شرح ابن میثم
۲۹۹- و قال علیه السّلام لکاتبه عبید اللّه بن أبى رافع: أَلِقْ دَوَاتَکَ وَ أَطِلْ جِلْفَهَ قَلَمِکَ- وَ فَرِّجْ بَیْنَ السُّطُورِ وَ قَرْمِطْ بَیْنَ الْحُرُوفِ- فَإِنَّ ذَلِکَ أَجْدَرُ بِصَبَاحَهِ الْخَطِّ کان أبو رافع مولى لرسول اللّه صلّى اللّه علیه و آله.
اللغه
و ألقت الدواه و لقتها: أصلحتها بالمداد. و جلفه القلم: سنانه. و القرمطه بین الحروف: تقریب بعضها من بعض. و الصباحه: الحسن.
المعنى
و فایده القید الأوّل ظاهره، و فایده الثانی: أنّ الجلفه الطویله تقبل مدادا أکثر فیستمرّ القلم فی کتابه کلمات کثیره على نهج واحد من غیر تقطیع بین المدّات بخلاف الجلفه القصیره فإنّ مدادها اقلّ و المقاطع بین مدّاتها أکثر فیکثر التفاوت بین الکلمات فی أواخر کلّ مدّه و أوّل الاخرى بعدها، و فایده الثالث: ظهور الفصل بین السطور و تمییز بعضها عن بعض، و فایده الرابع: کون الکلمه حسن الهیئه و الحسن لها أقرب فسطا، و لعلّ بعض هذه القیود أو کلّها شرط فی حسن جنس لیس بشرط فی حسن بعض أجناس الخطّ المحدثه بعده. و رغّب فی ذلک بقوله: فإنّ ذلک: أى فإنّ هذه الشرائط. و هو صغرى ضمیر تقدیر کبراه: و کلّما کان أولى بصباحه الخطّ ففعله أولى.
مطابق با حکمت ۳۱۵ نسخه صبحی صالح
ترجمه فارسی شرح ابن میثم
۲۹۹- امام (ع) به کاتب خود- عبید الله بن ابى رافع فرمود: أَلِقْ دَوَاتَکَ وَ أَطِلْ جِلْفَهَ قَلَمِکَ- وَ فَرِّجْ بَیْنَ السُّطُورِ وَ قَرْمِطْ بَیْنَ الْحُرُوفِ- فَإِنَّ ذَلِکَ أَجْدَرُ بِصَبَاحَهِ الْخَطِّ
لغات
ابو رافع: خدمتگزار رسول خدا (ص) بود قرمطه بین الحروف: نزدیک کردن میان حروف القت الدواه و لقتها: مرکّب دوات را اصلاح کرد صباحه: نیک، زیبایى جلفه القلم: نوک قلم
ترجمه
«دوات خود را اصلاح کن و سر قلمت را دراز کن. و بین خطها را پهن بگیر و حروف را نزدیک هم بنویس که این روش براى زیبایى خط مناسبتر است».
شرح
فایده قید اوّل روشن است، اما فایده قید دوّم آن است که سر قلم دراز، مرکّب زیادى مى گیرد، در نتیجه قلم یاراى نوشتن کلمات زیادى را- به صورت همسان بدون جدا سازى میان کلمات- پیدا مى کند برخلاف سر قلم کوتاه که مرکبش اندک و تفکیک میان هر بار به مرکب زدن زیاد مى باشد و در نتیجه تفاوت بین کلمات در آخر هر بار به مرکب زدن و آغاز نوبت دیگر فراوان است.
و فایده قید سوّم آن است که بدان وسیله، فاصله ها بین خطوط و جدایى آنها از یکدیگر روشن مى شود.
و فایده قید چهارم آنست که کلمات خوش شکل مىشود و جلوه خوبى خواهد داشت، و شاید بعضى از این قیدها و یا تمام آنها شرط جنس خط باشند.
نه باعث زیبایى بعضى از انواع خطوطى که بعدها پیدا شده اند.
و با عبارت: فان ذلک… وادار بر انجام کارهایى که دستور داده فرموده است یعنى این شرایط. و این بخش از عبارت مقدمه صغرا براى قیاس مضمرى است که کبراى مقدر آن چنین است: و هر چه باعث زیبایى خط باشد انجامش شایستهتر است.
ترجمه شرح نهج البلاغه(ابن میثم)، ج۵ // قربانعلی محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده
بازدیدها: ۱۵