شرح ابن میثم
۱۴۷- و قال علیه السّلام: ثلث کلمات: مَنْ مَلَکَ اسْتَأْثَرَ وَ مَنِ اسْتَبَدَّ بِرَأْیِهِ هَلَکَ- وَ مَنْ شَاوَرَ الرِّجَالَ شَارَکَهَا فِی عُقُولِهَا
إحداها: من ملک استأثر -أى استبدّ. و أراد أنّ الملوک من شأنهم الاستبداد بالامور المرغوب فیها و الانفراد و ذلک لتسلّطهم و عدم المنازع لقواهم الأمّاره بالسوء فیهم. و هى کالمثل یضرب لمن غلب على أمر فاختصّ به و منعه غیره.
الثانیه: و من استبدّ برأیه هلک -لأنّ انفراد الإنسان برأیه و عدم قبوله للنصیحه و استشارته فی الحرب و نحوها مظنّه الخطأ فیه المستلزم للهلاک فکأنّه قال: من استبدّ برأیه فهو فی مظنه الهلاک فأقام الهلک مقام مظنّته مجازا إطلاقا لما بالفعل على ما بالقوّه.
الثالثه: و من شاور الرجال شارکها فی عقولها -و ذلک أنّه یستنتج فیها الرأی الأصلح لیعمل به فکان عقول الرجال بأسرها حاصله لانتفاعه بثمرتها و هو ترغیب فی الاستشاره.
مطابق با حکمت ۱۶۰-۱۶۱ نسخه صبحی صالح
ترجمه فارسی شرح ابن میثم
۱۴۷- سه سخن از سخنان امام (ع): مَنْ مَلَکَ اسْتَأْثَرَ وَ مَنْ اسْتَبَدَّ بِرَأْیِهِ هَلَکَ- وَ مَنْ شَاوَرَ الرِّجَالَ شَارَکَهَا فِی عُقُولِهَا
ترجمه
«هر کس تسلّط یافت، خود رأى مى شود، و هر کس خود رأى شد، هلاک مى شود، و هر کس با مردان مشورت کند، شریک عقلهاى آنها مى گردد.»
شرح
یکى از آن سخنان، این است که: هر کس سیطره یافت، خود رأى مى شود.
مقصود این است که روش پادشاهان در امور مورد علاقه شان، خودرأیى و تکروى است، از آن جهت که بر دیگران مسلّطند و نسبت به خواهشهاى نفسانى خود، بلامنازعند. و این سخن مانند ضرب المثلى است که آن را در مورد کسانى به کار مى برند که به کارى دست یابند، و بعد آن را به خود اختصاص دهند و دیگران را مانع شوند.
سخن دوم: هر که خود رأى شد، به هلاکت رسید. زیرا تکروى انسان در فکر و نظر خود و نپذیرفتن نصیحت و مشورت دیگران در جنگ و امثال آن، او را در معرض خطا قرار مىدهد و باعث هلاکت او مى گردد، گویا امام (ع) فرموده است: هر کس خودرأى باشد، در معرض هلاکت است، بنا بر این هلاکت را- از باب اطلاق ما بالفعل بر ما بالقوّه- به جاى: معرض هلاکت، به طور مجاز به کار برده است.
سخن سوم: هر کس با مردان مشورت کند، شریک عقلهاى آنان است.
توضیح آن که در آن صورت از بهترین نظر بهرهبردارى کرده و آن را به کار مى بندد، پس تمام خردهاى مردان، در اختیار او قرار گرفته است، چه او از نتایج خردها سود مىبرد. و این سخن تشویق به مشورت با دیگران است.
ترجمه شرح نهج البلاغه(ابن میثم)، ج۵ // قربانعلی محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده
بازدیدها: ۲۴۶