نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۲۹۹ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)نحویه نگارش

شرح ابن‏ میثم

۲۹۹- و قال علیه السّلام لکاتبه عبید اللّه بن أبى رافع: أَلِقْ دَوَاتَکَ وَ أَطِلْ جِلْفَهَ قَلَمِکَ- وَ فَرِّجْ بَیْنَ السُّطُورِ وَ قَرْمِطْ بَیْنَ الْحُرُوفِ- فَإِنَّ ذَلِکَ أَجْدَرُ بِصَبَاحَهِ الْخَطِّ کان أبو رافع مولى لرسول اللّه صلّى اللّه علیه و آله.

اللغه

و ألقت الدواه و لقتها: أصلحتها بالمداد. و جلفه القلم: سنانه. و القرمطه بین الحروف: تقریب بعضها من بعض. و الصباحه: الحسن.

المعنى

و فایده القید الأوّل ظاهره، و فایده الثانی: أنّ الجلفه الطویله تقبل مدادا أکثر فیستمرّ القلم فی کتابه کلمات کثیره على نهج واحد من غیر تقطیع بین المدّات بخلاف الجلفه القصیره فإنّ مدادها اقلّ و المقاطع بین مدّاتها أکثر فیکثر التفاوت بین الکلمات فی أواخر کلّ مدّه و أوّل الاخرى بعدها، و فایده الثالث: ظهور الفصل بین السطور و تمییز بعضها عن بعض، و فایده الرابع: کون الکلمه حسن الهیئه و الحسن لها أقرب فسطا، و لعلّ بعض هذه القیود أو کلّها شرط فی حسن جنس لیس بشرط فی حسن بعض أجناس الخطّ المحدثه بعده. و رغّب فی ذلک بقوله: فإنّ ذلک: أى فإنّ هذه الشرائط. و هو صغرى ضمیر تقدیر کبراه: و کلّما کان أولى بصباحه الخطّ ففعله أولى.

مطابق با حکمت ۳۱۵ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۲۹۹- امام (ع) به کاتب خود- عبید الله بن ابى رافع فرمود: أَلِقْ دَوَاتَکَ وَ أَطِلْ جِلْفَهَ قَلَمِکَ- وَ فَرِّجْ بَیْنَ السُّطُورِ وَ قَرْمِطْ بَیْنَ الْحُرُوفِ- فَإِنَّ ذَلِکَ أَجْدَرُ بِصَبَاحَهِ الْخَطِّ

لغات

ابو رافع: خدمت‏گزار رسول خدا (ص) بود قرمطه بین الحروف: نزدیک کردن میان حروف القت الدواه و لقتها: مرکّب دوات را اصلاح کرد صباحه: نیک، زیبایى جلفه القلم: نوک قلم

ترجمه

«دوات خود را اصلاح کن و سر قلمت را دراز کن. و بین خطها را پهن بگیر و حروف را نزدیک هم بنویس که این روش براى زیبایى خط مناسبتر است».

شرح

فایده قید اوّل روشن است، اما فایده قید دوّم آن است که سر قلم دراز، مرکّب زیادى مى‏ گیرد، در نتیجه قلم یاراى نوشتن کلمات زیادى را- به صورت همسان بدون جدا سازى میان کلمات- پیدا مى‏ کند برخلاف سر قلم کوتاه که مرکبش اندک و تفکیک میان هر بار به مرکب زدن زیاد مى ‏باشد و در نتیجه تفاوت بین کلمات در آخر هر بار به مرکب زدن و آغاز نوبت دیگر فراوان است.
و فایده قید سوّم آن است که بدان وسیله، فاصله ‏ها بین خطوط و جدایى آنها از یکدیگر روشن مى‏ شود.
و فایده قید چهارم آنست که کلمات خوش شکل مى‏شود و جلوه خوبى خواهد داشت، و شاید بعضى از این قیدها و یا تمام آنها شرط جنس خط باشند.
نه باعث زیبایى بعضى از انواع خطوطى که بعدها پیدا شده‏ اند.
و با عبارت: فان ذلک… وادار بر انجام کارهایى که دستور داده فرموده است یعنى این شرایط. و این بخش از عبارت مقدمه صغرا براى قیاس مضمرى است که کبراى مقدر آن چنین است: و هر چه باعث زیبایى خط باشد انجامش شایسته‏تر است.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۱۵

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۲۹۸ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)

شرح ابن‏ میثم

۲۹۸- و قال علیه السّلام: رُدُّوا الْحَجَرَ مِنْ حَیْثُ جَاءَ- فَإِنَّ الشَّرَّ لَا یَدْفَعُهُ إِلَّا الشَّرُّ

المعنى

فالحجر کنایه عن الشرّ. و ردّه من حیث جاء کنایه عن مقابله الشرّ بمثله.
و رغّب فی ذلک بضمیر صغراه: قوله: فإنّ الشرّ: إلى آخره، و تقدیر الکبرى:و کلّ ما لا یقطع إلّا بالشرّ فواجب أن یقطع به. و لیس هذا أمرا عامّا. لأمره علیه السّلام بالحلم فی مواضع کثیره.

