شرح ابن ميثم
350- و قال عليه السّلام: يَأْتِي عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ- لَا يَبْقَى فِيهِمْ مِنَ الْقُرْآنِ إِلَّا رَسْمُهُ- وَ مِنَ الْإِسْلَامِ إِلَّا اسْمُهُ- وَمَسَاجِدُهُمْ يَوْمَئِذٍ عَامِرَةٌ مِنَ الْبِنَاءِ- خَرَابٌ مِنَ الْهُدَى- سُكَّانُهَا وَ عُمَّارُهَا شَرُّ أَهْلِ الْأَرْضِ- مِنْهُمْ تَخْرُجُ الْفِتْنَةُ وَ إِلَيْهِمْ تَأْوِي الْخَطِيئَةُ- يَرُدُّونَ مَنْ شَذَّ عَنْهَا فِيهَا- وَ يَسُوقُونَ مَنْ تَأَخَّرَ عَنْهَا إِلَيْهَا- يَقُولُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ فَبِي حَلَفْتُ- لَأَبْعَثَنَّ عَلَى أُولَئِكَ فِتْنَةً أَتْرُكُتَتْرُكُ الْحَلِيمَ فِيهَا حَيْرَانَ- وَ قَدْ فَعَلَ وَ نَحْنُ نَسْتَقِيلُ اللَّهَ عَثْرَةَ الْغَفْلَةِ
المعنى
رسم القرآن: أثره، و هو تلاوته. و لا يبقى من الإسلام إلّا اسمه: أى دون العمل. و سكّان المساجد و عمّارها: القرّاء السوء و أئمّة الضلال الّدين وصفهم عليه السّلام في صدر الكتاب بقوله: إنّ أبغض الخلايق إلى اللّه رجلان. إلى آخره و بقوله في فصل آخر ذامّا لاختلاف الناس في الفتيا: ترد على أحدهم القضيّة. إلى آخرة. و ظاهر أنّ أولئك و أمثالهم شرّ أهل الأرض لكونهم مبدء الفتنة في الدين و إليهم ترجع خطايا الخلق. إذ بهم يقتدون و عنهم يأخذون. و من كان كذلك فقد استعدّ للفتنة الّتي يحار فيها الحليم رزين العقل، و روى: الحكيم. و إذا سأل عليه السّلام من اللّه تعالى إقالة عثرة الغفلة فيجب الاقتداء به في ذلك السؤال. أللّهمّ أقلنا من عثرة الغفلة.
مطابق با حکمت 369 نسخه صبحی صالح
ترجمه فارسی شرح ابن ميثم
350- امام (ع) فرمود: يَأْتِي عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ- لَا يَبْقَى فِيهِمْ مِنَ الْقُرْآنِ إِلَّا رَسْمُهُ- وَ مِنَ الْإِسْلَامِ إِلَّا اسْمُهُ- وَ مَسَاجِدُهُمْ يَوْمَئِذٍ عَامِرَةٌ مِنَ الْبِنَاءِ- خَرَابٌ مِنَ الْهُدَى- سُكَّانُهَا وَ عُمَّارُهَا شَرُّ أَهْلِ الْأَرْضِ- مِنْهُمْ تَخْرُجُ الْفِتْنَةُ وَ إِلَيْهِمْ تَأْوِي الْخَطِيئَةُ- يَرُدُّونَ مَنْ شَذَّ عَنْهَا فِيهَا- وَ يَسُوقُونَ مَنْ تَأَخَّرَ عَنْهَا إِلَيْهَا- يَقُولُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ فَبِي حَلَفْتُ- لَأَبْعَثَنَّ عَلَى أُولَئِكَ فِتْنَةً أَتْرُكُ الْحَلِيمَ فِيهَا حَيْرَانَ- وَ قَدْ فَعَلَ وَ نَحْنُ نَسْتَقِيلُ اللَّهَ عَثْرَةَ الْغَفْلَةِ
لغات
رسم القرآن: اثر آن، و آن خواندن آن است لا يبقى من الاسلام الّا اسمه: عمل به آن نماند
ترجمه
«زمانى بر مردم بيايد كه به جا نماند در ميان ايشان از قرآن مگر نشانه اى، و از اسلام مگر نامى. در آن زمان مسجدها از جهت ساختمان، آباد و از جهت رستگارى ويران است، ساكنان و آباد كنندگان آنها بدترين مردم روى زمينند، از آنها فتنه ها بر مى خيزد و در آنها معصيت لانه مىكند هر كس را كه از آن فتنه كناره گيرد، به سوى آن باز مى گردانند، و هر كس را كه از آن مانده است به جانب آن مى برند خداوند پاك مىفرمايد: قسم به حق خودم كه فتنه و فساد را بر آن مردم برانگيزم بطورى كه آدم بردبار، سرگردان شود، و چنين است. و ما از خداوند طلب آمرزش از لغزش غفلت مى كنيم».
شرح
ساكنان و آباد كنندگان مساجد: قاريان بد كاره و رهبران گمراه كنندهاى كه امام (ع) آنان را در آغاز كتاب با اين عبارت توصيف كرد: «بدترين مردم در نزد خدا دو گروهند…» و در فصل ديگرى در مذمّت آنان فرمود: «براى اختلاف مردم در نظرات دنيا، مطلب به يكى از ايشان باز مى گردد…»«» بديهى است كه ايشان و نظاير ايشان بدترين مردم روى زمينند از آن جهت كه اينان ريشه فتنه و فساد در دينند و تمام خطاهاى مردم به آنها بر مى گردد، زيرا كه مردم از آنها نيرو و راهنمايى مى گيرند، و هر كس چنين باشد آماده فتنه اى است كه شخص بردبار و عاقل سرگردان مى ماند. بعضى به جاى حليم، حكيم نقل كرده اند. و هنگامى كه شخصى چون امام (ع) از خداوند طلب بخشش از لغزش غفلت مى كند پس بر ما پيروى از او واجب است ما نيز مى گوييم: بار خدايا ما را از لغزش غفلت بازدار
ترجمه شرح نهج البلاغه(ابن ميثم)، ج5 // قربانعلی محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده