریف ناب البعیر-  صحاح- . (ضرى) یضری ضرایه مثل‏ رمى یرمى: أى جرى و سال، ذکره ابن الأعرابى (الضراوه) الجرأه على الصید و الولوع به، و الضرایه بالفتح لغه، و الضرایه بالکسر مصدر ضرى به، و الثلاث نسخ وردت به الروایه-  ابن میثم.

المعنى

الرغبه و الاشتیاق من أشدّ الامراء على الانسان، فقد ینتهى الرغبه إلى العشق و الوله فتغلب على الانسان حتّى تفکه عن ضروریّات حیاته من الأکل و النوم و الاستراحه فیصیر مجنونا کالمجنون العامری المعروف، و لذا عبّر علیه السّلام عن المأمورین لها بالاسرى و العبید الّذین لا یملکون لأنفسهم ضرّا و لا نفعا، و هذا عتاب لسّاع لانصراف عشّاق الدّنیا عن غیّهم فقال: المیال إلى الدّنیا لا ینتبه عن غیّه إلّا بعد صریف ناب الحدثان اللّداغه العاضّه علیه.

ثمّ نبّه علیه السّلام على أنّ وظیفه الانسان تأدیب نفسها بامساکها عن مشتهیاتها فلا مؤدّب لها غیره، و یلزم کبح جماحها و صرفها عن عاداتها بالولوع على الدّنیا و مشتهیاتها.

الترجمه

فرمود: اى اسیران تمایل، ایست کنید، زیرا هر که بر دنیا چرخید جز آژیر سوت نیش گزنده حوادث او را بخود نیاورد و بهراس نیفکند، أیا مردم خود متصدّى و سرپرست أدب ‏آموزى خویش باشید، و نفس سرکش را از کشش شیوه ‏هاى بدش باز دارید.

اى اسیران رغبت دنیا
عاشقان مقام و سیم و طلا

بخود آئید باز و ایست کنید
پیش از آنیکه خویش نیست کنید

هر که شد شیفته بر این دنیا
کى بخود آید از غرور و هوا

جز باژیر نیش حادثه‏ها
که فغانش کنند و ناله بپا

ادب نفس خویش شیوه کنید
نفس أمّاره از کشش بکشید

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۱۴

 حکمت ۳۵۸ صبحی صالح

۳۵۸-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )أَیُّهَا النَّاسُ لِیَرَکُمُ اللَّهُ مِنَ النِّعْمَهِ وَجِلِینَ کَمَا یَرَاکُمْ مِنَ النِّقْمَهِ فَرِقِینَ

إِنَّهُ مَنْ وُسِّعَ عَلَیْهِ فِی ذَاتِ یَدِهِ فَلَمْ یَرَ ذَلِکَ اسْتِدْرَاجاً فَقَدْ أَمِنَ مَخُوفاً

وَ مَنْ ضُیِّقَ عَلَیْهِ فِی ذَاتِ یَدِهِ فَلَمْ یَرَ ذَلِکَ اخْتِبَاراً فَقَدْ ضَیَّعَ مَأْمُولًا

  شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الرابعه و الاربعون بعد ثلاثمائه من حکمه علیه السّلام

(۳۴۴) و قال علیه السّلام: أیّها النّاس، لیرکم اللَّه من النّعمه وجلین کما یراکم من النّقمه فرقین، إنّه من وسّع علیه فی ذات یده فلم یر ذلک استدراجا فقد أمن مخوفا، و من ضیّق علیه فی ذات یده فلم یر ذلک اختبارا فقد ضیّع مأمولا.

المعنى

نبّه علیه السّلام فی هذه الحکمه على أنّ نعم اللَّه الدنیویه حقیره عند اللَّه و أهون من أن یکرم به عباده الصالحین، فاذا أقبلت على أحد لا یحسبنّه کرامه من اللَّه له، بل الأکثر أن یکون ذلک استدراجا له لیجرّه بسوء عمله أو خبث قلبه إلى مهوى الهلاک المؤبد کما أشار إلیه تعالى فی قوله: «وَ لا یَحْسَبَنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّما نُمْلِی لَهُمْ خَیْرٌ لِأَنْفُسِهِمْ إِنَّما نُمْلِی لَهُمْ لِیَزْدادُوا إِثْماً وَ لَهُمْ عَذابٌ مُهِینٌ»-  ۱۷۸-  آل عمران» و قد أخبر تعالى بأنّ نعم الدّنیا کلّها نقمه یستحقّها الکفّار فی قوله: «وَ لَوْ لا أَنْ یَکُونَ النَّاسُ أُمَّهً واحِدَهً لَجَعَلْنا لِمَنْ یَکْفُرُ بِالرَّحْمنِ لِبُیُوتِهِمْ سُقُفاً مِنْ فِضَّهٍ وَ مَعارِجَ عَلَیْها یَظْهَرُونَ»-  ۲۳-  «وَ لِبُیُوتِهِمْ أَبْواباً وَ سُرُراً عَلَیْها یَتَّکِؤُنَ»-  ۲۴-  «وَ زُخْرُفاً وَ إِنْ کُلُّ ذلِکَ لَمَّا مَتاعُ الْحَیاهِ الدُّنْیا وَ الْآخِرَهُ عِنْدَ رَبِّکَ لِلْمُتَّقِینَ»-  ۲۵-  الزخرف».

فالأصل فی النعمه الوافره أن تکون استدراجا کما أنّ الأصل فی الفقر و قلّه ذات الید أن یکون اختبارا و امتحانا، فلا بدّ من مواجهته بالصّبر و الشکر حتّى یأتی الفرج.

الترجمه

فرمود: أیا مردم، باید خداوند شما را از وفور نعمت خود ترسان بیند چونان که از بروز نقمتش هراسانید، قصه اینست که هر کس در مال و جاهش وسعت یافت و آنرا براى گول خوردن نشناخت از پیشامد بیمناکى خود را آسوده دل بحساب آورده است، و هر کس بتنگدستی گرفتار شد و آنرا امتحان و آزمایش از جانب خدا ندانست امیدبخشى را نادیده گرفته.

علی گفت: اى مردم تیره دل
که هستید از بینوائی کسل‏

بترسید از نعمت بیدریغ‏
چنان کو بترسید از تیر و تیغ‏

هر آن کس فراوان کند مال خود
نیاساید از شومى حال خود

و گر تنگ دست آید و بینوا
بداند که هست امتحان خدا

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۴۹

 حکمت ۳۵۶ صبحی صالح

۳۵۶-وَ قِیلَ لَهُ ( علیه‏ السلام  )لَوْ سُدَّ عَلَى رَجُلٍ بَابُ بَیْتِهِ وَ تُرِکَ فِیهِ مِنْ أَیْنَ کَانَ یَأْتِیهِ رِزْقُهُ فَقَالَ ( علیه‏السلام  )مِنْ حَیْثُ یَأْتِیهِ أَجَلُهُ

  شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الثانیه و الاربعون بعد ثلاثمائه من حکمه علیه السّلام

(۳۴۲) و قیل له علیه السّلام: لو سدّ على رجل باب بیته و ترک فیه،من أین کان یأتیه رزقه فقال علیه السّلام: من حیث یأتیه أجله.

المعنى

أشار علیه السّلام فی جواب هذا السئوال إلى أنّ الرازق الحقیقى هو اللَّه تعالى. و قد أحاط بکلّ شی‏ء قدرا و له فی إجراء الامور عوامل و أسباب خفیّه لا تحصى، و کما أنّه قادر على قبض الأرواح و إیتاء الاجال فی البیوت المسدوده الأبواب، کذلک قادر على إیتاء الرزق من حیث لا یحتسب، و لا یخطر ببال أحد.

الترجمه

به آن حضرت عرض شد که اگر درهاى خانه را بروی کسى ببندند و او را در آن بگذارند روزیش از کجا باو مى‏ رسد در پاسخ فرمود: از آنجا که اجلش در مى رسد.

از علی شد سؤال این مشکل
تا نماید براى مردم حلّ‏

گر کسى در درون خانه بود
همه درها بروش گردد سدّ

از کجا روزیش رسد بر وى
گفت از آنجا که مرگ گیرد وى‏

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۲۰

  حکمت ۳۵۵ صبحی صالح

۳۵۵-وَ بَنَى رَجُلٌ مِنْ عُمَّالِهِ بِنَاءً فَخْماً فَقَالَ ( علیه‏ السلام  )أَطْلَعَتِ الْوَرِقُ رُءُوسَهَا إِنَّ الْبِنَاءَ یَصِفُ لَکَ الْغِنَى

  شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الحادیه و الاربعون بعد ثلاثمائه من حکمه علیه السّلام

(۳۴۱) و بنى رجل من عمّاله بناء فخما فقال علیه السّلام: أطلعت الورق رؤوسها، إنّ البناء یصف لک الغنى.

المعنى

قوله علیه السّلام إشاره إلى أنّ هذا العامل قد ادّخر الورق فصرفه فی هذا البناء و یفهم من کلامه أنّ لصاحب البناء ورقا کثیرا مذخورا عنده صرف جزءا منه فی البناء و یشعر بأنّه کان متظاهرا بالفقر و مکرها لاظهار الغنى کما هو عاده کثیر من المدّخرین للدّرهم و الدّینار کما یشعر بذمّ هذا العامل فی هذا العمل.

الترجمه

یکى از کارمندان حضرتش ساختمان رفیع و بزرگى ساخت و آن حضرت در باره‏اش فرمود: پولها سر خود را برآوردند، این ساختمان توانگرى تو را عیان مى‏ نماید.

کارمندی از علی کاخى بساخت
گفت پولت سر بر آورد از شناخت‏

این بنایت ترجمان حال شد
بر غنایت شاهد و قوال شد

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۱۶

 حکمت ۳۵۴ صبحی صالح

۳۵۴-وَ هَنَّأَ بِحَضْرَتِهِ رَجُلٌ رَجُلًا بِغُلَامٍ وُلِدَ لَهُ فَقَالَ لَهُ لِیَهْنِئْکَ الْفَارِسُ فَقَالَ ( علیه‏ السلام  )لَا تَقُلْ ذَلِکَ وَ لَکِنْ قُلْ شَکَرْتَ الْوَاهِبَ وَ بُورِکَ لَکَ فِی الْمَوْهُوبِ وَ بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ رُزِقْتَ بِرَّهُ

 شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الاربعون بعد ثلاثمائه من حکمه علیه السّلام

(۳۴۰) و هنّأ بحضرته رجل رجلا بغلام ولد له فقال له: لیهنئک الفارس، فقال علیه السّلام: لا تقل ذلک، و لکن قل: شکرت الواهب و بورک لک فی الموهوب، و بلغ أشدّه، و رزقت برّه.

المعنى

قوله (شکرت الواهب) إخبار عن شکره للّه لما فی الولد من حسن الرّضا و القبول بولادته و إقامه الولیمه و السرور بعزّته، و تنبیه على المزید من الشکر بهذه النعمه ثمّ دعاء بکونه مبارکا له و موجبا لمزید نعمته مع طلب سلامه الولد فی نفسه و سلامته لأبیه ببرّه و أداء حقوقه، و کلمه التهنئه الّتی أدّاها الرّجل من شعار الجاهلیّه و قد نهی عنه فی الاسلام.

قال الشارح المعتزلی: هنّأ رجل الحسن البصرى بغلام فأجابه: لا مرحبا بمن إن عاش کدّنی، و إن مات هدّنی، و إن کنت مقلا أنصبنى، و إن کنت غنیّا أذهلنی، ثمّ لا أرضى بسعیى له سعیا، و لا بکدّى علیه فی الحیاه کدّا، حتّى أشفق‏ علیه بعد موتی من الفاقه، و أنا فی حال لا یصل إلىّ من فرحه سرور، و لا من همّه حزن.

الترجمه

مردی در محضرش مرد دیگرى را بنوزاد پسر تهنیت گفت که «قدم پهلوانت مبارک» آن حضرت فرمود: این را مگو، بگو: بخشنده را شاکر باش، و بخشیده مبارک باد، بدوران جوانی رسد و حق شناس تو باشد.

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۱۷