مطابق با حکمت ۳۱۴ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۲۹۸- امام (ع) فرمود: رُدُّوا الْحَجَرَ مِنْ حَیْثُ جَاءَ- فَإِنَّ الشَّرَّ لَا یَدْفَعُهُ إِلَّا الشَّرُّ

ترجمه

«سنگ را از جائى که آمده، به همان جا برگردانید، زیرا بدى را جز بدى از بین نمى ‏برد».

شرح

سنگ کنایه از بدى است. و بازگرداندن سنگ کنایه از مقابله با بدى، به مانند آن است. امام (ع) در این گفتار به وسیله قیاس مضمرى وادار به مقابله کرده است که مقدمه صغراى آن عبارت: «فانّ الشّر…» و کبراى مقدّر آن نیز چنین است: و هر چه را که جز به وسیله بدى قابل دفع و قطع نباشد پس باید بدان وسیله آن را قطع کرد، البتّه این مطلب کلیّت ندارد، زیرا که خود آن بزرگوار در موارد زیادى به بردبارى امر فرموده است.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۱۴

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۲۹۷ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)وصف قرآن

شرح ابن‏ میثم

۲۹۷- و قال علیه السّلام: وَ فِی الْقُرْآنِ نَبَأُ مَا قَبْلَکُمْ- وَ خَبَرُ مَا بَعْدَکُمْ وَ حُکْمُ مَا بَیْنَکُمْ

المعنى

فنبأ ما قبلهم أخبار القرون الماضیه، و خبر ما بعدهم ذکر أحوال الموت و القیامه و الوعد و الوعید، و حکم ما بینهم بیان الأحکام الخمسه المتعلّقه بأفعالهم.

و هو فی معرض مدح القرآن و الحثّ على قراءته و فهمه.

مطابق با حکمت ۳۱۳ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۲۹۷- امام (ع) فرمود: وَ فِی الْقُرْآنِ نَبَأُ مَا قَبْلَکُمْ- وَ خَبَرُ مَا بَعْدَکُمْ وَ حُکْمُ مَا بَیْنَکُمْ

ترجمه

«در قرآن است خبر پیشینیان و خبر چیزهاى بعد از شما و حکم چیزهایى که در بین شماست».

شرح

خبر ما قبل همان اخبار قرون گذشته، و خبر ما بعد یادآورى حالات مردن،قیامت و وعد و عید است، و حکم چیزهاى میان مردم، بیان احکام پنجگانه متعلّق به افعال مردم مى ‏باشد. و این سخن در مورد ستایش قرآن و وادار ساختن مردم بر خواندن و فهمیدن قرآن است.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۲۴

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۲۹۶ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)حالات قلب

شرح ابن‏ میثم

۲۹۶- و قال علیه السّلام: إِنَّ لِلْقُلُوبِ إِقْبَالًا وَ إِدْبَاراً- فَإِذَا أَقْبَلَتْ فَاحْمِلُوهَا عَلَى النَّوَافِلِ- وَ إِذَا أَدْبَرَتْ فَاقْتَصِرُوا بِهَا عَلَى الْفَرَائِضِ

المعنى

و قد مر معنى إقبالها و إدبارها. و خصّ إقبالها بالنوافل لاتّساعها فیه لها و للفرایض دون الإدبار.

مطابق با حکمت ۳۱۲ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۲۹۶- امام (ع) فرمود: إِنَّ لِلْقُلُوبِ إِقْبَالًا وَ إِدْبَاراً- فَإِذَا أَقْبَلَتْ فَاحْمِلُوهَا عَلَى النَّوَافِلِ- وَ إِذَا أَدْبَرَتْ فَاقْتَصِرُوا بِهَا عَلَى الْفَرَائِضِ

ترجمه

«دلها اقبال و ادبار دارند وقتى که رو آوردند آنها را به مستحبات وادارید، و هنگامى که رو برگرداندند، به واجبات بسنده کنید».

شرح

قبلا معنى اقبال و ادبار دلها گذشت. امام (ع) اقبال و روآورى دلها را به مستحبّات اختصاص مى‏ دهد چون در این حالت دل گنجایش مستحبّات و واجبات را دارد برخلاف حالت ادبار که گنجایش زیاد ندارد.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۲۵

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۲۹۵ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)نفرین حضرت علی (ع)

شرح ابن‏ میثم

۲۹۵- و قال علیه السّلام: لأنس بن مالک و قد کان بعثه إلى طلحه و الزبیر لما جاء إلى البصره یذکرهما شیئا مما سمعه من رسول اللّه صلّى اللّه علیه و آله و سلم فى معناهما، فلوى عن ذلک، فرجع إلیه، فقال إِنِّى أُنْسِیتُ ذَلِکَ الْأَمْرَ فقال علیه السلام إِنْ کُنْتَ کَاذِباً- فَضَرَبَکَ اللَّهُ بِهَا بَیْضَاءَ لَامِعَهً لَا تُوَارِیهَا الْعِمَامَهُ قال الرضى: یعنى البرص، فأصاب أنسا هذا الداء فیما بعد فى وجهه فکان لا یرى إلا مبرقعا.

المعنى

أقول: ما کان بعثه إلیهما لیذکّرهما به هو ما سمعه من رسول اللّه صلّى اللّه علیه و آله أنّه قال لطلحه و الزبیر: إنّکما سیقاتلان علیّا و أنتما له ظالمان. فلمّا بعثه لقى من صرفه و لوى رأیه عن ذلک فرجع. فدعا علیه و استجیبت دعوته. و بیضاء فی محلّ الجرّ بدلا من الضمیر فی بها.

مطابق با حکمت ۳۱۱ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۲۹۵- امام (ع) انس بن مالک را وقتى که به بصره آمد به نزد طلحه و زبیر فرستاد تا سخنى را که از رسول خدا در باره آنها شنیده بود به ایشان خاطرنشان کند.
انس خوددارى کرد و چون نزد آن بزرگوار بازگشت، عرض کرد: آن سخن پیامبر (ص) را فراموش کرده‏ ام. حضرت فرمود: إِنْ کُنْتَ کَاذِباً- فَضَرَبَکَ اللَّهُ بِهَا بَیْضَاءَ لَامِعَهً لَا تُوَارِیهَا الْعِمَامَهُ

ترجمه

«اگر دروغ بگویى، خداوند تو را به خاطر آن به سفیدى درخشانى مبتلا کند که عمامه هم آن را نپوشاند».

شرح

سید رضى مى‏ گوید: «مقصود از آن پیسى است که بعدها این بیمارى در انس پیدا شد و او بدون روبند در بین جمعیّت ظاهر نمى ‏شد».

امام (ع) او را نزد آن دو نفر [طلحه و زبیر] فرستاد تا آنچه را از پیامبر خدا (ص) شنیده بود به یاد آنها آورد. و آن حضرت (ص) فرموده بود: شما دو تن با على جنگ خواهید کرد در حالى که نسبت به او ستمکارید. و چون انس با کسى برخورد که او را از این کار منصرف کرد و رأى او را برگرداند، نزد امام (ع) بازگشت، و امام (ع) بر او نفرین کرد و نفرینش قبول افتاد. کلمه: بیضاء در محل جر، بدل از ضمیر در بهار است.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۱۸

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۲۹۴ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)

شرح ابن‏ میثم

۲۹۴- و قال علیه السّلام: لَا یَصْدُقُ إِیمَانُ عَبْدٍ- حَتَّى یَکُونَ بِمَا فِی یَدِ اللَّهِ- أَوْثَقَ مِنْهُ بِمَا فِی یَدِهِ

المعنى

صدق الایمان بالشی‏ء یقینه و کماله. و من کماله حسن الرجاء للّه و التوکّل علیه حتّى یکون أوثق بما فی ید اللّه منه بما فی یده. و ذلک لتیقّن وصول رزقه من اللّه و جزمه بذلک الاقوى من جزمه و وثوقه بما فی یده لجواز تلفه و عدم ثباته. و هى مرتبه عالیه من مراتب التوکّل.

مطابق با حکمت ۳۱۰ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۲۹۴- امام (ع) فرمود: لَا یَصْدُقُ إِیمَانُ عَبْدٍ- حَتَّى یَکُونَ بِمَا فِی یَدِ اللَّهِ- أَوْثَقَ مِنْهُ بِمَا فِی یَدِهِ

ترجمه

«ایمان بنده ‏اى درست نیست تا به آنچه در نزد پروردگار است، مطمئنتر باشد از آنچه در دست خود دارد».

شرح

درستى ایمان و اعتقاد به چیزى همان یقین نسبت به آن چیز و کمال یقین است. و از نشانه‏هاى کمال یقین خوشبینى به خدا و توکّل بر اوست به حدّى که بر آنچه نزد خداست مطمئنتر باشد تا بر آنچه که نزد اوست. از آن رو که ایمان و اعتقاد او به رسیدن روزى از جانب خدا و اطمینان به آن، بیشتر است از قطع و اطمینان او به آنچه در دست خودش مى‏باشد چون این در معرض تلف و ناپایدار است. و این حالت مرتبه عالى از مراتب توکّل است.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۶۲

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۲۹۳ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)ظن وگمان

شرح ابن‏ میثم

۲۹۳- و قال علیه السّلام: اتَّقُوا ظُنُونَ الْمُؤْمِنِینَ- فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى جَعَلَ الْحَقَّ عَلَى أَلْسِنَتِهِمْ

المعنى

المؤمن لا یکاد یخطأ لصفاء نفسه و کمال استعدادها للفکر الصحیح القریب من الحدس و الانتفاش بنور الحقّ کما قال صلّى اللّه علیه و آله: اتّقوا فراسه المؤمن فإنّه ینظر بنور اللّه. فیفیض اللّه سبحانه صوره ذلک الحقّ على لسانه فینطق به. و قوله: فإنّه. إلى آخره. صغرى ضمیر تقدیر کبراه: و کلّ من کان کذلک فینبغى أن یتّقى ظنّه. و هو تنبیه لمن عساه ینوى شرّا للرجوع عنه خوف ظنون المؤمنین.

مطابق با حکمت ۳۰۹ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۲۹۳- امام (ع) فرمود: اتَّقُوا ظُنُونَ الْمُؤْمِنِینَ- فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى جَعَلَ الْحَقَّ عَلَى أَلْسِنَتِهِمْ

ترجمه

«از گمانهاى مؤمنان بترسید که خداوند بزرگ، حق را بر زبانهاى آنان قرار داده است».

شرح

مؤمن ممکن نیست در مورد تصفیه نفس خود، و کمال استعداد نفس براى اندیشه درست نزدیک به حدس، و شکوفایى در پرتو حقیقت، خطا کند.
همان طورى که پیامبر (ص) فرموده است: «از هوشیارى مؤمن بترسید که او به وسیله نور خدا مى ‏نگرد، پس خداى سبحان صورت آن حق را بر زبانش جارى مى‏سازد و او آن را بر زبان مى‏ راند».

عبارت: فانّه…
مقدّمه صغرا براى قیاس مضمرى است که کبراى مقدّر آن چنین است: و هر که این طور باشد، باید از حدس او پرهیز کرد، و این عبارت امام (ع) هشدارى است براى کسى که نیّت شرّى دارد، تا از ترس گمانهاى مؤمنان، از نیّتش برگردد.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

بازدیدها: ۶۲

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۲۹۲ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)مقایسه دوستی وخویشاوندی

شرح ابن‏ میثم

۲۹۲- و قال علیه السّلام: مَوَدَّهُ الْآبَاءِ قَرَابَهٌ بَیْنَ الْأَبْنَاءِ- وَ الْقَرَابَهُ إِلَى الْمَوَدَّهِ أَحْوَجُ مِنَ الْمَوَدَّهِ إِلَى الْقَرَابَهِ

المعنى

استعار لفظ القرابه للمودّه المتأکّده بین الأبناء فهى کالقرابه، و أخبر بها عن مودّه الآباء إخبارا باللازم عن ملزومه. إذ کانت صداقه الآباء و المودّه بینهم یستلزم تأکّدها بین الأبناء و شدّه اتّصالهم. ثمّ أشار إلى تفضیل المودّه على القرابهبکون القرابه أکثر حاجه إلى المودّه فی الانتفاع بها بین الخلق و المودّه أکثر استغناء عن القرابه فی الانتفاع بها.

مطابق با حکمت ۳۰۸ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۲۹۲- امام (ع) فرمود: مَوَدَّهُ الْآبَاءِ قَرَابَهٌ بَیْنَ الْأَبْنَاءِ- وَ الْقَرَابَهُ إِلَى الْمَوَدَّهِ أَحْوَجُ مِنَ الْمَوَدَّهِ إِلَى الْقَرَابَهِ

ترجمه

«دوستى پدران، خویشاوندى میان پسران است، و خویشاوندى به دوستى نیازمندتر است تا دوستى به خویشاوندى».

شرح

لفظ «قرابه» را استعاره براى دوستى زیاد میان فرزندان آورده است، بنا بر این دوستى همانند خویشاوندى است، به وسیله بازگو کردن محبّت بین پدران- از باب گفتن لازم و اراده ملزوم- خبر از محبّت پسران داده است، چون دوستى و محبّت‏ ما بین پدران باعث ریشه‏دار شدن محبّت و ارتباط بیشتر بین پسران مى‏ گردد.

آن گاه امام (ع) به برترى دوستى نسبت به خویشاوندى اشاره فرموده است به این ترتیب که خویشاوندى به دوستى در سود داشتن میان مردمان، نیاز بیشترى دارد، و دوستى در مفید بودنش از خویشاوندى بى‏ نیازتر است«».

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

 

بازدیدها: ۱۵

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۲۹۱ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)صبر

شرح ابن‏ میثم

۲۹۱- و قال علیه السّلام: یَنَامُ الرَّجُلُ عَلَى الثُّکْلِ وَ لَا یَنَامُ عَلَى الْحَرَبِ قال الرضى: و معنى ذلک أنه یصبر على قتل الأولاد و لا یصبر على سلب الأموال.

اللغه

و أقول: الحرب: سلب الأموال.

المعنى

و إنّما کان کذلک و إن کان المال و الولد محبوبین للطمع فی استخلاص المال بالنهوض له و الحرب عنه، دون الثکل.

مطابق با حکمت ۳۰۷ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۲۹۱- امام (ع) فرمود: یَنَامُ الرَّجُلُ عَلَى الثُّکْلِ وَ لَا یَنَامُ عَلَى الْحَرَبِ

لغت

حرب: غارت و چپاول اموال

ترجمه

«مرد بر سوگ فرزند صبر مى‏ کند اما بر چپاول ثروتش صبر نمى‏ کند».

شرح

سید رضى مى‏گوید: معناى این سخن آن است که مرد کشته شدن فرزند را تحمّل مى‏ کند امّا بر چپاول اموالش صبر نمى‏ کند.
توضیح آن که هر چند فرزند و مال هر دو مورد علاقه ‏اند، با این همه، دیگران به مال چشم دارند و مى‏خواهند آن را از چنگ صاحبش بیرون کنند و به غارت ببرند، اما مرگ فرزند چنین نیست.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

 

بازدیدها: ۲۹

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۲۹۰ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)اجل

شرح ابن‏ میثم

۲۹۰- و قال علیه السّلام: کَفَى بِالْأَجَلِ حَارِساً

المعنى

استعار له لفظ الحارس باعتبار أنّ الإنسان لا یهلک ما دام أجله کالحارس.

مطابق با حکمت ۳۰۶ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۲۹۰- امام (ع) فرمود: کَفَى بِالْأَجَلِ حَارِساً

ترجمه

«اجل براى نگهدارى انسان بس است».

شرح

کلمه «حارس» را به این جهت که انسان تا وقتى اجلش نرسیده و چون نگهبانى او را نگاه مى‏دارد، استعاره آورده است.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

 

بازدیدها: ۵۵

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۲۸۹ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)زنا

شرح ابن‏ میثم

۲۸۹- و قال علیه السّلام: مَا زَنَى غَیُورٌ قَطُّ

المعنى

أى ألبتّه. و ذلک أنّ الغیور الحقّ إذا همّ بالزنا تخیّل مثل ذلک فی نفسه من الغیر فیعارض خیاله داعیه فیحجم عنه.

مطابق با حکمت ۳۰۵ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۲۸۹- امام (ع) فرمود: مَا زَنَى غَیُورٌ قَطُّ

ترجمه

«آدم غیرتمند هرگز مرتکب زنا نشود».

شرح

قطّ، یعنى به طور قطع. توضیح آن که شخص غیرتمند واقعى، هنگامى که تصمیم به زنا مى‏گیرد، نظیر آن را در باره خودش تصوّر مى‏کند، پس خیالش با انگیزه زنا معارضه مى‏کند، و در نتیجه از آن خوددارى مى‏ورزد.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

 

بازدیدها: ۴۶

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۲۸۸ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)کمک به مسکین

شرح ابن‏ میثم

۲۸۸- و قال علیه السّلام: إِنَّ الْمِسْکِینَ رَسُولُ اللَّهِ- فَمَنْ مَنَعَهُ فَقَدْ مَنَعَ اللَّهَ- وَ مَنْ أَعْطَاهُ فَقَدْ أَعْطَى اللَّهَ‏

المعنى

رغّب فی إعطاء المسکین بضمیر صغراه ما ذکر، و استعار له لفظ رسول اللّه باعتبار أنّه طالب للّه و بامر اللّه. و تقدیر الکبرى: و کلّ من کان کذلک فیجب إعطاؤه و إرضاه.

مطابق با حکمت ۳۰۴ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۲۸۸- امام (ع) فرمود: إِنَّ الْمِسْکِینَ رَسُولُ اللَّهِ- فَمَنْ مَنَعَهُ فَقَدْ مَنَعَ اللَّهَ- وَ مَنْ أَعْطَاهُ فَقَدْ أَعْطَى اللَّهَ

ترجمه

«آدم تنگدست فرستاده خداست، کسى که به او چیزى ندهد، در حقیقت حق خدا را نداده و کسى که به او چیزى بدهد، در حقیقت به خدا داده است.»

شرح

در باره کمک به تهیدست به وسیله قیاس مضمرى تشویق کرده است که صغراى آن جمله‏اى است که ذکر شد، کلمه رسول اللّه را استعاره براى فقیر آورده است به این جهت که او در راه خدا و به امر خدا کمک مى‏طلبد، و کبراى مقدّر نیز چنین است: و هر کس این طور باشد، باید به او کمک کرد و او را راضى نمود.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۱۰

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۲۸۷ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)دنیا

شرح ابن‏ میثم

۲۸۷- و قال علیه السّلام: النَّاسُ أَبْنَاءُ الدُّنْیَا- وَ لَا یُلَامُ الرَّجُلُ عَلَى حُبِّ أُمِّهِ

المعنى

و هو توبیخ للناس على حبّ الدنیا. و لفظ الأبناء مستعار لهم باعتبار تولّدهم منها و میلهم إلیها بالطبع. و قوله: و لا یلام. إلى آخره. لوم لهم. و هذا کما تقول لمن توبّخه مثلا على اللؤم: إنّ طبیعتک اللؤم و لا لوم علیک فیما جبّلت علیه.

مطابق با حکمت ۳۰۳ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۲۸۷- امام (ع) فرمود: النَّاسُ أَبْنَاءُ الدُّنْیَا- وَ لَا یُلَامُ الرَّجُلُ عَلَى حُبِّ أُمِّهِ

ترجمه

«مردمان فرزندان دنیایند، و انسان را به محبت مادر نمى‏شود ملامت کرد».

شرح

این گفتار سرزنش مردم در مورد دلبستگى به دنیاست، کلمه «أبناء» استعاره براى مردم آورده شده است، از آن جهت که تولّد مردم از دنیاست و علاقه طبیعى به دنیا دارند.

و عبارت: و لا یلام…
سرزنشى براى مردم است، چنان که در مورد کسى که او را سرزنش مى‏ کنى و مى‏ گویى، طبیعت تو سرزنش کردنى است و به سمت چیزى که در سرشت تو است بر تو ملامتى نیست

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۱۷

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۲۸۶ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)نیاز به دعا

شرح ابن‏ میثم

۲۸۶- و قال علیه السّلام:مَا الْمُبْتَلَى الَّذِی قَدِ اشْتَدَّ بِهِ الْبَلَاءُ- بِأَحْوَجَ إِلَى الدُّعَاءِ- مِنَ الْمُعَافَى الَّذِی لَا یَأْمَنُ الْبَلَاءَ

المعنى

أى أنّهما سواء فی الحاجه إلى دعاء اللّه فذاک لحاجته إلى الخلاص من بلائه و هذا لبقاء عافیته و أمنه من لحوق البلاء. و هو حث لأهل العافیه على دعاء اللّه لغرض الالتفات إلیه و دوام قصده.

مطابق با حکمت ۳۰۲ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۲۸۶- امام (ع) فرمود: مَا الْمُبْتَلَى الَّذِی قَدِ اشْتَدَّ بِهِ الْبَلَاءُ- بِأَحْوَجَ إِلَى الدُّعَاءِ مِنَ الْمُعَافَى الَّذِی لَا یَأْمَنُ الْبَلَاءَ

ترجمه

«آن گرفتارى که دچار درد شدید است، به دعا نیازمندتر از آن تندرستى نیست که از گرفتارى در امان نمى‏ باشد.»

شرح

یعنى: این هر دو به دعا نیازمندند، آن یکى براى نجات از گرفتارى و این یکى براى دوام عافیتش و ایمن شدن از رسیدن بلا. و این سخن تشویق اهل عافیت به دعا و درخواست از خداست، تا خداوند به آنان توجّه کند و لطفش در باره آنان پایدار باشد.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۴

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۲۸۵ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)

شرح ابن‏ میثم

۲۸۵- و قال علیه السّلام:
رَسُولُکَ تَرْجُمَانُ عَقْلِکَ- وَ کِتَابُکَ أَبْلَغُ مَا یَنْطِقُ عَنْکَ
المعنى
استعار للرسول لفظ الترجمان للعقل باعتبار أنّه ینبى‏ء عنه، و أمّا أنّ الکتاب أبلغ من ینطق عن صاحبه فلضبط مراده فیه دون لسان الرسول لأنّه ربّما لم یؤدّ الرساله على وجهها سهوا أو لغرض فیقع الخلل بسبب ذلک حتّى ربّما کان فیها هلاک المرسل‏

مطابق با حکمت ۳۰۱ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۲۸۵- امام (ع) فرمود: رَسُولُکَ تَرْجُمَانُ عَقْلِکَ- وَ کِتَابُکَ أَبْلَغُ مَا یَنْطِقُ عَنْکَ

ترجمه

«پیام رسان تو بیانگر عقل تو است، و نامه ‏ات رساترین چیزى است که از جانب تو سخن مى گوید».

شرح

لفظ «الترجمان للعقل» را براى «رسول» استعاره آورده است براى این که رسول از جانب [پیام دهنده‏] خبر مى‏رساند و امّا این که نامه رساترین چیزى است که از طرف صاحبش سخن مى‏ گوید، از آن جهت است که مقصود صاحب خود را ضبط مى‏کند بر خلاف زبان پیام رسان، که بسا از روى اشتباه یا به‏ عمد پیام را آن چنان که باید نمى‏رساند، و از این رو اشکالى پیش مى‏آید که حتّى ممکن است باعث هلاکت فرستنده پیام شود.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۴

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۲۸۴ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)رزق-حساب

شرح ابن‏ میثم

۲۸۴- و سئل علیه السّلام: کیف یحاسب اللّه الخلق على کثرتهم
فقال علیه السّلام: کَمَا یَرْزُقُهُمْ عَلَى کَثْرَتِهِمْ- فقیل: کیف یحاسبهم و لا یرونه فقال علیه السّلام: کَمَا یَرْزُقُهُمْ وَ لَا یَرَوْنَهُ

المعنى

شبّه کیفیّه محاسبته تعالى للخلق على کثرتهم بکیفیّه رزقه لهم على کثرتهم و جعل هذا أصلا فی التشبیه لظهوره، و علم السائل به. و کذلک تشبیه کیفیّه محاسبته لهم مع عدم رؤیتهم له بکیفیّه رزقه لهم من غیر رؤیه. و وجه الشبه فی الموضعین إمکان ذلک منه تعالى لشمول قدرته و عدم حاجته فی شی‏ء إلى شی‏ء.

مطابق با حکمت ۳۰۰ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۲۸۴- از امام (ع) پرسیدند: چگونه خداوند با کثرت مردم از آنها حساب و پرسش مى‏ کند فرمود: کَمَا یَرْزُقُهُمْ عَلَى کَثْرَتِهِمْ- فَقِیلَ کَیْفَ یُحَاسِبُهُمْ وَ لَا یَرَوْنَهُ فَقَالَ ع کَمَا یَرْزُقُهُمْ وَ لَا یَرَوْنَهُ

ترجمه

«همان طورى که با همه کثرتشان به آنان روزى مى‏ دهد» آن گاه پرسیدند: با این که نمى ‏بیند چگونه از حساب آنها مى‏ پرسد فرمود: «همان طورى که به آنها روزى مى‏ دهد و او را نمى‏ بینند.»

شرح

چگونگى محاسبه خلایق را با کثرت جمعیّت، تشبیه به کیفیت روزى رسانى به آنها با کثرت جمعیّت، فرموده است، و این مطلب را به دلیل روشنى و آگاهى سائل از آن، در تشبیه، اصل [مشبه به‏] قرار داده است. و همین طور، کیفیت محاسبه آنها را با ندیدن خداوند توسط آنان به کیفیّت روزى رسانى بدانها بدون رؤیت، تشبیه کرده است، و وجه شبه در هر دو مورد، ممکن بودن مطلب است با توجّه به فراگیرى قدرت او و بى‏نیازى در موردى به چیز دیگر.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

بازدیدها: ۸

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۲۸۳ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)مهلت

شرح ابن‏ میثم

۲۸۳- و قال علیه السّلام: مَا أَهَمَّنِی ذَنْبٌ أُمْهِلْتُ بَعْدَهُ- حَتَّى أُصَلِّیَ رَکْعَتَیْنِ

المعنى

أی لم أحزن من ذنب أمهلنى اللّه بعده إلى أن أصلّى رکعتین و ذلک لأنّ الصلاه تکفّر الذنب فإذا أمهل إلى أن یصلّیها لم یحزن بسببه.

مطابق با حکمت ۲۹۹ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۲۸۳- امام (ع) فرمود: مَا أَهَمَّنِی ذَنْبٌ أُمْهِلْتُ بَعْدَهُ- حَتَّى أُصَلِّیَ رَکْعَتَیْنِ

ترجمه

«آن گناهى که پس از آن فرصت یافتم تا دو رکعت نماز بخوانم [و از خداوند عافیت بخواهم‏] مرا غمگین نساخت».

شرح

یعنى: از گناهى اندوهناک نیستم که خداوند پس از آن به من مهلتى داده باشد تا دو رکعت نماز بخوانم. توضیح آن که نماز باعث بخشش گناه است، وقتى که انسان فرصتى پیدا کند تا دو رکعت نماز بخواند، به سبب گناه غمگین نخواهد شد.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

بازدیدها: ۱۱

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۲۸۲ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)

شرح ابن‏ میثم

۲۸۲- و قال علیه السّلام: مَنْ بَالَغَ فِی الْخُصُومَهِ أَثِمَ- وَ مَنْ قَصَّرَ فِیهَا ظُلِمَ- وَ لَا یَسْتَطِیعُ أَنْ یَتَّقِیَ اللَّهَ مَنْ خَاصَمَ

المعنى

نفّر عن طرفی الإفراط و التفریط فی المجادله و المخاصمه بما یلزم رذیله الإفراط فیها و هو الظلم من الإثم و طرف التفریط فیها من رذیله الانظلام، و أشار إلى صعوبه الوقوف فیها على حدّ العدل بقوله: و لا یستطیع. إلى آخره، و هو کالتنفیر عن أصل المخاصمه لما أنّها مظنّه الرذائل.

مطابق با حکمت ۲۹۸ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۲۸۲- امام (ع) فرمود:مَنْ بَالَغَ فِی الْخُصُومَهِ أَثِمَ- وَ مَنْ قَصَّرَ فِیهَا ظُلِمَ- وَ لَا یَسْتَطِیعُ أَنْ یَتَّقِیَ اللَّهَ مَنْ خَاصَمَ

ترجمه

«هر کس در دشمنى پافشارى کند گنهکار است و هر کس کوتاه بیاید، ستمکش است و هر که با دیگران در ستیز باشد، نمى‏ تواند پرهیزگار باشد.»

شرح

امام (ع) از دو طرف زیاده روى و کوتاهى در کشمکش و ستیز، به دلیل پیامد زیاده روى یعنى جور و گناه، و پیامد کوتاه آمدن، یعنى ستم پذیرى، بر حذر داشته است. و بر این مطلب که در حدّ اعتدال ماندن کار دشوارى است با این جمله اشاره فرموده است: و لا یستطیع… که خود زنهارى است نسبت به اصل دشمنى و ستیز، براى آن که دشمنى، ممکن است باعث صفات ناپسند دیگرى گردد.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

 

بازدیدها: ۷

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۲۸۱ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)عبرت

شرح ابن‏ میثم

۲۸۱- و قال علیه السّلام: مَا أَکْثَرَ الْعِبَرَ وَ أَقَلَّ الِاعْتِبَارَ

المعنى

أراد بالعبر محالّ الاعتبار و هو فی معرض التوبیخ للسامعین على ترک الاعتبار.

مطابق با حکمت ۲۹۷ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۲۸۱- امام (ع) فرمود: مَا أَکْثَرَ الْعِبَرَ وَ أَقَلَّ الِاعْتِبَارَ

ترجمه

«چه قدر پند و عبرتها فراوان و پند پذیرى اندک است»

شرح

مقصود امام (ع) از عبرتها، جاى عبرت گرفتن است، در صدد سرزنش شنوندگان است که چرا پند نمى‏گیرند.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

 

بازدیدها: ۳۵

نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره ۲۸۰ متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن میثم)

شرح ابن‏ میثم

۲۸۰- و قال علیه السّلام لرجل رآه یسعى على عدو له بما فیه إضرار بنفسه: إِنَّمَا أَنْتَ کَالطَّاعِنِ نَفْسَهُ لِیَقْتُلَ رِدْفَهُ

المعنى

و وجه الشبه قصده لأذى غیره بما یستلزم أذى نفسه.

مطابق با حکمت ۲۹۶ نسخه صبحی صالح

ترجمه فارسی شرح ابن‏ میثم

۲۸۰- امام (ع) مردى را دید که براى آن که به دشمن صدمه‏اى بزند، به خود زیان مى‏رساند، فرمود: إِنَّمَا أَنْتَ کَالطَّاعِنِ نَفْسَهُ لِیَقْتُلَ رِدْفَهُ

ترجمه

«تو مانند کسى هستى که به خود نیزه ‏اى فرو مى‏ برد تا کسى را که به پشت سرش سوار است بکشد».

شرح

وجه شبه همان قصد اذیت دیگرى است به وسیله‏ اى که باعث آزردن خویشتن است.

ترجمه‏ شرح‏ نهج‏ البلاغه(ابن‏ میثم)، ج۵ // قربانعلی  محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده

 

 

بازدیدها: ۲۶