نامه 72 ترجمه شرح ابن میثم بحرانی

72 از جمله نامه ‏هاى امام ( ع ) به معاويه .

أَمَّا بَعْدُ فَإِنِّي عَلَى اَلتَّرَدُّدِ فِي جَوَابِكَ وَ اَلاِسْتِمَاعِ إِلَى كِتَابِكَ لَمُوَهِّنٌ رَأْيِي وَ مُخَطِّئٌ فِرَاسَتِي وَ إِنَّكَ إِذْ تُحَاوِلُنِي اَلْأُمُورَ وَ تُرَاجِعُنِي اَلسُّطُورَ كَالْمُسْتَثْقِلِ اَلنَّائِمِ تَكْذِبُهُ أَحْلاَمُهُ وَ اَلْمُتَحَيِّرِ اَلْقَائِمِ يَبْهَظُهُ مَقَامُهُ لاَ يَدْرِي أَ لَهُ مَا يَأْتِي أَمْ عَلَيْهِ وَ لَسْتَ بِهِ غَيْرَ أَنَّهُ بِكَ شَبِيهٌ وَ أُقْسِمُ بِاللَّهِ إِنَّهُ لَوْ لاَ بَعْضُ اَلاِسْتِبْقَاءِ لَوَصَلَتْ إِلَيْكَ مِنِّي قَوَارِعُ تَقْرَعُ اَلْعَظْمَ وَ تَهْلِسُ اَللَّحْمَ وَ اِعْلَمْ أَنَّ اَلشَّيْطَانَ قَدْ ثَبَّطَكَ عَنْ أَنْ تُرَاجِعَ أَحْسَنَ أُمُورِكَ وَ تَأْذَنَ لِمَقَالِ نَصِيحَتِكَ

لغات

موهن : تضعيف كننده

بهظه : آن را سنگين كرد

قوارع : سختى‏ها

تهلس اللحم : گوشت را بزدايد ، آن را آب كند و به لاغرى انجامد

ثبّطه عن كذا : او را از فلان كار بازداشت

ترجمه

« امّا بعد ، من با پياپى پاسخ گفتن به تو و گوش دادن به نامه‏ات ، رأى و انديشه خويش را سست مى‏گردانم و زيركى و تيز فهمى خود را گرفتار اشتباه و خطا مى‏كنم .

و تو در آن موقع كه از من با زرنگى چيزهايى مى‏طلبى و نامه‏هايى براى گرفتن جواب مى‏فرستى به كسى مى‏مانى كه در خواب سنگينى فرو رفته و خوابهاى پريشان مى‏بيند و نيز به آدم سرگردانى مى‏مانى كه آن قدر از سرگردانى ايستاده كه ايستادن او را بيچاره كرده است ، نمى‏داند آنچه پيش مى‏آيد آيا به سود اوست يا به زيانش .

تو مانند او نيستى بلكه او به سان توست [ 1 ] و سوگند به خدا اگر [ بنا به مصالحى ] نمى‏خواستم تو بمانى چنان ضربات كوبنده‏اى از جانب من دريافت مى‏كردى كه استخوانت را درهم مى‏شكست و گوشتت را آب مى‏كرد و بدان كه شيطان تو را از بازگشت به كارهاى نيك و گوش دادن به سخن كسى كه تو را پند مى‏دهد باز مى‏دارد » .

شرح

محور اين بخش از نامه‏ هاى امام ( ع ) بر زشتى و سرزنش معاويه است .

عبارت : امّا بعد . . . فراستى ،

يعنى من انديشه و زيركى و هوشمندى‏ام را درباره تو تضعيف و سست مى‏كنم ، براى اين كه ظنّ قوى دارم كه نامه‏نگارى و پاسخ به تو بى‏فايده است .

آنگاه وى را در مقصود خود يعنى فرمانروايى شام ، و در فريبكارى‏اش كه امام ( ع ) امر خلافت را پس از خود به او بسپارد ، و نامه‏نگاريهايش را در اين مورد ، به رؤياى كسى كه در خواب سنگينى فرو رفته باشد تشبيه كرده است .

كلمه : السّطور منصوب به حذف حرف جرّ [ منصوب به نزع خافض ] حرف جر : فى ، و يا باء است . و با جمله تكذبه احلامه ، به وجه شبه اشاره فرموده است .

مقصود امام ( ع ) اين است كه خيالبافيها و آرزوهاى معاويه براى رسيدن به خلافت ، توسط او ، خيالات بى‏ اساسى است كه از غلبه نادانى سرچشمه گرفته ، به سان رؤياى دروغينى كه شخص غرق در خواب مى‏ بيند و هنگامى كه از خواب بيدار مى‏شود ، اثرى از آنها وجود ندارد ، و هم چنين او را به شخص سرگردانى كه در يكجا ايستاده تشبيه نموده است ، و به وجه شبه آن با عبارت : يبهظه . . . عليه اشاره كرده ، با اين توضيح كه معاويه در امر خلافت بسيار كوشا بود امّا در راه به دست آوردن آن سرگردان ، و چون علم به نتيجه تلاش خود نداشت و نمى ‏دانست كه نتيجه كارش خوب است ، يابد ،بى‏باكانه در پى آن مى‏رفت ، همانند شخص ايستاده سرگردان در يك كار كه از ايستادن زياد ، خسته شده و نمى‏داند كه چرا ايستاده است .

آنگاه امام ( ع ) به اين مقدار از تشبيه براى معاويه راضى نشده ، بلكه از باب مبالغه در غفلت و سرگردانى معاويه و فرو رفتن او در لاك خويش ،مى‏گويد : « و لست به » يعنى تو همانند او نيستى و او در شباهت نسبت به تو اصل نيست بلكه او شبيه تو است ، يعنى براستى تو در اين تشبيه اصل مى‏باشى .

سپس ، سوگند ياد كرده است كه اگر نبود بعضى جهاتى كه بنابر آنها مى‏ خواهم تو بمانى ، يعنى براى ملاحظه پاره‏اى مصلحتها نبود هر آينه ضربات كوبنده [ از طرف امام ( ع ) ] به او مى‏رسيد كه مقصود از آن سختيهاى جنگ است ، و اين كه سختيهاى آن استخوان را درهم مى‏شكند و گوشت را مى‏ زدايد ، كنايه آورده از شدّت و سختى جنگ .

آنگاه به عنوان سرزنش به او خبر داده كه شيطان او را از بازگشت به كارهاى نيك ، يعنى سر در خط فرمان امام ( ع ) نهادن و ترك فتنه و آشوب و همچنين از اين كه به سخن پندآميز گوش فرا دهد مانع شده است و اين سخن نوعى فراخواندن معاويه است به اين اعمال كه وى به دليل وسوسه و منع شيطان تركشان كرده است . توفيق در دست خداست .

_____________________________

[ 1 ] در تشبيه بايد وجه شبه در مشبّه به اقوى از مشبّه باشد ، از اين‏رو امام ( ع ) مى‏فرمايد شخص سرگردان با آن ويژگى شبيه معاويه است ، زيرا سرگردانى ( وجه شبه ) در معاويه ( مشبّه به ) اقوى و افزونتر از اوست م .

ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم جلد ۵

دیدگاه‌ها

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.