دسته:380-400 حکمت شرح ابن میثم

شرح ابن‏ میثم

۳۹۸- و قال علیه السّلام: مَنْ أَصْلَحَ سَرِیرَتَهُ أَصْلَحَ اللَّهُ عَلَانِیَتَهُ- وَ مَنْ عَمِلَ لِدِینِهِ کَفَاهُ اللَّهُ أَمْرَ دُنْیَاهُ- وَ مَنْ أَحْسَنَ فِیمَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ اللَّهِ- أَحْسَنَ اللَّهُ مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ النَّاسِ

المعنى

فصلاح باطن الإنسان و سرّه بالأخلاق الفاضله معدّ لإفاضه اللّه علیه صلاح أقواله و أفعاله الظاهره لأنّها کالثمرات للباطن، و کذلک عمل الإنسان لدینه و إقامته لحدود اللّه معدّ لصلاح حاله فی معاشه و مهیّى‏ء لعواطف الخلق علیه لاشتغاله باللّه عن‏ مجاذبتهم للدنیا. و فی معناه الکلمه الثالثه فإنّ إخلاص العبودیه للّه و إصلاح معاملته قاطع عن محبّه الدنیا و الحرص علیها الّذى هو سبب الفساد بین الناس فکان معدّا لرفع الفساد و دفعه.

مطابق با حکمت ۴۲۳ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۹۸- امام (ع) فرمود: وَ قَالَ ع: مَنْ أَصْلَحَ سَرِیرَتَهُ أَصْلَحَ اللَّهُ عَلَانِیَتَهُ- وَ مَنْ عَمِلَ لِدِینِهِ کَفَاهُ اللَّهُ أَمْرَ دُنْیَاهُ- وَ مَنْ أَحْسَنَ فِیمَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ اللَّهِ- کَفَاهُ اللَّهُ مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ النَّاسِ

ترجمه

«هر کس باطن خود را اصلاح کند، خداوند ظاهر او را بیاراید، و هر کس براى دینش کار کند، خداوند دنیاى او را کفایت کند، و هر کس ما بین خود و خدا را نیکو گرداند، خداوند بین او و مردم را نیکو سازد.»

شرح

آراستن باطن و درون انسان به وسیله اخلاق خوب زمینه است براى آن که خداوند گفتار و رفتار ظاهرى او را به لطف خود اصلاح کند، زیرا آراستگى ظاهر به منزله نتایج آرایش باطن است، و همچنین عمل انسان به خاطر دین و برپا داشتن حدود الهى زمینه است براى اصلاح حال او در زندگى دنیوى‏اش و انگیزه‏اى است براى توجّه مردم نسبت به او، چون او به جاى این که مثل آنها شیفته دنیا گردد به خدا توجّه دارد. و جمله سومى نیز همین معنى را دارد، زیرا که خالص ساختن بندگى براى خدا و نیکو ساختن رفتار خود باعث بریدن از محبّت و حرص بر دنیایى است که باعث برهم زدن و فساد ما بین مردم است و در نتیجه زمینه براى از بین بردن و برطرف ساختن این فساد فراهم خواهد بود.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

بازدیدها: ۱۵

شرح ابن‏ میثم

۳۹۵- و روى أنه علیه السّلام کان جالسا فى أصحابه، فمرت بهم امراه جمیله فرمقها القوم بأبصارهم فقال علیه السّلام: إِنَّ أَبْصَارَ هَذِهِ الْفُحُولِ طَوَامِحُ وَ إِنَّ ذَلِکَ سَبَبُ هِبَابِهَا- فَإِذَا نَظَرَ أَحَدُکُمْ إِلَى امْرَأَهٍ تُعْجِبُهُ فَلْیُلَامِسْ أَهْلَهُ- فَإِنَّمَا هِیَ امْرَأَهٌ کَامْرَأَتِهِ فقال رجل من الخوارج «قاتله اللّه کافرا ما أفقهه «فوثب القوم لیقتلوه، فقال علیه السّلام: رُوَیْداً إِنَّمَا هُوَ سَبٌّ بِسَبٍّ أَوْ عَفْوٌ عَنْ ذَنْبٍ

اللغه

الرمق: النظر. و طموح البصر: ارتفاعه و الهبیب و الهباب: صوت التیس عند هیاجه و طلبه للشاه.

