دسته:180-200 حکمت شرح میر حبیب الله خوئی

حکمت ۲۱۰ صبحی صالح

۲۱۰-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )اتَّقُوا اللَّهَ تَقِیَّهَ مَنْ شَمَّرَ تَجْرِیداً وَ جَدَّ تَشْمِیراً وَ کَمَّشَ فِی مَهَلٍ وَ بَادَرَ عَنْ وَجَلٍ وَ نَظَرَ فِی کَرَّهِ الْمَوْئِلِ وَ عَاقِبَهِ الْمَصْدَرِ وَ مَغَبَّهِ الْمَرْجِعِ

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

التاسعه و التسعون بعد المائه من حکمه علیه السّلام

(۱۹۹) و قال علیه السّلام: اتّقوا اللَّه تقیّه من شمّر تجریدا، و جدّ تشمیرا، و أکمش فی مهل، و بادر عن وجل، و نظر فی کرّه الموئل و عاقبه المصدر، و مغبّه المرجع.

اللغه

(أکمش): أسرع، (المهل): الامهال: (الکرّه): الرّجعه (الموئل): المرجع (المغبّه): العاقبه و یقال: شمّر فی أمره أى خفّ و أسرع من التشمیر فی الأمر و هو السرعه فیه و الخفّه-  مجمع البحرین.

الاعراب

تقیّه من شمّر، مفعول مطلق نوعی مضاف إلى الموصول، تجریدا حال بمعنى مجرّدا، و کذلک تشمیرا بمعنى مشمّرا، و یمکن أن یکونا مفعولا له لما قبلهما.

المعنى

التقوى المحافظه عن الوقوع فی الالام و المکاره و السخط و العذاب، و ینشأ من النظر فی العاقبه و تشخیصها على وجه الیقین و الهرب من الوقوع فی المحذور و انتهاز الفرصه لذلک.

و قد بیّن علیه السّلام فی هذه الجمل کلّ هذه الامور فحثّ على التّهیؤ فی الهرب بالتشمیر و الجدّ و انتهاز الفرصه لذلک و المبادره إلیه بالوجل و النظر فی العواقب.

الترجمه

فرمود: از خدا بپرهیزید چون کسى که دامن بکمر زده و آماده شده و کوشش مردانه دارد و در سر فرصت مى‏ شتابد، و با هراس سبقت جسته و رسید به آینده و سرانجام خود را درست سنجیده.

بترس از خدا همچو مردی دلیر
که آماده گردد به پیکار شیر

بفرصت شتاب آورد در کمین‏
کند سبقت از بیم و از خشم کین‏

بسنجد سرانجام برگشت را
درو کردن حاصل کشت را

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۲۵

حکمت ۲۰۹ صبحی صالح

۲۰۹-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )لَتَعْطِفَنَّ الدُّنْیَا عَلَیْنَا بَعْدَ شِمَاسِهَا عَطْفَ الضَّرُوسِ عَلَى وَلَدِهَا وَ تَلَا عَقِیبَ ذَلِکَ وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّهً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِینَ

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الثامنه و التسعون بعد المائه من حکمه علیه السّلام

(۱۹۸) و قال علیه السّلام: لتعطفنّ الدّنیا علینا بعد شماسها عطف الضّروس على ولدها، و تلا عقیب ذلک: «وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّهً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِینَ»-  ۵-  القصص».

اللغه

(شمس) شموسا و شماسا: امتنع و أبى، و له تنکّر و أبدى له العداوه و همّ له بالشرّ-  المنجد-  (الضّروس) الناقه سیّئه الخلق تعضّ حالبها لیبقى لبنها لولدها و ذلک لفرط شفقتها علیه.

المعنى

قال الشارح المعتزلی: و الامامیّه تزعم أنّ ذلک وعد منه بالامام الغائب الّذی یملک الأرض فی آخر الزّمان، و أصحابنا یقولون: إنّه وعد بامام یملک الأرض‏ و یستولى على الممالک، و لا یلزم من ذلک أنّه لا بدّ أن یکون موجودا و إن کان غائبا إلى أن یظهر بل یکفى فی صحّه هذا الکلام أن یخلق فی آخر الوقت، و بعض أصحابنا یقول: إنّه إشاره إلى ملک السّفاح و المنصور-  إلخ.

أقول: نلفت نظر القراء الکرام إلى الاتفاق على صدور هذه الجمله منه علیه السّلام، و دلالتها على اعتقاد الامامیّه قطعیّه أیضا، لأنّ التعبیر بلفظه علینا صریح فی أهل البیت خصوصا بقرینه الایه التی تلاها علیه السّلام.

و بشاعه هذه التأویلات الّتی ذکرها ظاهره و خصوصا ما نقله عن بعض أصحابه من تطبیق کلامه على ملک السّفاح و المنصور العدوّ القاتل لبنی علیّ علیه السّلام بلا ترحّم و عطوفه.

الترجمه

فرمود: دنیا پس از روگردانیها و چموشیهاى خود بما روآورد با همان مهربانی مادّه شتر-  ناسازى که شیر را براى کره‏اش ذخیره کند-  بر کره خود، و دنبال آن این آیه را تلاوت کرد: «مى‏ خواهیم منّت نهیم بر آنانکه ضعیف شمرده شدند در روى زمین و آنانرا أئمّه و وارث پیمبران سازیم-  ۵-  القصص»

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۸

حکمت ۲۰۸ صبحی صالح

۲۰۸-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )مَنْ حَاسَبَ نَفْسَهُ رَبِحَ وَ مَنْ غَفَلَ عَنْهَا خَسِرَ

وَ مَنْ خَافَ أَمِنَ وَ مَنِ اعْتَبَرَ أَبْصَرَ وَ مَنْ أَبْصَرَ فَهِمَ وَ مَنْ فَهِمَ عَلِمَ

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

السابعه و التسعون بعد المائه من حکمه علیه السّلام

(۱۹۷) و قال علیه السّلام: من حاسب نفسه ربح، و من غفل عنها خسر، و من خاف أمن، و من اعتبر أبصر، و من أبصر فهم و من فهم علم.

المعنى

من أهمّ المسائل فی حیاه الإنسان المادّیه و المعنویّه المحاسبه على أعماله و معاشه و معاده.

و قد نبّه اللَّه فی آیات من القرآن فقال «۵-  یونس: «هُوَ الَّذِی جَعَلَ الشَّمْسَ ضِیاءً وَ الْقَمَرَ نُوراً وَ قَدَّرَهُ مَنازِلَ لِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِینَ وَ الْحِسابَ» فجعل الشمس و القمر المحسوسین لمحاسبه الأعمال و تنظیم البرامج للمعاش و الامور المادّیه، فمن لم یحاسب معاشه و یقاس نفعه على ضرّه فی مکاسبه و خرجه على دخله فی معاشه فقد خسر فی أمر دنیاه.

و جعل الشرائع مقائیس لحساب النفس و السّعاده الاخرویه، و بعث الأنبیاء و نصب الأوصیاء مصابیح فی طریق هذه المحاسبه المعنویّه، و قرّر الوظائف و الأحکام میزانا عدلا للأنام فی هذا المقام.

فمن لم یحاسب نفسه مع هذا المیزان فقد خسر، و إن حاسب نفسه و عرضها علیه یخاف من اللَّه و یتدارک أمر آخرته فیأمن من العذاب و ینظر إلى الدّنیا و ما فیها نظر العبره، فتفتح عین بصیرته، و یفهم حقیقه حیاته و یعلم ما ینجیه من الشقاوه و یصله إلى السعاده.

الترجمه

هر که خود را محاسبه کرد بهره برد، و هر که از آن غفلت ورزید زیان دید هر کس بیم کرد امنیّت یافت، و هر کس عبرت گرفت بینا شد، و هر که بینا شد حق را فهمید، و هر که حق را فهمید دانشمند گردید.

هر کس برسد حساب خود را
سودى ببرد ز زشت و زیبا

غافل ز حساب در زیانست‏
خائف ز خداى در امانست‏

بینا شود آنکه یافت عبرت
فهمید و بعلم یافت و صلت‏

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۱۱

حکمت ۲۰۷ صبحی صالح

۲۰۷-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام )إِنْ لَمْ تَکُنْ حَلِیماً فَتَحَلَّمْ فَإِنَّهُ قَلَّ مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ إِلَّا أَوْشَکَ أَنْ یَکُونَ مِنْهُمْ

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

السادسه و التسعون بعد المائه من حکمه علیه السّلام

(۱۹۶) و قال علیه السّلام: إن لم تکن حلیما فتحلّم، فإنّه قلّ من تشبّه بقوم إلّا أوشک أن یکون منهم.

المعنى

حصول الملکات الفاضله النفسانیه على وجهین:

۱-  ما یکون موجودا بالفطره و جبله فی الخلقه، کالجود للحاتم أو العصمه للأنبیاء و الأوصیاء المعصومین علیهم السّلام.

۲-  ما یحصل بالاکتساب و الرّیاضه، و هذا هو الهدف و الغایه للحکمه العملیه و طریق کسب الملکات الفاضله النفسانیه هو التمرین علیها و التدریب بها، فالمقصود من التحلّم التشبّه بالحلیم فی تحمّل ما تکره، و هذا هو التمرین على صفه الحلم فاذا تکرّر و ادیم علیه تحصل ملکه الحلم، فهذا معنى قوله علیه السّلام: (أوشک أن یکون منهم)

الترجمه

فرمود: اگر در طبع خود بردبار نیستى خود را با بردبارى وادار، زیرا کم است کسی خود را همانند مردمی سازد جز این که ممکن است خرده خرده از جنس آنها گردد.

گر نباشى مرد صبر و بردبار
خویش را بنما تو مردى بردبار

هر که خود ماننده قومى کند
خرده خرده از همان مردم شود

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۴۴

حکمت ۲۰۶ صبحی صالح

۲۰۶-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )أَوَّلُ عِوَضِ الْحَلِیمِ مِنْ حِلْمِهِ أَنَّ النَّاسَ أَنْصَارُهُ عَلَى الْجَاهِل‏

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الخامسه و التسعون من حکمه علیه السّلام

(۱۹۵) و قال علیه السّلام: أوّل عوض الحلیم من حلمه أنّ النّاس أنصاره على الجاهل.

المعنى

الحلم هو تحمّل ترک الأدب و الحرمه من الجاهل قولا أو فعلا ممّا لیس بالحقوق المتعارفه، فاذا حلم الرّجل تجاه جهل الجاهل و سفهه من سوء قوله أو فعله یقوم من اطّلع على ذلک من النّاس و کان بعیدا عن الحلیم و غیر عارف بحقّه على مقاومه السفیه و ردعه عن عمله القبیح، فهذه باکوره ثمرات الحلم الّتی تحصل للحلیم.

الترجمه

فرمود: نخست عوض حلیم اینست که مردم یاوران او باشند در برابر جاهل.

نخستین عوض از براى حلیم            بود یارى مردمان حکیم‏

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۷

حکمت ۲۰۵ صبحی صالح

۲۰۵-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )کُلُّ وِعَاءٍ یَضِیقُ بِمَا جُعِلَ فِیهِ إِلَّا وِعَاءَ الْعِلْمِ فَإِنَّهُ یَتَّسِعُ بِهِ

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الرابعه و التسعون بعد المائه من حکمه علیه السّلام

(۱۹۴) و قال علیه السّلام: کلّ وعاء یضیق بما جعل فیه إلّا وعاء العلم فإنّه یتّسع به.

المعنى

قال الشارح المعتزلی: هذا الکلام تحته سرّ عظیم و رمز إلى معنى شریف غامض و منه أخذ مثبتوا النفس الناطقه الحجّه على قولهم، و محصول ذلک أنّ القوى الجسمانیه تضیق و تتعب بتکرار أفاعیلها کقوّه البصر، فانّها تکلّ بتکرار النظر حتى تسقط من الأثر، و کذلک قوّه السمع تکلّ بتکرار الأصوات، و لکنا وجدنا القوّه العاقله بالعکس من ذلک، فکلّما تکرّرت المعقولات علیها ازدادت سعه و انبساطا و استعدادا لادراک امور اخرى، و تکرار المعقولات علیها یشحذها و یصقلها فهی إذن مخالفه فی هذا الحکم للقوى الجسمانیّه فلیست منها، و إذا لم تکن منها فهی مجرّده و هی التی نسمّیها النفس الناطقه-  انتهى ملخّصا.

أقول: مبنى هذا القول على أنّ صدور الأفعال الجسمانیه یستلزم نقصان نشاط المادّه و صرفها فی العمل فتنفد رویدا رویدا إلى أن یضمحلّ، و لکن اکتشفوا فی العصور الأخیره الرادیوم و جرّبوه فوجدوه تزداد نشاطا بالتشعشع، فتدبّر.

الترجمه

فرمود: هر ظرفی بدانچه در آن است تنک مى‏ شود جز ظرف دانش که بوسیله آن پهناور مى‏ شود.

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۲۷

حکمت ۲۰۴ صبحی صالح

۲۰۴-وَ قَالَ ( علیه‏ السلام  )لَا یُزَهِّدَنَّکَ فِی الْمَعْرُوفِ مَنْ لَا یَشْکُرُهُ لَکَ فَقَدْ یَشْکُرُکَ عَلَیْهِ مَنْ لَا یَسْتَمْتِعُ بِشَیْ‏ءٍ مِنْهُ

وَ قَدْ تُدْرِکُ مِنْ شُکْرِ الشَّاکِرِ أَکْثَرَ مِمَّا أَضَاعَ الْکَافِرُ وَ اللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الثالثه و التسعون بعد المائه من حکمه علیه السّلام

(۱۹۳) و قال علیه السّلام: لا یزهدنّک فی المعروف من لا یشکره‏ لک، فقد یشکرک علیه من لا یستمتع بشی‏ء منه، و قد تدرک من شکر الشّاکر أکثر ممّا أضاع الکافر، و اللَّه یحبّ المحسنین.

