شرح ابن میثم
۲۶۵- و قال علیه السّلام: لَیْسَتِ الرُّؤْیَهُاَلرَّوِیَّهُ کَالْمُعَایَنَهِمَعَ الْإِبْصَارِ- فَقَدْ تَکْذِبُ الْعُیُونُ أَهْلَهَا- وَ لَا یَغُشُّ الْعَقْلُ مَنِ اسْتَنْصَحَهُ
المعنى
هذا تنبیه على وجوب إعمال الفکر فیما ینبغی، و أنّ العقل هو مستند الحواسّ و هو الناقد البصیر و الناصح الشفیق الّذى لا یغشّ من استنصحه. و استعار لفظ الاستنصاح لمراجعته و إعماله بصدق و توجّهه إلى استخراج الآراء الصالحه، و لفظ الغشّ لکذبه: أى لا یکذب من استنصحه و جعله رائدا له و أمّا الحواسّ فقد تکذب أهلها. و اعلم أنّ البصر و غیره من الحواسّ الظاهره لا حکم له، و أمّا الحکم ببعض المحسوسات على بعض فحکم العقل بواسطه الخیال و الوهم، و کلّما عرض فی تلک الأحکام من الغلط فهو من أغلاط الوهم على ما تبیّن فی موضعه، و حینئذ یکون قوله: و قد تکذب العیون أهلها: أى قد یکذب الأحکام الوهمیّه على مدرکات العیون کالحکم بکون القطره النازله خطّا مستقیما و الشعله الّتی تدار بسرعه کالدائره و نحوه.
مطابق با حکمت ۲۸۱ نسخه صبحی صالح
ترجمه فارسی شرح ابن میثم
۲۶۵- امام (ع) فرمود: لَیْسَتِ الرَّوِیَّهُ کَالْمُعَایَنَهِ مَعَ الْإِبْصَارِ- فَقَدْ تَکْذِبُ الْعُیُونُ أَهْلَهَا- وَ لَا یَغُشُّ الْعَقْلُ مَنِ اسْتَنْصَحَهُ
ترجمه
«ادراک با عقل و اندیشه مانند دیدن با چشمها نیست که گاهى چشمها به صاحب خود دروغ مى گویند، در صورتى که عقل، به هر که از او پند و اندرز بطلبد، خیانت نمى کند.»
شرح
این سخن امام (ع) در باره ضرورت به کار بردن فکر است در جایى که شایسته اندیشیدن است و در باره عقل که مرجع حواس و تیزبین و نصیحت کننده دلسوزى است که به نصیحت خواه خیانت نمىکند. کلمه استنصاح (نصیحت خواستن) را براى مراجعه و در راه درست به کار بردن عقل و توجّه آن به کسب نظرات درست استعاره آورده است، و کلمه الغش (خیانت) را براى دروغ گفتن استعاره آورده است، یعنى عقل به کسى که از آن نصیحت بخواهد و او را فرا راه خود قرار دهد، دروغ نمىگوید، اما حواسّ گاهى به صاحب خود دروغ مىگویند. بدان که چشم و دیگر حواسّ ظاهر هیچ گونه حکمى از خود ندارند، اما حکومت بعضى از محسوسات نسبت به بعضى دیگر، حکم عقل به وسیله خیال و وهم است. و هر چه در این موارد، حکم غلط صورت بگیرد، از اشتباهات قوه وهم است همان طورى که در جاى خود به ثبوت رسیده است، و در این صورت، عبارت امام (ع): و قد تکذب العیون اهلها به این معنى است که احکام وهمیه روى مدرکات چشم- مانند حکم بر این که قطره باران، خط راست و آتش گردانى که به سرعت مىگردد، دایره است و نظایر اینها- گاهى دروغ و خطا مىباشند.
ترجمه شرح نهج البلاغه(ابن میثم)، ج۵ // قربانعلی محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده
بازدیدها: ۹
دیدگاه‌ها