المعنى

و استعار الفحول لهم، و لفظ الهباب لطلبهم للنکاح. و أرشدهم إلى الخلاص من فتنه النظر بملامسه الأهل. و رغّب فی ذلک بضمیر صغراه قوله: فإنّما هى امرأه کامرأه: أى فإنّما أهل الرجل امرأه تشبه المرأه المرئیّه، و تقدیر الکبرى: و کلّ من یشبهها ففیه عوض منها. و إنّما أطلق الخارجیّ لفظ الکافر علیه لأنّه علیه السّلام عند الخوارج مخطئ و کلّ خطیئه عندهم کفر.
و قوله: إنّما هو سبّ. مقتضى فضیله العدل.

مطابق با حکمت ۴۲۰ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۹۵- آورده ‏اند که امام (ع) در میان جمعى از یاران خود نشسته بود، زنى زیبارو از آنجا گذشت، اصحاب بر او چشم دوختند، امام (ع) فرمود: إِنَّ أَبْصَارَ هَذِهِ الْفُحُولِ طَوَامِحُ وَ إِنَّ ذَلِکَ سَبَبُ هِبَابِهَا- فَإِذَا نَظَرَ أَحَدُکُمْ إِلَى امْرَأَهٍ تُعْجِبُهُ فَلْیُلَامِسْ أَهْلَهُ فَإِنَّمَا هِیَ امْرَأَهٌ کَامْرَأَتِهِ فَقَالَ رَجُلٌ مِنَ الْخَوَارِجِ- قَاتَلَهُ اللَّهُ کَافِراً مَا أَفْقَهَهُ- فَوَثَبَ الْقَوْمُ لِیَقْتُلُوهُ- فَقَالَ ع رُوَیْداً إِنَّمَا هُوَ سَبٌّ بِسَبٍّ أَوْ عَفْوٌ عَنْ ذَنْبٍ

لغات

رمق: نگاه کردن طموح البصر: بالا نگاه کردن هبیب، الهباب: صداى قوچ موقع هیجان شهوت و طلبیدن میش

ترجمه

«دیدگان این مردها به هوا دوخته شده و این گونه نگاه باعث هیجان و انگیزش شهوت و خوشى است پس هر گاه کسى از شما به زنى که خوش مى ‏آیدش نگاه کرد باید با همسر خود آمیزش کند که او زنى مانند وى است» پس مردى از خوارج گفت: خدا او را بکشد چه قدر داناست اصحاب از جا برخاستند تا او را بکشند. امام (ع) فرمود: «او را مهلت دهید به جاى دشنام باید دشنام داد یا از گناهش گذشت».

شرح

کلمه: فحول را براى آن افراد استعاره آورده است، و هم چنین، کلمه: هباب را براى میل آنها به آمیزش استعاره آورده است.
امام (ع) آنان را به رهایى از فتنه آن نگاه، وسیله آمیزش با همسران راهنمایى کرده است، و بر این عمل وسیله قیاس مضمرى ترغیب کرده است که صغراى آن عبارت: فانّما هى امرأه کامرأه، است، یعنى همسر آن مرد زنى است‏نظیر آن زنى که دیده است، و کبراى مقدّر آن نیز چنین است: و هر کسى که شبیه آن زن باشد، جاى آن را مى‏ گیرد.

امّا آن مرد خارجى که لفظ کافر را بر امام (ع) اطلاق کرده است براى این است که امام (ع) از نظر خوارج خطاکار است و هر خطاکارى کافر است.
عبارت: انّما هو سبّ… بنا بر اساس فضیلت عدالت است.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

بازدیدها: ۳۶

شرح ابن‏ میثم

۳۹۴- و قال علیه السّلام: مِسْکِینٌ ابْنُ آدَمَ- مَکْتُومُ الْأَجَلِ مَکْنُونُ الْعِلَلِ- مَحْفُوظُ الْعَمَلِ تُؤْلِمُهُ الْبَقَّهُ- وَ تَقْتُلُهُ الشَّرْقَهُ وَ تُنْتِنُهُ الْعَرْقَهُ

المعنى

ذکر کونه مسکینا و بیّن ذلک بضمیر عدّد فیه وجوه المسکنه و الضعف صغراه قوله: مکتوم الأجل. إلى آخره و هى ظاهره، و تقدیر کبراه: و کلّ من کان کذلک فهو مسکین. و مسکین خبر المبتدأ قدّم علیه لأنّ ذکره أهمّ، و حذف تنوینه تخفیفا. و غرض الکلام کسر النفوس من سوره الکبر و العجب و الفخر و أمثالها عن الرذائل.

مطابق با حکمت ۴۱۹ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۹۴- امام (ع) فرمود: مِسْکِینٌ ابْنُ آدَمَ- مَکْتُومُ الْأَجَلِ مَکْنُونُ الْعِلَلِ- مَحْفُوظُ الْعَمَلِ تُؤْلِمُهُ الْبَقَّهُ- وَ تَقْتُلُهُ الشَّرْقَهُ وَ تُنْتِنُهُ الْعَرْقَهُ

ترجمه

«بیچاره فرزند آدم، اجلش پنهان، و بیماریهایش پوشیده و عملش محفوظ است. پشه‏ اى او را مى‏ رنجاند، و آب در گلو گرفتن وى را مى‏ کشد، و عرقى بد بویش مى‏ کند.»

شرح

امام (ع) آدمیزاده را بیچاره نامیده و با قیاس مضمرى که دلایل بیچارگى و ناتوانى او را بر شمرده، مطلب را توضیح داده است، صغراى قیاس، عبارت مکتوم الاجل… است که معناى آن نیز روشن است، و کبراى مقدّر آن چنین است: و هر کس چنین باشد، پس او بیچاره است. کلمه مسکین خبر مقدم بر مبتدا است چون داراى اهمیّت است، و تنوین آن به خاطر تخفیف حذف شده است. 
و هدف از این سخن شکستن حالت خودخواهى و خودبینى و برترى جویى نفس از این دست رذایل اخلاقى است.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

بازدیدها: ۸۲

شرح ابن‏ میثم

۳۹۲- و قال علیه السّلام لقائل قال بحضرته «أستغفر اللّه»: ثَکِلَتْکَ أُمُّکَ أَ تَدْرِی مَا الِاسْتِغْفَارُ- الِاسْتِغْفَارُ دَرَجَهُ الْعِلِّیِّینَ- وَ هُوَ اسْمٌ وَاقِعٌ عَلَى سِتَّهِ مَعَانٍ- أَوَّلُهَا النَّدَمُ عَلَى مَا مَضَى- وَ الثَّانِی الْعَزْمُ عَلَى تَرْکِ الْعَوْدِ إِلَیْهِ أَبَداً- وَ الثَّالِثُ أَنْ تُؤَدِّیَ إِلَى الْمَخْلُوقِینَ حُقُوقَهُمْ- حَتَّى تَلْقَى اللَّهَ أَمْلَسَ لَیْسَ عَلَیْکَ‏ تَبِعَهٌ- وَ الرَّابِعُ أَنْ تَعْمِدَ إِلَى کُلِّ فَرِیضَهٍ عَلَیْکَ- ضَیَّعْتَهَا فَتُؤَدِّیَ حَقَّهَا- وَ الْخَامِسُ أَنْ تَعْمِدَ إِلَى اللَّحْمِ الَّذِی نَبَتَ عَلَى السُّحْتِ- فَتُذِیبَهُ بِالْأَحْزَانِ حَتَّى تُلْصِقَ الْجِلْدَ بِالْعَظْمِ- وَ یَنْشَأَ بَیْنَهُمَا لَحْمٌ جَدِیدٌ- وَاَلسَّادِسُ أَنْ تُذِیقَ الْجِسْمَ أَلَمَ الطَّاعَهِ- کَمَا أَذَقْتَهُ حَلَاوَهَ الْمَعْصِیَهِ- فَعِنْدَ ذَلِکَ تَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ

المعنى

أقول: ظاهر کلامه علیه السّلام یقتضى أنّ اسم الاستغفار الحقّ الّذی له درجه العلیّین و یستحقّها صاحبها به واقع على مجموع المعانی الستّه الّتی أشار إلیها و ذکرها لیتعرّف حقیقته منها. و یکون إراده هذا المعنى من لفظ الاستغفار بعرف جدید شرعىّ إذ مفهومه اللغویّ أنّه طلب المغفره، إلّا أنّه لمّا کان طلبها مشروطا بحصول المعانی المذکوره أطلق لفظ المشروط على الشرط و استعمله فیه، و یحتمل أن لا یکون غرضه تفسیر مهیّه الاستغفار بل الإشاره إلى شرائطه الّتی لا ینبغی إیقاعه من دونها و هى المعانی الستّه و یکون معنى قوله: أ تدرى ما الاستغفار: أى الاستغفار التامّ بشرایطه و أعرض عن مهیّه للعلم بها، و أشار إلى تمامه من الشرائط و قصد بالإشاره إلى صدق لفظه على شرائطه تأکید أنّه لا یتمّ بدونها حتّى کان مجموعها نفس حقیقه الاستغفار، و استعار لفظ الأملس لنقاء الصحیفه من الآثام.

مطابق با حکمت ۴۱۷ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۹۲- امام (ع) فرمود: لِقَائِلٍ قَالَ بِحَضْرَتِهِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ- ثَکِلَتْکَ أُمُّکَ أَ تَدْرِی مَا الِاسْتِغْفَارُ- الِاسْتِغْفَارُ دَرَجَهُ الْعِلِّیِّینَ- وَ هُوَ اسْمٌ وَاقِعٌ عَلَى سِتَّهِ مَعَانٍ-

أَوَّلُهَا النَّدَمُ عَلَى مَامَضَى-

وَ الثَّانِی الْعَزْمُ عَلَى تَرْکِ الْعَوْدِ إِلَیْهِ أَبَداً-

وَ الثَّالِثُ أَنْ تُؤَدِّیَ إِلَى الْمَخْلُوقِینَ حُقُوقَهُمْ- حَتَّى تَلْقَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَمْلَسَ لَیْسَ عَلَیْکَ تَبِعَهٌ-

وَ الرَّابِعُ أَنْ تَعْمِدَ إِلَى کُلِّ فَرِیضَهٍ عَلَیْکَ- ضَیَّعْتَهَا فَتُؤَدِّیَ حَقَّهَا-

وَ الْخَامِسُ أَنْ تَعْمِدَ إِلَى اللَّحْمِ الَّذِی نَبَتَ عَلَى السُّحْتِ- فَتُذِیبَهُ بِالْأَحْزَانِ حَتَّى تُلْصِقَ الْجِلْدَ بِالْعَظْمِ- وَ یَنْشَأَ بَیْنَهُمَا لَحْمٌ جَدِیدٌ-

وَ السَّادِسُ أَنْ تُذِیقَ الْجِسْمَ أَلَمَ الطَّاعَهِ- کَمَا أَذَقْتَهُ حَلَاوَهَ الْمَعْصِیَهِ- فَعِنْدَ ذَلِکَ تَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ

ترجمه

«مادرت به سوکت بنشیند، آیا مى‏ دانى استغفار چیست استغفار مقام گروهى بلند مرتبه است و آن نامى است که شش معنى دارد:

اوّل پشیمانى از گناه گذشته

دوم تصمیم بر ترک گناه براى همیشه،

سوم آن که حقوق مردم را بدهى تا خدا را با پاکى بدون هیچ زیان و گناه ملاقات کنى،

چهارم آن که قصد کنى هر چه بر تو واجب بوده و تو از دست داده ‏اى، حق آن را به جا آورى،

پنجم آن که تصمیم بگیرى گوشتى را که از حرام [در تنت‏] روییده با تحمّل غم و اندوه بگدازى تا پوستت به استخوان بچسبد و گوشت تازه‏اى [بر تنت‏] بروید،

ششم این که رنج عبادت را بر تنت بچشانى همان طورى که شیرینى معصیت را به آن چشانده‏اى، پس آن گاه مى‏ گویى: استغفر اللّه «از خداوند طلب آمرزش مى ‏کنم».

