حکمت 82 صبحی صالح
82-وَ قَالَ ( عليهالسلام )أُوصِيكُمْ بِخَمْسٍ لَوْ ضَرَبْتُمْ إِلَيْهَا آبَاطَ الْإِبِلِ لَكَانَتْ لِذَلِكَ أَهْلًا لَا يَرْجُوَنَّ أَحَدٌ مِنْكُمْ إِلَّا رَبَّهُ وَ لَا يَخَافَنَّ إِلَّا ذَنْبَهُ وَ لَا يَسْتَحِيَنَّ أَحَدٌ مِنْكُمْ إِذَا سُئِلَ عَمَّا لَا يَعْلَمُ أَنْ يَقُولَ لَا أَعْلَمُ وَ لَا يَسْتَحِيَنَّ أَحَدٌ إِذَا لَمْ يَعْلَمِ الشَّيْءَ أَنْ يَتَعَلَّمَهُ وَ عَلَيْكُمْ بِالصَّبْرِ فَإِنَّ الصَّبْرَ مِنَ الْإِيمَانِ كَالرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ وَ لَا خَيْرَ فِي جَسَدٍ لَا رَأْسَ مَعَهُ وَ لَا فِي إِيمَانٍ لَا صَبْرَ مَعَهُ
حکمت79 شرح ابن أبي الحديد ج 18
79: أُوصِيكُمْ بِخَمْسٍ- لَوْ ضَرَبْتُمْ إِلَيْهَا آبَاطَ الْإِبِلِ لَكَانَتْ لِذَلِكَ أَهْلًا- لَا يَرْجُوَنَّ أَحَدٌ مِنْكُمْ إِلَّا رَبَّهُ وَ لَا يَخَافَنَّ إِلَّا ذَنْبَهُ- وَ لَا يَسْتَحِيَنَّ أَحَدٌ مِنْكُمْ إِذَا سُئِلَ عَمَّا لَا يَعْلَمُ- أَنْ يَقُولَ لَا أَعْلَمُ- وَ لَا يَسْتَحِيَنَّ أَحَدٌ إِذَا لَمْ يَعْلَمِ الشَّيْءَ أَنْ يَتَعَلَّمَهُ- وَ عَلَيْكُمْ بِالصَّبْرِ فَإِنَّ الصَّبْرَ مِنَ الْإِيمَانِ كَالرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ- وَ لَا خَيْرَ فِي جَسَدٍ لَا رَأْسَ مَعَهُ- وَ لَا خَيْرَ فِي إِيمَانٍ لَا صَبْرَ مَعَهُ قد تقدم الكلام- في جميع الحكم المنطوي عليها هذا الفصل-
و قال أبو العتاهية-
و الله لا أرجو سواك
و لا أخاف سوى ذنوبي
فاغفر ذنوبي يا رحيم
فأنت ستار العيوب
و كان يقال من استحيا من قول لا أدري- كان كمن يستحيي من كشف ركبته ثم يكشف سوءته- و ذلك لأن من امتنع من قول لا أدري- و أجاب بالجهل و الخطإ- فقد واقع ما يجب في الحقيقة أن يستحيا منه- و كف عما ليس بواجب أن يستحيا منه- فكان شبيها بما ذكرناه في الركبة و العورة- . و كان يقال- يحسن بالإنسان التعلم ما دام يقبح منه الجهل- و كما يقبح منه الجهل ما دام حيا- كذلك يحسن به التعلم ما دام حيا- . و أما الصبر فقد سبق فيه كلام مقنع- و سيأتي فيما بعد جملة من ذلك
ترجمه فارسی شرح ابن ابی الحدید
حكمت (79)
اوصيكم بخمس لو ضربتم اليها آباط الابل لكانت لذلك اهلا: لا يرجون احد منكم الاربه، و لا يخافن الاذنبه، و لا يستحين احد منكم اذا سئل عمّا لا يعلم ان يقول: لا اعلم، و لا يستحين احد اذا لم يعلم الشىء ان يتعلّمه، و عليكم بالصّبر، فان الصّبر من الايمان كالرأس من الجسد.و لا خير فى جسد لا رأس معه، و لا خير فى ايمان لا صبر معه.
«شما را به پنج چيز سفارش مى كنم كه اگر شتران را با شتاب براى دسترسى به آن برانيد سزاوار است هيچ يك از شما جز از خداى خويش اميدى نداشته باشد و جز از گناه خويش نترسد و چون از يكى از شما چيزى را كه نمى داند بپرسند، آزرم نكند كه بگويد نمى دانم، و چون يكى از شما چيزى را نمى داند از آموختن آن آزرم نكند، و بر شما باد به صبر كه صبر ايمان را چون سر است تن را، و خيرى در جسد بدون سر نيست و نه در ايمانى كه با شكيبايى نبود.» در همه حكمتهاى مندرج در اين فصل به تفصيل سخن گفته ايم.
ابو العتاهيه، در اين باره چنين سروده است: «اى خدا، به خودت سوگند كه به كسى جز تو اميد ندارم و از چيزى جز گناهانم بيم ندارم. اى مهربان، گناهانم را بيامرز كه تو پوشنده عيبهايى.» گفته شده است كسى كه از گفتن «نمىدانم» آزرم كند، همچون كسى است كه از برهنه كردن زانوى خود آزرم كند و بعد عورت خويش را برهنه كند. و اين بدان جهت است كه هر كس از گفتن «نمىدانم» آزرم كند و با نادانى پاسخ دهد و به خطا افتد، در واقع به كارى افتاده است كه بايد از آن آزرم كند و از چيزى كه آزرمى نداشته است خود دارى كرده است و شبيه همان زانو و عورتى است كه گفته ايم.
و گفته شده است تا هر گاه كه نادانى براى آدمى نكوهيده است، آموختن ستوده است، و همان گونه كه تا آدمى زنده است نادانى براى او نكوهيده است، كسب دانش و آموختن براى او ستوده است.
در باره صبر در مطالب گذشته به اندازه كافى سخن گفته شده است و در مباحث آينده هم بخشى ديگر گفته خواهد شد.
جلوه تاريخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديدجلد 7 //دكتر محمود مهدوى دامغانى