(خطبه۵۳صبحی صالح) و من خطبه له ( علیهالسلام ) فی ذکرى یوم النحر و صفه الأضحیه
وَ مِنْ کَمَالِ الْأُضْحِیَّهِ اسْتِشْرَافُ أُذُنِهَا وَ سَلَامَهُ عَیْنِهَا- فَإِذَا سَلِمَتِ الْأُذُنُ وَ الْعَیْنُ سَلِمَتِ الْأُضْحِیَّهُ وَ تَمَّتْ- وَ لَوْ کَانَتْ عَضْبَاءَ الْقَرْنِ تَجُرُّ رِجْلَهَا إِلَى الْمَنْسَکِ
قال السید الشریف و المنسک هاهنا : المذبح
لغات
اضحیه: منسوب اضحى، این در صورتى است که قربانى در ظهر همان روز ذبح شود.
برخى بر این عقیده اند که اضحى مشتق از اضحیه است.
استشراف اذن: طولانى بودن گوش قربانى و کنایه از سلامتى گوش است که قطع نباشد و یا نقص نداشته باشد.
غضباء: شکستگى شاخ و یا فرورفتگى آن در داخل سر، و منظور از کشیدن به سوى قربانگاه لنگ بودن حیوان است.
منسک: جاى نسک یعنى محل عبادت و تقرب به خدا به وسیله ذبح و قربانى.
ترجمه
از سخنان امام (ع) است که در باره روز عید قربان ایراد فرموده اند:
شرط کامل بودن قربانى این است که گوشش را بنگرند تا سالم باشد، نه بریده یا شکافته، و در چشمش عیبى نباشد.
پس اگر گوش و چشمش درست بود قربانى کامل است، هر چند، شاخ شکسته یا لنگ باشد و لنگ لنگان به سوى قربانگاه رود.
رضى گوید: منسک در اینجا به معنى مذبح (قربانگاه) است.
ترجمه عبدامحمد آیتی
شرح
باید توجه داشت که ظاهر امر در معتبر بودن قربانى، سالم بودن از عیوبى است که نقص قیمت را ایجاب کند مانند کورى و معیوب بودن چشم. لاغرى و بریدگى گوش که خلقت گوسفند را زشت نشان دهد و در قیمت آن کمبود ایجاد کند، اما لنگى و شکسته بودن شاخ ایجاد نقص نمىکند و ظاهرا نباید اشکال داشته باشد. در این که قربانى باید صحیح و کامل باشد روایات فراوانى از رسول خدا (ص) نقل شده است که ذیلا به پارهاى از آنها اشاره مى کنیم.
۱- پیامبر (ص) فرمود: «هیچ کارى روز عید قربان در نزد خداوند از خونى که ریخته مى شود دوست داشتنى تر نیست، قربانى در روز قیامت با همان شاخها و سمهایش حاضر مى شود. خون حیوان قربانى پیش از آن که بر زمین گسترده گردد جایگاهش در نزد خداوند معین بوده است، جانهاى خود را با آن پاکیزه و معطر سازید.»
۲- روایت شده که آن حضرت فرمود: «براى شما به تعداد هر مو و پشمى که در پوست حیوان قربانى باشد و به تعداد هر قطره خونى که داشته باشد حسنه مى باشد. حیوان قربانى را با ترازوى روز قیامت وزن مى کنند، بشارت باد شما را به این وسیله بزرگ آمرزش.» نقل شده است که اصحاب رسول خدا در پرداخت بهاى گوسفند قربانى زیاده روى مى کردند و دوست نداشتند که در خرید قربانى چانه بزنند، زیرا بهترین قربانى، گران قیمتتر و دوست داشتنى تر آن در نزد صحابه بود.
روایت شده است که عمر قربانى گران بهایى را براى قربانى آماده کرده بود. این حیوان را به سیصد دینار از عمر خریدارى مى کردند. عمر از پیامبر اجازه خواست که این حیوان را بفروشد و یک حیوان ارزان خریدارى کند.
پیامبر (ص) عمر را از این کار نهى کرده فرمودند: همین قربانى با ارزش را قربانى کند.
از دستور پیامبر (ص) فهمیده شد که، خوبى که اندک باشد از بدى که فراوان باشد بهتر است. زیرا سیصد دینار، بهاى سى گاو و یا شتر پیرى بود، که چاق بوده و گوشت فراوان داشته باشند. ولى مقصود از قربانى گوشت زیاد نیست. منظور تزکیه نفس و پاکیزگى آن از صفت بخل و آراسته شدن آن به زیبایى عظمت خداوند است. چنانکه خداوند مى فرماید: لَنْ یَنالَ اللَّهَ لُحُومُها وَ لا دِماؤُها وَ لکِنْ یَنالُهُ التَّقْوى مِنْکُمْ«» و این امر در مورد قربانى با توجّه به ارزشمندى آن حاصل مى شود، گوشت فراوان یا کم داشته باشد مهم نیست.
آنچه از اسرار و رموزى که در مقرر کردن وجوب قربانى فهمیده مى شود، سنّت پایدارى است که موجب یادآورى داستان حضرت ابراهیم و آزمایش آن بزرگوار، به ذبح فرزندش اسماعیل، و نهایت صبر و شکیبائى آن جناب بر محنت و بلاى آشکارى و دشوارى، مى باشد و از یادآورى این واقعه نتیجه شیرین صبر بر مصیبت و گرفتارى روشن مى شود تا مردم این حقیقت را دانسته و بدان حضرت در مشکلات اقتدا کنند، بعلاوه پاکى نفس از صفت زشت بخل و آمادگى لازم براى نزدیک به حق تعالى که در قربانى وجود دارد مورد نظر است.
ترجمه شرح نهج البلاغه(ابن میثم بحرانی)، ج ۲ ، صفحه ى ۳۰۷-۳۰۵