شرح

ظاهر سخن امام (ع) مقتضى آن است که کلمه استغفار به معنى واقعى، مقام بلند مرتبگانى است که شایستگى تصاحب آن را دارند، این کلمه داراى شش معنایى است که امام (ع) بدانها اشاره فرموده و آنها را نام برده تا حقیقت آن شناخته شود. و این معناى استغفار در عرف جدید شرعى است اگر نه معنى لغوى آن طلب آمرزش است. جز این که طلب مغفرت مشروط به شرایطى است که ذکر شد، و لفظ مشروط در اینجا بر شرط اطلاق شده است. و احتمال مى‏رود که هدف امام (ع) تفسیر واقعیت استغفار نبوده بلکه اشاره بر شرایط آن باشد که بدون آنها استغفار سزاوار نیست، و آن شرایط شش تاست.

و معناى عبارت «أ تدرى ما الاستغفار» یعنى: استغفار با شرایط کامل، وبه دلیل این که ماهیت استغفار روشن بوده است از آن خوددارى کرده است. و امام (ع) بر تمامیت آن وسیله شرایط اشاره نموده و قصدش از اشاره بر این که لفظ استغفار بر شرایطش صدق مى‏کند، تأکید بر این مطلب است که استغفار بدون آنها ناتمام است تا آنجا که مجموع آنها حقیقت استغفار مى‏ باشد. 
کلمه «أملس» را براى پاکى نامه اعمال از گناهان استعاره آورده است.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

بازدیدها: ۶۶

شرح ابن‏ میثم

۳۹۰- و قال علیه السّلام فى صفه الدنیا: تَغُرُّ وَ تَضُرُّ وَ تَمُرُّ- إِنَّ اللَّهَ نفّر عنها بثلاثه ضمایر:تَعَالَى لَمْ یَرْضَهَا ثَوَاباً لِأَوْلِیَائِهِ- وَ لَا عِقَاباً لِأَعْدَائِهِ وَ إِنَّ أَهْلَ الدُّنْیَا کَرَکْبٍ- بَیْنَا هُمْ حَلُّوا إِذْ صَاحَ بِهِمْ سَائِقُهُمْ فَارْتَحَلُوا

أحدها: الدنیا تضرّ
أى بمحنتها، و تغرّ: أى بزنیتها. و تمرّ: أى بفراقها.
إذ من طبیعتها ذلک. و استعار لها وصف الإمرار باعتبار ما یستلزمه فراقها من ألم الجزع و الحزن کالمراره، و روى: و تمرّ- بفتح التاء- أى تذهب.

الثانی قوله: إنّ اللّه. إلى قوله: لأعدائه
إذ لو رضیها کذلک لأعطاها أولیاءه و حرّمها أعداءه.

الثالث: قوله: و إنّ أهل الدنیا. إلى آخره
فقوله: بیناهم. إلى آخره. فی تقدیر صفه لرکب: أى کرکب من شأنه کذا، و وجه الشبه بالرکب الّذی شأنه ذلک سرعه ارتحالهم إلى الآخره کسرعه ارتحال الرکب، و تقدیر الکبرى فی الضمیرین الأوّلین: و کلّما کان کذلک فینبغی أن یجتنب و لا یحرص على طلبه، و تقدیرها فی الثالث: و کلّما کان کذلک فینبغى أن یستعدّ فیه للرحیل و السفر.

مطابق با حکمت ۴۱۵ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۹۰- امام (ع) فرمود: فِی صِفَهِ الدُّنْیَا: تَغُرُّ وَ تَضُرُّ وَ تَمُرُّ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى لَمْ یَرْضَهَا ثَوَاباً لِأَوْلِیَائِهِ- وَ لَا عِقَاباً لِأَعْدَائِهِ وَ إِنَّ أَهْلَ الدُّنْیَا کَرَکْبٍ بَیْنَا هُمْ حَلُّوا إِذْ صَاحَ سَائِقُهُمْ فَارْتَحَلُوا

لغت

اغمار جمع غمر: نادانان

ترجمه

«فریب مى‏دهد، و زیان مى‏رساند و تلخ مى‏گرداند و خداوند پاک نپسندید که دنیا را پاداش دوستان و کیفر دشمنان خود قرار دهد، و اهل دنیا مانند مسافرانى هستند که تا در منزل فرود آیند ناگهان جلودارشان فریاد «بار کنید» برآورد و آنان بى‏درنگ کوچ کنند».

