شرح ابن ميثم
164- و قال عليه السّلام: احْصُدِ الشَّرَّ مِنْ صَدْرِ غَيْرِكَ بِقَلْعِهِ مِنْ صَدْرِكَ
المعنى
أغلب ما ينشأ الشرّ في صدر العدوّ بسبب ما يتخيّله في عدوّه من إضمار الشرّ له و ظنّ ذلك فيه، و ذلك التخيّل و الظنّ لابدّ أن يكون عن أمارة حركات عدوّه و فلتات لسانه بالقول في حقّه ما دامت عداوته و إضمار الشرّ له قائما في صدره فإذا محا ما أضمر له من العداوة و الشرّ زالت أمارات ذلك من لسانه و وجهه، و بحسب ذلك ينقص تخيّل العداوة و يضعف سوء ظنّ العدوّ به و لا يزال يتأكّد بعدم تلك الأمارات و بأمارات حاليّة أو مقاليّة تظهر منه إلى أن ينمحي ذلك الظنّ في حقّه. و استعار لفظ الحصد لإزالته ملاحظة لشبهة بالزرع في زيادته بسقى تلك الأمارات من عدوّه و تواترها، و نقصانه و عدمه بعدمها.
مطابق با حکمت 178 نسخه صبحی صالح
ترجمه فارسی شرح ابن ميثم
164- امام (ع) فرمود: احْصُدِ الشَّرَّ مِنْ صَدْرِ غَيْرِكَ بِقَلْعِهِ مِنْ صَدْرِكَ
ترجمه
«بدى را از دل ديگران به وسيله كندن آن از قلب خود، دور كن».
شرح
بيشتر مواردى كه بدى در دل دشمن پيدا مىشود به دليل اين تصور و گمان است كه دشمن بدى او را در دل پنهان ساخته و همين تصوّر و گمان ناگزير برخاسته از ظاهر حركات دشمن و سخنانى است كه گاه و بىگاه از زبان او در باره خود شنيده، تا وقتى كه دشمنى و بدخواهى او را در دل دارد، اما وقتى كه دشمنى و بدخواهى پنهانى را از دل محو كرد، نشانه هاى زبانى و صورى آن نيز از بين مىرود و بدين وسيله تصور دشمنى كمرنگ شده و بدبينى دشمن نسبت به كار او كاهش مىيابد و همواره به نبودن چنان نشانه ها و قرينه هاى حالى و يا مقالى كه از او بروز مىكرد، پايدارى مىكند تا اين كه آن بدگمانى به طور كامل از بين مىرود. لفظ حصد را براى نابود ساختن دشمن استعاره آورده است به ملاحظه شباهتى كه دشمن در فزونى گرفتنش به وسيله آن قراين از جانب دشمن و گستردگىاش و همچنين كاستى و نابودىاش به نابودى آن قراين به زراعت دارد.
ترجمه شرح نهج البلاغه(ابن ميثم)، ج5 // قربانعلی محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده