شرح ابن ميثم
303- و قال عليه السّلام: لابنه محمد بن الحنفية: يَا بُنَيَّ إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكَ الْفَقْرَ- فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنْهُ- فَإِنَّ الْفَقْرَ مَنْقَصَةٌ لِلدِّينِ- مَدْهَشَةٌ لِلْعَقْلِ دَاعِيَةٌ لِلْمَقْتِ
المعنى
أمره بالاستعاذة من الفقر لما فيه من المكاره الثلاثة: أمّا كونه منقصة للدين فللاشتغال بهمّه و تحصيل قوام البدن عن العبادة، و كونه مدهشة للعقل: أى محلّ دهشة العقل و حيرته و ضيق الصدر به ظاهر، و كذلك كونه داعية مقت الخلق لصاحبه. و رغّب في الاستعاذة منه بضمير صغراه قوله: فإنّ الفقر. إلى آخره، و تقدير كبراه: و كلّما كان كذلك فيجب الاستعاذة باللّه منه.
مطابق با حکمت 319 نسخه صبحی صالح
ترجمه فارسی شرح ابن ميثم
303- امام (ع) به فرزندش محمد حنفيه فرمود: يَا بُنَيَّ إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكَ مِنَ الْفَقْرَ- فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنْهُ- فَإِنَّ الْفَقْرَ مَنْقَصَةٌ لِلدِّينِ- مَدْهَشَةٌ لِلْعَقْلِ دَاعِيَةٌ لِلْمَقْتِ
ترجمه
«پسرم از تنگدستى تو مى ترسم، از دست آن به خدا پناه ببر كه تنگدستى باعث شكست و كاستى در دين، و سرگردانى عقل و خرد، و انگيزه دشمنى است.»
شرح
امام (ع) پسرش را به پناه بردن بر خدا از تنگدستى امر كرده است به خاطر سه ناگوارى كه در تنگدستى وجود دارد: يا باعث كاهش در دين است، چون فكر مشغول تنگدستى مى شود و نيروى بدن را از عبادت مى گيرد و باعث سرگردانى عقل مى شود، يعنى جاى سردرگمى و حيرت عقل است و دلتنگى به دليل بىچيزى امر واضحى است. و همچنين تنگدستى باعث دشمنى شخص با مردم مى شود. امام (ع) به وسيله قياس مضمرى وادار به استعاذه كرده است كه صغراى قياس: فان الفقر… و كبراى مقدّر آن نيز چنين است: و هر چه داراى آن شرايط باشد پناه بردن به خدا از شرّ آن واجب است.
ترجمه شرح نهج البلاغه(ابن ميثم)، ج5 // قربانعلی محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده