دسته:280-300 حکمت شرح میر حبیب الله خوئی

 حکمت ۳۱۱ صبحی صالح

۳۱۱-و قال ( علیه ‏السلام  )لأنس بن مالک و قد کان بعثه إلى طلحه و الزبیر لما جاء إلى البصره یذکرهما شیئا مما سمعه من رسول الله ( صلى ‏الله ‏علیه‏ وآله‏ وسلم  )فی معناهما فلوى عن ذلک فرجع إلیه فقال إِنِّی أُنْسِیتُ ذَلِکَ الْأَمْرَ

فَقَالَ ( علیه ‏السلام  )إِنْ کُنْتَ کَاذِباً فَضَرَبَکَ اللَّهُ بِهَا بَیْضَاءَ لَامِعَهً لَا تُوَارِیهَا الْعِمَامَهُ

قال الرضی یعنی البرص فأصاب أنسا هذا الداء فیما بعد فی وجهه فکان لا یرى إلا مبرقعا

  شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

المتمم لثلاثمائه من حکمه علیه السّلام

(۳۰۰) و قال علیه السّلام لأنس بن مالک و قد کان بعثه إلى طلحه و الزّبیر لمّا جاءا إلى البصره یذکّرهما شیئا ممّا سمعه من رسول اللَّه صلّى اللّه علیه و آله‏ فی معناهما فلوى عن ذلک فرجع إلیه فقال: إنی أنسیت ذلک الأمر فقال علیه السّلام إن کنت کاذبا فضربک اللَّه بها بیضاء لامعه لا تواریها العمامه. قال الرّضیّ رحمه اللَّه: یعنی البرص، فأصاب أنسا هذا الدّاء فیما بعد فی وجهه فکان لا یرى إلّا مبرقعا.

اللغه

(لوى) عن الأمر: تثاقل. (البرص): مرض یحدث فی الجسم کلّه قشرا أبیض و یسبّب للمریض حکّا مؤلما-  المنجد- .

المعنى

قال ابن میثم: ما کان بعثه إلیهما لیذکّرهما به هو ما سمعه من رسول اللَّه صلّى اللَّه علیه و آله أنّه قال لطلحه و الزبیر: ستقاتلان علیّا و أنتما له ظالمان، فلمّا بعثه لقى من صرفه و لوى رأیه عن ذلک، فرجع.

و قال الشارح المعتزلی بعد نقل دعائه علیه فی موقف آخر مشهور و أنّه فی هذا الموقف غیر معروف: و لو کان قد بعثه لیذکّرهما بکلام یختصّ بهما من رسول اللَّه صلّى اللَّه علیه و آله لما أمکنه أن یرجع فیقول إنّی انسیته-  إلخ.

أقول: لا وجه لنفی الامکان بعد تزلزله فی الایمان کما اعترف به فی العدول عن أداء الشهاده و لو فی غیر هذا المکان، و استحقاقه للدّعاء علیه من معدن الرّحمه على الامّه حتّى ابتلى بالبرص طول عمره.

الترجمه

انس بن مالک را فرمود تا نزد طلحه و زبیر رود که بمخالفت او بجبهه جمل آمده بودند و آنها را بدانچه از رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله در این زمینه شنیده بود یادآورى کند «و آن این بود که شنیده بود رسول خدا بدانها فرمود: شما با علی در نبرد خواهید شد در حالى که نسبت باو ستمکار هستید».

انس از انجام فرمان آن حضرت سرپیچى کرد و تکاهل نمود و معتذر شد که من آنرا فراموش کردم و آن حضرت باو چنین فرمود: اگر دروغ بگوئى خداوندت ببرص درخشانی گرفتار کند که عمامه آنرا پنهان نکند.

سید رضی رحمه اللَّه علیه گوید: چهره انس بمرض برص گرفتار شد و بعد از آن دیده نمى‏شد مگر باروبندی که برو بسته بود.