شرح

امام (ع) از دنیا به وسیله سه قیاس مضمر برحذر داشته است:

۱- دنیا زیان مى‏رساند یعنى با غم و اندوهش. و فریب مى‏دهد، یعنى با آرایش و زینتش. و تلخ مى‏گرداند، یعنى با فراق و جدایى‏اش. زیرا که طبع دنیا چنین است. صفت امرار یعنى تلخ کردن را براى دنیا از آن رو استعاره آورده است که جدایى دنیا همانند تلخى باعث بى‏تابى و اندوه است، و بعضى، تمرّ به فتح تا روایت کرده‏اند به معنى تذهب [یعنى: گذر است‏].

۲- عبارت: إنّ اللّه… لاعدائه، از آن رو آمده که اگر خداوند دنیا را پسندیده بود، باید آن را به دوستان خود مى‏داد، و دشمنانش را از آن محروم مى‏ ساخت.

۳- سوّمین قیاس مضمر در عبارت: و إنّ اهل الدّنیا… است و جمله بیناهم… به منزله صفتى است براى رکب. یعنى همچون کاروانى که چنین و چنان است، و جهت تشبیه به کاروان و مسافران آن است که مانند کوچ مسافران، آنان نیز باید از دنیا بزودى کوچ کنند. و کبراى مقدّر در هر دو قیاس مضمر نخستین چنین است: و هر چه این طور باشد، سزاوار است که از آن اجتناب کرد و نباید در جستن آن کوشید.
و کبراى مقدّر قیاس سوّم نیز چنین است: و هر چه آن طور باشد شایسته است که انسان در آن براى کوچ و سفر آماده گردد.

بازدیدها: ۲۰

شرح ابن‏ میثم

۳۸۷- و قال علیه السّلام: لَا تَجْعَلَنَّ ذَرَبَ لِسَانِکَ عَلَى مَنْ أَنْطَقَکَ- وَ بَلَاغَهَ قَوْلِکَ عَلَى مَنْ سَدَّدَکَ‏

المعنى

ذرب اللسان: حدّته. و هو أدب یجرى مجرى المثل یضرب لمن یحصّل من إنسان علما و فائده فیستعین بها علیه کأن یتفاصح على من علّمه الفصاحه.

مطابق با حکمت ۴۱۱ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۸۷- امام (ع) فرمود: لَا تَجْعَلَنَّ ذَرَبَ لِسَانِکَ عَلَى مَنْ أَنْطَقَکَ- وَ بَلَاغَهَ قَوْلِکَ عَلَى مَنْ سَدَّدَکَ

ترجمه

«دم تیز زبانت را به سوى کسى که تو را گویا کرده، و بلاغت گفتارت را به زیان آن که تو را به راه راست هدایت کرده است به کار مگیر.»

شرح

ذرب اللّسان: تیزى زبان. این یک جمله ادبى است که به منزله ضرب المثلى براى آن کسى است که از انسان علمى و فایده‏اى به دست مى‏آورد، و بعد از همان حربه به زیان وى استفاده مى‏کند مثل کسى که فصاحت را از شخص آموخته، و بعد با وى در فصاحت به مقابله برخیزد.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

بازدیدها: ۶

شرح ابن‏ میثم

۳۸۵- و قال علیه السّلام: الْقَلْبُ مُصْحَفُ الْبَصَرِ

المعنى

أراد بالقلب النفس أو الذهن، و استعار له لفظ المصحف باعتبار أنّ کلّ تصوّر فی الذهن أرید التعبیر عنه فلا بدّ أن یتصوّر حروف العباره عنه فی لوح الخیال و الحسّ البصرىّ یشاهدها من هناک و یقرؤها. فالقلب إذن کالمصحف الّذی یشاهد فیه الحروف و الألفاظ و یقرأ منه بالبصر فلذلک أضافه إلى البصر.

مطابق با حکمت ۴۰۹ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۸۵- امام (ع) فرمود: الْقَلْبُ مُصْحَفُ الْبَصَرِ

ترجمه

«قلب آدمى دفتر دیده است».

شرح

مقصود از قلب، نفس و یا ذهن انسان است، کلمه مصحف، را- به اعتبار این که هر چه در ذهن نقش ببندد، بازگو مى‏شود، پس ناگزیر باید حروف عبارت آن را، در لوح خیال و حس بینایى مشاهده کند و آنها را بخواند- استعاره آورده است.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

بازدیدها: ۵

شرح ابن‏ میثم

۳۸۴- و قال علیه السّلام: مَنْ صَارَعَ الْحَقَّ صَرَعَهُ

المعنى

استعار لفظ المصارعه للمقاومه، و ذلک أنّ اللّه سبحانه و ملائکته و کتبه و رسله و الصالحین من عباده أعوان الحقّ و لا مقاوم لهم‏

مطابق با حکمت ۴۰۸ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۸۴- امام (ع) فرمود: مَنْ صَارَعَ الْحَقَّ صَرَعَهُ

ترجمه

«هر کس با حق در افتد، حق او را به خاک اندازد».

شرح

کلمه: مصارعه را استعاره براى مقاومت آورده است، توضیح این که خداوند پاک و فرشتگان و کتابها و پیامبرانش و بندگان صالح او همه یاوران حقند و در برابر آنها، مقاومت و ایستادگى غیر ممکن است.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

بازدیدها: ۴

شرح ابن‏ میثم

۳۸۳- و قال علیه السّلام: مَا اسْتَوْدَعَ اللَّهُ امْرَأً عَقْلًا إِلَّا اسْتَنْقَذَهُ بِهِ یَوْماً مَا

المعنى

إمّا من بلاء الدنیا بالحیله، أو من بلاء الآخره بالطاعه.

مطابق با حکمت ۴۰۷ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۸۳- امام (ع) فرمود: مَا اسْتَوْدَعَ اللَّهُ امْرَأً عَقْلًا إِلَّا اسْتَنْقَذَهُ بِهِ یَوْماً مَا

ترجمه

«خداوند عقل را به کسى امانت نداده مگر این که روزى سبب نجات او گردد».

شرح

یا از گرفتاریهاى دنیا و یا به وسیله اطاعت خدا از گرفتاریهاى آخرت او را نجات بخشد.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

بازدیدها: ۵

شرح ابن‏ میثم

۳۸۲- و قال علیه السّلام: مَا أَحْسَنَ تَوَاضُعَ الْأَغْنِیَاءِ لِلْفُقَرَاءِ طَلَباً لِمَا عِنْدَ اللَّهِ- وَ أَحْسَنُ مِنْهُ تِیهُ الْفُقَرَاءِ عَلَى الْأَغْنِیَاءِ- اتِّکَالًا عَلَى اللَّهِ‏

المعنى

تیه الفقراء على الأغنیاء أصعب علیهم و أشقّ من تواضع الأغنیاء لهم. إذ کان تیههم یستدعى کمال التوکّل على اللّه و هو درجه عالیه فی الطریق إلیه فلذلک کان أفضل و أحسن لقوله صلّى اللّه علیه و آله و سلم: أفضل الأعمال أحمزها.

مطابق با حکمت ۴۰۶ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۳۸۲- امام (ع) فرمود: مَا أَحْسَنَ تَوَاضُعَ الْأَغْنِیَاءِ لِلْفُقَرَاءِ طَلَباً لِمَا عِنْدَ اللَّهِ- وَ أَحْسَنُ مِنْهُ تِیهُ الْفُقَرَاءِ عَلَى الْأَغْنِیَاءِ- اتِّکَالًا عَلَى اللَّهِ

ترجمه

«چه خوب است فروتنى ثروتمندان براى نیازمندان به خاطر پاداشى که نزد خدا مى‏ جویند و بهتر از آن است بى ‏اعتنایى نیازمندان به ثروتمندان به جهت توکّل و اعتماد بر خدا.»

شرح

بى‏اعتنایى مستمندان بر توانگران، بر ایشان دشوارتر و سخت ‏تر است از فروتنى توانگران نسبت به آنها. از آن رو که بى‏اعتنایى ایشان نهایت توکّل به خدا را مى‏طلبد که بالاترین درجه، در راه وصول به قرب الهى است و از این جهت بالاتر و بهتر از فروتنى توانگران است، به دلیل فرموده پیامبر (ص): «بالاترین اعمال دشوارترین آنهاست.»

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

بازدیدها: ۱۳