حکمت 69 صبحی صالح
69-وَ قَالَ ( عليهالسلام )إِذَا لَمْ يَكُنْ مَا تُرِيدُ فَلَا تُبَلْ مَا كُنْتَ
حکمت 67 شرح ابن أبي الحديد ج 18
67: إِذَا لَمْ يَكُنْ مَا تُرِيدُ فَلَا تُبَلْ كَيْفَ كُنْتَ قد أعجم تفسير هذه الكلمة على جماعة من الناس- و قالوا المشهور في كلام الحكماء- إذا لم يكن ما تريد فأرد ما يكون- و لا معنى لقوله فلا تبل كيف كنت- و جهلوا مراده ع- . و مراده إذا لم يكن ما تريد فلا تبل بذلك- أي لا تكترث بفوت مرادك و لا تبتئس بالحرمان- و لو وقف على هذا لتم الكلام و كمل المعنى- و صار هذا مثل
قوله فلا تكثر على ما فاتك منها أسفا
– و مثل قول الله تعالى- لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلى ما فاتَكُمْ- لكنه تمم و أكد فقال كيف كنت- أي لا تبل بفوت ما كنت أملته- و لا تحمل لذلك هما كيف كنت- و على أي حال كنت من حبس أو مرض أو فقر أو فقد حبيب- و على الجملة لا تبال الدهر- و لا تكترث بما يعكس عليك من غرضك و يحرمك من أملك- و ليكن هذا الإهوان به و الاحتقار له مما تعتمده دائما- على أي حال أفضى بك الدهر إليها و هذا واضح
ترجمه فارسی شرح ابن ابی الحدید
حكمت (67)
اذا لم يكن ما تريد، فلا تبل كيف كنت. «چون آنچه مى خواهى نباشد بدان منگر كه چگونه بوده اى.» شرح اين سخن بر گروهى از مردم دشوار گرديده است و گفته اند مشهور سخن حكيمان اين است كه چون آنچه خواهى نباشد، همان را خواه كه هست- زمانه با تو نسازد تو با زمانه بساز. و معنى گفتار امير المؤمنين كه فرموده است: «بدان منگر كه چگونه بوده اى» روشن نيست، و آنان مقصود و مراد امير المؤمنين عليه السّلام را درك نكرده اند.
مقصود آن حضرت اين است كه اگر آنچه مى خواهى نبود، اندوهگين مشو و اعتنايى مكن و از اينكه مرادت بر آورده نشد و محروم گشتى، نوميد مشو. اين سخن نظير گفته ديگر على عليه السّلام است كه فرموده است: «بر آنچه از نعمت دنيا كه از دست مى دهى، اندوه بسيار مخور» و نظير اين گفتار خداوند متعال است كه فرموده است: «براى آنچه از دست مى دهيد اندوه مخوريد»، در عين حال امير المؤمنين سخن خود را مؤكد ساخته و فرموده است به هر حال كه باشى اندوه مخور، و اگر آنچه را كه آرزومند بودى از دست دادى به هر حال كه باشى، بر آن اندوه مخور، چه بيمار و چه زندانى و چه تنگدست و چه دوست از دست داده باشى و به هر حال بر روزگار اعتنا مكن و اگر تو را از آرزويت نوميد ساخت و با خواسته تو بر عكس رفتار كرد، اندوه بر دل مگير و اين حال سبك و كوچك شمردن روزگار را در همه احوال در نظر داشته باش و اين واضح است.
جلوه تاريخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديدجلد 7 //دكتر محمود مهدوى دامغانى