در جنگ جمل علی أنس را
در نزد زبیر طلحه افکند

تا آنچه شنیده از پیمبر
یاد آورشان کند دهد پند

فرمان علی نبرد بدبخت
شرمی ننمود از خداوند

گفتا که مرا شده فراموش‏
گفتار رسول اندرین بند

فرمود اگر دروغ گوئی
گردد برصت بچهره پیوند

گردد رخت از برص درخشان‏
چونان که نه در عمامه پنهان‏

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۱۰

حکمت ۳۱۰ صبحی صالح

۳۱۰-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )لَا یَصْدُقُ إِیمَانُ عَبْدٍ حَتَّى یَکُونَ بِمَا فِی یَدِ اللَّهِ أَوْثَقَ مِنْهُ بِمَا فِی یَدِهِ

  شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

التاسعه و التسعون بعد المائتین من حکمه علیه السّلام

(۲۹۹) و قال علیه السّلام: لا یصدق إیمان عبد حتّى یکون بما فی ید اللَّه سبحانه أوثق منه بما فی یده.

المعنى

الایمان هو الاعتقاد الجازم باللّه بماله من صفات الکمال، و بما وعد به عباده على کلّ حال، و من أوثق وعوده ضمانته لرزق عباده و تعهّده باعطاء عوض ما أنفق فی سبیله، و قد قبله قرضا فی آیات من کتابه بأضعاف مضاعفه فضنّ العبد بالانفاق خصوصا الواجب منه و إمساکه بما فی یده قلّه توکّل و اعتماد على ما فى ید اللَّه، و کونه أوثق بما فی یده ممّا هو فی ید اللَّه تعالى، مع أنّ ما فی یده معرض للتلف و الهلاک و ما فی ید اللَّه مصون من کلّ آفه.

الترجمه

فرمود: ایمان بنده درست نباشد تا بدانچه در دست خدا است اعتماد بیشتر داشته باشد از آنچه در دست خود اوست.

گر نباشد بنده‏اى را اعتماد
بر رسید رزق از ربّ العباد

بیشتر از آنچه در دستش بود
متصف بر صدق ایمان کى شود

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۱۵

حکمت ۳۰۹ صبحی صالح

۳۰۹-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )اتَّقُوا ظُنُونَ الْمُؤْمِنِینَ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى جَعَلَ الْحَقَّ عَلَى أَلْسِنَتِهِمْ

  شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الثامنه و التسعون بعد المائتین من حکمه علیه السّلام

(۲۹۸) و قال علیه السّلام: اتّقوا ظنون المؤمنین، فإنّ اللَّه تعالى جعل الحقّ على ألسنتهم.

المعنى

قد حذّر علیه السّلام فی هذا الکلام من الورود فی مورد یجلب سوء ظنّ أهل الایمان حتّى یصحّ لهم إظهاره باللّسان، فانه إذا بلغ الأمر إلى هذا الحدّ لا یمکن دفعه لوجهین:

۱-  أنّ المؤمن ینظر بنور اللَّه و قد أمر النبیّ صلّى اللَّه علیه و آله بالحذر عن فراسته، فیصیب ظنّه الحقّ.

۲-  أنّه لا ینطق إلّا باذن من اللَّه و لا یرتکب الغیبه و البهتان، لأنهما ینافی العمل بموجب الایمان، فلا بدّ من الحذر عن إظهار ما یوجب سوء الظنّ للمؤمنین.

الترجمه

فرمود: بپرهیزید از گمان مردم با إیمان، زیرا خداوند حق و حقیقت را، بزبان‏ آنان روان کرده است.

         مکن مؤمنان را بخود بدگمان            که حق از خداشان روان بر زبان‏

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۹

حکمت ۳۰۸ صبحی صالح

۳۰۸-وَ قَالَ ( علیه‏ السلام  )مَوَدَّهُ الْآبَاءِ قَرَابَهٌ بَیْنَ الْأَبْنَاءِ

وَ الْقَرَابَهُ إِلَى الْمَوَدَّهِ أَحْوَجُ مِنَ الْمَوَدَّهِ إِلَى الْقَرَابَهِ

  شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

السابعه و التسعون بعد المائتین من حکمه علیه السّلام

(۲۹۷) و قال علیه السّلام: مودّه الاباء قرابه بین الأبناء، و القرابه إلى المودّه أحوج من المودّه إلى القرابه.

المعنى

القرابه رابطه بین الأفراد تنشأ عن و شائج الرّحم و الاشتراک الجذری فی‏ الاباء و الامّهات، و تتأکّد بالانس و المعاشره و تبادل الاحساس و التعاون فی شتّى نواحى الحیوه و المودّه الجاریه بین الاباء تقوم مقام لحمه النسب و توجب الانس و المعاونه بین الأبناء، فتتحوّل مودّه الاباء إلى قرابه عملیه بین أبنائهم، فیدعو بعضهم بعضا أخا و عمّا و خالا، و إذا تحقّق الودّ الخالص بین اناس یکون أکثر فائده من صرف القرابه النسبیه إذا لم تقترن بالمودّه، أو تتکدّر بالخصومه و العداوه

الترجمه

فرمود: دوستی پدران خویشاوندی فرزندانست، و خویشاوندی بمهر نیازمند تر است از مهرورزی بخویشاوندى.

مهر پدران براى أولاد
باشد چه نسب شعار و پیوند

خویشی بمودّتست محتاج‏
بیش از خود دوستی به پیوند

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۵

حکمت ۳۰۷ صبحی صالح

۳۰۷-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )یَنَامُ الرَّجُلُ عَلَى الثُّکْلِ وَ لَا یَنَامُ عَلَى الْحَرَبِ

قال الرضی و معنى ذلک أنه یصبر على قتل الأولاد و لا یصبر على سلب الأموال

  شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

السادسه و التسعون بعد المائتین من حکمه علیه السّلام

(۲۹۶) و قال علیه السّلام: ینام الرّجل على الثّکل، و لا ینام على الحرب. قال الرّضیّ رحمه اللَّه: و معنى ذلک أنّه یصبر على قتل الأولاد، و لا یصبر على سلب الأموال. قال ابن میثم: و إنّما کان کذلک و إن کان المال و الولد محبوبین، للطمع فی استخلاص المال بالنهوض له و الحرب عنه، دون الثکل.

أقول: فی تفسیر الرّضی الثکل بقتل الأولاد غموض، کما أنّ فی تعلیل ابن میثم حکمه علیه السّلام بما ذکره إبهام. و الظاهر أنّ کلامه علیه السّلام خرج مخرج الکنایه عن شدّه محبّه الناس للمال، و حرصهم على حفظه، و الدّفاع عنه.

الترجمه

مرد داغدیده خواب دارد، و مرد مال ربوده خواب ندارد.

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۴

حکمت ۳۰۶ صبحی صالح

۳۰۶-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )کَفَى بِالْأَجَلِ حَارِساً

  شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الخامسه و التسعون بعد المائتین من حکمه علیه السّلام

(۲۹۵) و قال علیه السّلام: کفى بالأجل حارسا.

المعنى

من الامور المحوله على القضا الخارجه عن قدره الانسان و کسبه مدّه عمره المعبّر عنه بالأجل، فهو ضدّ الموت، و قد قضى اللَّه لکلّ انسان أجلا مسمّى کما قال تعالى «هُوَ الَّذِی خَلَقَکُمْ مِنْ طِینٍ ثُمَّ قَضى‏ أَجَلًا وَ أَجَلٌ مُسَمًّى عِنْدَهُ»-  ۲-  الانعام» فالأجل بنفسه یحرس الانسان عن المهالک حتّى یستوفی عمره المقدّر.

الترجمه

فرمود: خود مدّت عمر مقدّر براى پاسبان جان انسان بس است.

         عمر خود پاسبان جان باشد            که درون بشر نهان باشد

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۹

حکمت ۳۰۵ صبحی صالح

۳۰۵-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )مَا زَنَى غَیُورٌ قَطُّ

  شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الرابعه و التسعون بعد المائتین من حکمه علیه السّلام

(۲۹۴) و قال علیه السّلام: ما زنى غیور قطّ.

المعنى

(غیور) یدلّ على المبالغه فی الغیره، و هی النفره عن هتک العفّه و المقاربه مع الأجنبیه، فاذا کانت بالغه فی الانسان إلى حدّ کمالها تدعوه إلى النفره عن ارتکاب الزنا کما تدعوه الى النفره عن مقاربه الأجنبی مع حریمه المختصّ به، خصوصا بالنظر إلى رابطه الاخوّه الدینیّه الّتی تدعو إلى أن یکره لأخیه المؤمن ما یکرهه لنفسه، و یذبّ عن حریمه کما یذبّ عن حریم نفسه.

الترجمه

فرمود: غیرتمند هرگز پیرامون زنا نگردد.

         مرد غیرتمند دور است از زنا            چون که غیرتمند باشد پارسا

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۱۰

حکمت ۳۰۲ صبحی صالح

۳۰۲-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )مَا الْمُبْتَلَى الَّذِی قَدِ اشْتَدَّ بِهِ الْبَلَاءُ بِأَحْوَجَ إِلَى الدُّعَاءِ الَّذِی لَا یَأْمَنُ الْبَلَاءَ

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الحادیه و التسعون بعد المائتین من حکمه علیه السّلام

(۲۹۱) و قال علیه السّلام: ما المبتلى الّذی [قد] اشتدّ به البلاء بأحوج إلى الدّعاء من المعافى الّذی لا یأمن البلاء.

المعنى

نبّه علیه السّلام إلى أنّ الدّعاء شعار العبودیّه فی کلّ حال، فانّ العبد محتاج إلى مولاه، و لا یقدر على شی‏ء بدون أمره و رضاه، فلا یغترّ بالسلامه و الرّاحه و یغفل عن الدّعاء لطلب إبقاء النعمه، فانّ المعافى فی معرض الابتلاء کلّ حین، و لا فرق بینه و بین المبتلى من جهه الحاجه إلى الدّعاء و التوجّه إلى اللَّه فی دفع البلاء.

الترجمه

آنکه بسختی گرفتار بلا و بدبختی است بدعا نیازمندتر نیست از کسى که در عافیت است و در هر ساعت از نزول بلا ایمن نیست.

در عافیت از خدا طلب دفع بلا            مانند بلا کشیده در رفع بلا

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۹

حکمت ۳۰۱ صبحی صالح

۳۰۱-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )رَسُولُکَ تَرْجُمَانُ عَقْلِکَ وَ کِتَابُکَ أَبْلَغُ مَا یَنْطِقُ عَنْکَ

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

التسعون بعد المائتین من حکمه علیه السّلام

(۲۹۰) و قال علیه السّلام: رسولک ترجمان عقلک، و کتابک أبلغ ما ینطق بک [عنک‏].

المعنى

من أهمّ الامور انتخاب الرّسول و المبلّغ فی إنجاح المطالب و إنجاز المارب و قد نبّه علیه السّلام إلى أنّ الرّسول لا بدّ و أن یقرب من المرسل فی التعقل و الأدب لئلا یخلّ بما ارسل فی طلبه، و قد اهتمّ زعماء الشعوب و رؤساء البلاد بانتخاب السفراء و الرّسل من خاصّه ذوی الألباب.

و لمّا امر النبیّ صلّى اللَّه علیه و آله بارسال آیات من صدر سوره التوبه إلى المشرکین بعث بها أبا بکر و لم یلبث أن استردّها منه بأمر من ربّ العالمین مخاطبا بأنّه لا یبلغها إلّا أنت أو رجل من أهل بیتک فأخذها منه و أمر بها علیّ بن أبی طالب علیه الصلاه و السلام و أمّا الکتاب فأمره أهمّ، لأنّه لسان المرسل بعینه و ینطق عنه بلسان قلمه حیث لا یبلغه لسان فمه.

الترجمه

فرمود: فرستاده تو مترجم خرد تو است، و نامه ‏ات رساترین گوینده تو است.

فرستاده ‏ات ترجمان خرد            بود نامه گویا ز تو خوب و بد

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۰

حکمت ۳۰۰ صبحی صالح

۳۰۰-وَ سُئِلَ ( علیه ‏السلام  )کَیْفَ یُحَاسِبُ اللَّهُ الْخَلْقَ عَلَى کَثْرَتِهِمْ فَقَالَ ( علیه‏السلام  )کَمَا یَرْزُقُهُمْ عَلَى کَثْرَتِهِمْ فَقِیلَ کَیْفَ یُحَاسِبُهُمْ وَ لَا یَرَوْنَهُ فَقَالَ ( علیه ‏السلام  )کَمَا یَرْزُقُهُمْ وَ لَا یَرَوْنَهُ

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

التاسعه و الثمانون بعد المائتین من حکمه علیه السّلام

(۲۸۹) و سئل علیه السّلام: کیف یحاسب اللَّه الخلق على کثرتهم‏ فقال علیه السّلام: کما یرزقهم على کثرتهم، فقیل: کیف یحاسبهم و لا یرونه فقال علیه السّلام: کما یرزقهم و لا یرونه.

المعنى

محاسبه اللَّه خلقه کرزقه إیّاهم من فعل اللَّه العامّ التامّ الّذی لا یدرک العقل کنهه و لا یحیط به الانسان علما مثل إبداع اللَّه لوجود العالم، و خلقه لبنی آدم، فطرح هذه المسائل ربما کان من أهل النفاق المتعنتین الّذین ابتلى بهم أمیر المؤمنین علیه السّلام فکان جوابه إفحاما لهم و إقناعا للعامّه و للحاضرین فی محضر السؤال.

قال الشارح المعتزلی: هذا جواب صحیح لأنّه تعالى لا یرزقهم على الترتیب أعنى واحدا بعد واحد، و إنما یرزقهم جمیعا دفعه واحده، و کذلک تکون محاسبتهم یوم القیامه-  إلى أن قال: فان قلت: فقد ورد أنهم یمکثون فی الحساب ألف سنه و قیل أکثر من ذلک فکیف یجمع بین ما ورد فی الخبر و بین قولکم «إنّ حسابهم یکون ضربه واحده» و لا ریب أنّ الأخبار تدلّ على أنّ الحساب یکون لواحد بعد واحد.

قلت: إنّ أخبار الاحاد لا یعمل علیها، لا سیّما الأخبار الوارده فی حدیث الحساب و النار و الجنّه، فانّ المحدّثین طعنوا فی أکثرها، و قالوا: إنها موضوعه-  إلخ.

أقول: یرد علیه ما یلی:

۱-  لا یدلّ کلامه علیه السّلام على أنّ الحساب لجمیع الخلائق یقع دفعه واحده کما أنّ رزق اللَّه لهم لا یقع دفعه واحده، فانّ الخلق و الرزق أمر تدریجی من بدو خلق آدم إلى فناء آخر امّه من بنی آدم، یقدّر مدّته بمائه ألف سنه، و اللَّه بحقیقتها أعلم و الخلائق کلّهم مجموعون لیوم الدّین فان کان حسابهم کرزقهم فلا بدّ و أن یقع المحاسبه بمقدار طول مدّه الرزق، و هو مقدار عمر بقاء البشر فی الدّنیا.

۲-  أنّ مدّه یوم القیامه قدّرت بخمسین ألف سنه فی قوله تعالى: «تَعْرُجُ الْمَلائِکَهُ وَ الرُّوحُ إِلَیْهِ فِی یَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ خَمْسِینَ أَلْفَ سَنَهٍ»-  ۴-  المعارج».

الترجمه

از حضرتش سؤال شد خداوند چگونه همه مردم را با این کثرت محاسبه کند در پاسخ فرمود: چنانچه با این کثرت به آنها روزى دهد، گفته شد: چگونه آنها را حساب رسد با این که وى را نتوانند دید فرمود: چنانچه نادیده به آنها روزی دهد.

شد سؤال از علی چگونه خدا
بحساب بشر رسد یکجا

گفت: چونان که بر گروه بشر
رزق و روزی رسانده سرتاسر

گفته شد: چون رسد حساب بشر
از پس غیب بى‏نگاه و نظر

گفت: چونان که هر دم از پس غیب‏
روزی آرد بخلق بی‏شک و ریب

‏منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۱۲

حکمت ۲۹۹ صبحی صالح

۲۹۹-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )مَا أَهَمَّنِی ذَنْبٌ أُمْهِلْتُ بَعْدَهُ حَتَّى أُصَلِّیَ رَکْعَتَیْنِ وَ أَسْأَلَ اللَّهَ الْعَافِیَهَ

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الثامنه و الثمانون بعد المائتین من حکمه علیه السّلام

(۲۸۸) و قال علیه السّلام: ما أهمّنی ذنب أمهلت بعده حتّى أصلّی رکعتین، [و أسأل اللَّه العافیه].

المعنى

نفی الأهمیّه عن ذنب یصلّى بعده رکعتین لوجهین:

۱-  إمکان التوبه عن هذا الذنب بسبب بقاء الحیاه، و غرضه علیه السّلام الحثّ على الاستفاده من هذه المهله و المسارعه إلى التوبه.

۲-  أنّ توفیق صلاه رکعتین و العمل بها موجب لتکفیر الذنب و محو أثره عن القلب، إنّ الحسنات یذهبن السیّئات.

الترجمه

فرمود: گناهی که مرا بعد از آن مهلت دو رکعت نماز باشد اندوه ندارد.

نباشد گناهی من اندوهبار
اگر مهلت عمر شد برقرار

که دنبال آن من بخوانم نماز
بدرگاه حق من بیارم نیاز

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۶

حکمت ۲۹۷ صبحی صالح

۲۹۷-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )مَا أَکْثَرَ الْعِبَرَ وَ أَقَلَّ الِاعْتِبَار

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

السادسه و الثمانون بعد المائتین من حکمه علیه السّلام

(۲۸۶) و قال علیه السّلام: ما أکثر العبر و أقلّ الإعتبار.

المعنى

اقتبس هذه الحکمه من قوله تعالى «وَ کَأَیِّنْ مِنْ آیَهٍ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ یَمُرُّونَ عَلَیْها وَ هُمْ عَنْها مُعْرِضُونَ».

الترجمه

وه چه بسیار است عبرت ‏انگیز، و چه اندک است عبرت ‏گیر.

چه بسیار است عبرت خیز و درمان            چه کم آن کس که عبرت گیرد از آن‏

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۱۳

حکمت ۲۹۶ صبحی صالح

۲۹۶-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )لِرَجُلٍ رَآهُ یَسْعَى عَلَى عَدُوٍّ لَهُ بِمَا فِیهِ إِضْرَارٌ بِنَفْسِهِ إِنَّمَا أَنْتَ کَالطَّاعِنِ نَفْسَهُ لِیَقْتُلَ رِدْفَه‏

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الخامسه و الثمانون بعد المائتین من حکمه علیه السّلام

(۲۸۵) و قال علیه السّلام لرجل رآه یسعى على عدوّ له بما فیه إضرار بنفسه: إنّما أنت کالطّاعن نفسه لیقتل ردفه.

اللغه

(الرّدف)، الرّجل الّذی ترتدفه خلفک على فرس أو ناقه أو غیرهما.

الترجمه

مردى را دید بر علیه دشمنش کوششی می کرد که بزیان خودش بود باو فرمود: همانا تو چون کسى باشی که نیزه بر خود زنی تا کسی را که دنبالت سوار است بکشی.

دید علی بیخردى را دوان
کاز ضررش خصم کند در زیان‏

گفت تو چون طاعن خویشى عمو
تا بکشى پشت سر خود عدو

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۳

حکمت ۲۹۴ صبحی صالح

۲۹۴-وَ قَدْ سُئِلَ عَنْ مَسَافَهِ مَا بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ فَقَالَ ( علیه ‏السلام )مَسِیرَهُ یَوْمٍ لِلشَّمْسِ

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الثالثه و الثمانون بعد المائتین من حکمه علیه السّلام

(۲۸۳) و قد سئل عن مسافه ما بین المشرق و المغرب، فقال علیه السّلام: مسیره یوم للشّمس.

المعنى

الأوزان و المقائیس امور وضعیّه و لیست امورا واقعیّه، و الغرض منها تقریب الأشیاء إلى الذهن من جهه الکمّ أو الکیف، فاذا قیل: بین هذا البلد و ذاک البلد فرسخان، فلا یفید هذا التقدیر إلّا ما وضعه الواضع من الاصطلاح فی معنى الفرسخ و أنه ثلاثه أمیال، و المیل کذا و کذا إلى أن یصل إلى أصغر حجم محسوس کالشعیره أو حجم الشعر مثلا.

و من هنا قالوا: إنّ المسافه اعتبر من مدّ البصر، فجعل مدّ البصر میلا و اخذ منه الذراع و الباع و غیره، و اعتبر علیه الفرسخ و ما زاد، فاذا توجّه إلى مسافات بعیده لا یحیط بها نطاق المقائیس المعموله فلا بدّ من وضع مقیاس مناسب لها، و قد تعلّق سؤال السائل بمسافه ما بین المشرق و المغرب، و هذا السؤال مبهم من وجهین:

۱- أنّ المشرق و المغرب لیسا نقطتین معیّنتین بل فی کلّ افق لکلّ یوم مشرق و مغرب، و لکلّ مکان مشارق و مغارب، فلا یمکن التّعبیر عمّا بینهما بأىّ مقیاس متعارف للتحدید، مثل کذا و کذا فراسخ مثلا.

۲- أنّ المشرق و المغرب تاره یعتبر نقطتین من کره الأرض، و اخرى نقطتین متقابلتین من الجوّ المقارب لها، و اخرى نقطتین متقابلتین من مکان الشمس عندطلوعها و مکانها عند غروبها، و لهما اعتبارات اخر بهذا النظر غیر محصوره فلا یمکن التعبیر عمّا بینهما بمقیاس عرفی مصطلح.
و الحقّ فی الجواب ما أفاده علیه السّلام من أنّ المسافه بینهما مسیره یوم للشمس فهو مقیاس صحیح اعتبره و ابتکره لقیاس هذه المسافه، و لم یعبّر علیه السّلام إقناعا کما ذکره ابن میثم، و لا عدولا عمّا أراده السائل حذرا من المستمعین کما ذکره الشارح المعتزلی، فتدبّر.

الترجمه

از او پرسش شد مسافت میان مشرق و مغرب چند است فرمود: باندازه یک روز سیر خورشید.

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۱۷

 حکمت ۲۹۳ صبحی صالح

۲۹۳-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )لَا تَصْحَبِ الْمَائِقَ فَإِنَّهُ یُزَیِّنُ لَکَ فِعْلَهُ وَ یَوَدُّ أَنْ تَکُونَ مِثْلَهُ

 شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الثانیه و الثمانون بعد المائتین من حکمه علیه السّلام

(۲۸۲) و قال علیه السّلام: لا تصحب المائق فإنّه یزیّن لک فعله و یودّ أن تکون مثله.

اللغه

(المائق): الشدید الحمق، و الموق شدّه الحمق.

المعنى

نبّه علیه السّلام إلى أنّ المصاحبه مع اللئام مؤثّر فی فساد الأخلاق، فلا بدّ من الاجتناب عنها، و من أضرّ الأخلاق الذمیمه الحمق و قلّه العقل، فالمبتلى به مغرم بما صدر منه فعلا و قولا و یحسب ما یصنعه أحسن صنعا فیودّ أن یکون صدیقه و مصاحبه مثله لیعینه على أعماله و یجیبه فی أقواله، و یصرّ على ذلک فیؤثّر فی مصاحبه و مؤانسه رویدا رویدا فیرى الیه داؤه و ینفح فیه حمقه، و من هنا قالوا: إنّ معلّم الأطفال یبتلى بالحمق و قلّه العقل لأنّ معاشره الأطفال تؤثّر فیه.

 الترجمه

فرمود: با بیخرد مصاحبت مکن زیرا کار خود را در نظرت مى ‏آراید، و تو را بمانند خود مى‏ خواهد.

         مشو با بیخرد یار و مصاحب            که گیرد از تو عقل و رأى صائب‏

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۹

حکمت ۲۹۱ صبحی صالح

۲۹۱- وَ قَالَ ( علیه‏السلام  ) وَ قَدْ عَزَّى الْأَشْعَثَ بْنَ قَیْسٍ عَنِ ابْنٍ لَهُ

یَا أَشْعَثُ إِنْ تَحْزَنْ عَلَى ابْنِکَ فَقَدِ اسْتَحَقَّتْ مِنْکَ ذَلِکَ الرَّحِمُ وَ إِنْ تَصْبِرْ فَفِی اللَّهِ مِنْ کُلِّ مُصِیبَهٍ خَلَفٌ

یَا أَشْعَثُ إِنْ صَبَرْتَ جَرَى عَلَیْکَ الْقَدَرُ وَ أَنْتَ مَأْجُورٌ وَ إِنْ جَزِعْتَ جَرَى عَلَیْکَ الْقَدَرُ وَ أَنْتَ مَأْزُورٌ

یَا أَشْعَثُ ابْنُکَ سَرَّکَ وَ هُوَ بَلَاءٌ وَ فِتْنَهٌ وَ حَزَنَکَ وَ هُوَ ثَوَابٌ وَ رَحْمَهٌ

 شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الثمانون بعد المائتین من حکمه علیه السّلام

(۲۸۰) و قال علیه السّلام و قد عزّى الأشعث بن قیس عن ابن له: یا أشعث، إن تحزن على ابنک فقد استحقّت منک ذلک الرّحم، و إن تصبر ففى اللَّه من کلّ مصیبه خلف، یا أشعث إن صبرت جرى علیک القدر و أنت مأجور، و إن جزعت جرى علیک القدر و أنت مأزور، یا أشعث ابنک سرّک و هو بلاء و فتنه، و حزنک و هو ثواب و رحمه.

اللغه

و فیه: من عزّى مصابا: أى حمله على العزاء هو الصّبر بقوله: عظّم اللَّه أجرک و نحو ذلک-  مجمع البحرین- .

الاعراب

و قد عزّى الأشعث، جمله حالیه عن فاعل قال. خلف مبتدأ مؤخّر لقوله «من کلّ مصیبه» و هو جار و مجرور متعلّق بفعل مقدّر. فی اللَّه متعلّق بقوله: خلف و الجمله جزاء للشرط. و أنت مأجور، جمله حالیّه.

المعنى

تعزیه المصاب دیدن الأحباب و موجب للثواب، و ندب الیه فی الشرع بالسّنه و الکتاب کما أنّ التعزّى و الصّبر عند المصیبه مندوب الیه فی غیر واحد من الأخبار ففى الحدیث إنّ اللَّه عزاء من کلّ مصیبه فتعزّ و ابعزاء اللَّه.

و المقصود بالتعزّى بعزاء اللَّه، التصبّر و التسلّى عند المصیبه و شعاره أن یقول «إنّا للّه و إنّا إلیه راجعون» کما أمر اللَّه تعالى فقال «۱۵۵-  البقره- : وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ»-  ۱۵۶-  «الَّذِینَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِیبَهٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ-  ۱۵۷-  «أُولئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ رَحْمَهٌ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ».

و قد استدلّ علیه السّلام لأشعث فی لزوم الصبر بوجوه ثلاثه:

۱-  الصبر یوجب عوض و خلف من المصیبه، و یمکن أن یکون المراد من الخلف ابن آخر یقوم مقام المفقود.

۲-  الویل و الثبور لا یغیر المقدور، فان صبرت جرى علیک القدر مع الأجر و الثواب و إن جزعت جرى علیک القدر مع الوزر و الاثم، و قد أثبت علیه السّلام الوزر فی الجزع على المصیبه، فهو مخصوص بما یخالف الشّرع أو أعمّ من الحرمه و الکراهه.

۳-  الولد ما دام حیّا فتنه و بلاء و ألم و عناء، فاذا مات یصیر رحمه و ثوابا و العجب أنّ الانسان یسرّ به ما دام فتنه و بلاء، و یحزن علیه إذا صار رحمه و ثوابا و هذا من غلبه الاحساس المتأثر من الغرائز على العقل.

الترجمه

در تسلیت أشعث بن قیس کندى بمرگ پسرش فرمود: أى أشعث اگر بر پسرت غمگین باشى مقام پدرى شایسته آنست، و اگر صبر کنى خدا هر مصیبتى را عوض مى‏ دهد، أى أشعث اگر صبر کنى قضا و قدر بر تو إجراء شده و أجر بردى، و اگر بیتابى کنى قضا و قدر بر تو إجراء شده و بار گناه بر دوش گرفتى، أى أشعث پسرت تا زنده بود فتنه و بلا بود و تو از او شاد بودى و چون مرد و برای تو رحمت و ثواب شد تو را اندوهگین کرد.

تسلیت داد على اشعث را
بوفات پسرش گاه عزا

گفت اشعث اگر اندوه خورى‏
مستحقى چو تو او را پدرى‏

ور کنى صبر خدا را اجر است
اجر و مزدش عوضى از صبر است‏

اشعثا گر که شکیبا گردى‏
زین قضا اجر مهنا بردى‏

ور که بیتاب شدى حکم قدر
بر تو جارى و گناهت بر سر

این پسر شاد همى‏کرد تو را
تا که بد فتنه و آشوب و بلا

چون که شد رحمت و گردید ثواب
دل باب از غم او گشت کباب‏

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۲۹