المعنى

قال اللَّه تعالى «۱۳-  السبا: «یَعْمَلُونَ لَهُ ما یَشاءُ مِنْ» و المفهوم عامّ و المقصود منه بیان قلّه الشاکرین للمعروف، سواء کان بالنسبه إلى ذی المعروف الحق الحقیقى و هو اللَّه تعالى فانّ کلّ معروف ینتهى إلیه و یتحقّق به، و سواء کان بالنسبه إلى ذی المعروف الظاهری المجازی الذی کان سببا من الأسباب لمسبّب الأسباب فی ایصال المعروف إلى النائلین به.

و مقصوده علیه السّلام فی هذه الحکمه الحثّ على إسداء المعروف للشاکر و الکافر و التنبیه على عدم حصره بالشاکر بظنّ ضیاع المعروف عنده و کفرانه له.

و نبّه على أنّ المعروف لا یضیع فان لم یؤدّ شکره من أعطیته، فقد أعدّ اللَّه لأداء شکره غیره و إن لم یستمتع منه مع أنّ اللَّه تعالى هو الشاکر الحقیقی لکلّ معروف و هو یحبّ کلّ محسن.

الترجمه

فرمود: ناسپاس و کفران در برابر احسانت تو را بدان بیرغبت نکند، بسا دیگرى که از إحسان تو بهره‏مند هم نشده از تو قدردانى و سپاسگزارى کند و تو از قدردانى او استفاده ببرى بیش از ناسپاس و بی إعتنائى آنکه کفران احسان تو را کرده است، و خدا است که نیکوکاران را دوست مى‏ دارد.

ناسپاسى و کفر بیخردان
نشود مانع تو از احسان‏

که سپاس تو میکند دیگرى‏
ور نبرد از وجود تو ثمرى‏

چه بسا شکر او بود بهتر
بهرت از ناسپاسى کافر

بحساب خدا بکن نیکى‏
که خدا دوستدار هر نیکى‏

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۹

حکمت ۲۰۳ صبحی صالح

۲۰۳-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی إِنْ قُلْتُمْ سَمِعَ وَ إِنْ أَضْمَرْتُمْ عَلِمَ وَ بَادِرُوا الْمَوْتَ الَّذِی إِنْ هَرَبْتُمْ مِنْهُ أَدْرَکَکُمْ وَ إِنْ أَقَمْتُمْ أَخَذَکُمْ وَ إِنْ نَسِیتُمُوهُ ذَکَرَکُم‏

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الثانیه و التسعون بعد المائه من حکمه علیه السّلام

(۱۹۲) و قال علیه السّلام: أیّها النّاس، اتّقوا اللَّه الّذی إن قلتم سمع و إن أضمرتم علم، و بادروا الموت الّذی إن هربتم [منه‏] أدرککم و إن أقمتم أخذکم، و إن نسیتموه ذکرکم.

المعنى

الحذر من قول ما لا ینبغی باخفائه عن سمع من یؤاخذ علیه و استتار نیّه السوء یفید تجاه الجاهل به، و قد نبّه علیه السّلام على أنّ اللَّه یسمع أخفى النجوى و یعلم ما فی ضمیر الصامتین، و حذّر من قول ما لا یرضى به اللَّه، و من نیّه السّوء تجاه اللَّه، کما نبّه على أنّ الموت لا یفوت بالهرب و الاستقامه و النسیان، فبادروه و تهیّأوا له.

الترجمه

فرمود: ایا مردم بپرهیزید از خشم خدائى که اگر دم بزنید مى‏ شنود، و اگر در دل بگیرید میداند، و سبقت جوئید بمرگ آن مرگى که اگر بگریزید بشما مى‏ رسد، و اگر بجاى خود بمانید شما را مى‏ گیرد، و اگر فراموشش کنید بیاد شما است

فرمود علی که أیها النّاس
تقوى ز خدا است شغل حساس‏

کو مى‏شنود هر آنچه گوئید
داند که بدل چه راه پوئید

آرید بمرگ رو شتابان
کز مرگ گریزنی در امکان‏

گر آنکه برید مرگ از یاد
او یاد کند غمین و دلشاد

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۲۴

حکمت ۲۰۲ صبحی صالح

۲۰۲-وَ قَالَ ( علیه‏ السلام  )وَ قَدْ قَالَ لَهُ طَلْحَهُ وَ الزُّبَیْرُ نُبَایِعُکَ عَلَى أَنَّا شُرَکَاؤُکَ فِی هَذَا الْأَمْرِ

لَا وَ لَکِنَّکُمَا شَرِیکَانِ فِی الْقُوَّهِ وَ الِاسْتِعَانَهِ وَ عَوْنَانِ عَلَى الْعَجْزِ وَ الْأَوَدِ

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الحادیه و التسعون بعد المائه من حکمه علیه السّلام

(۱۹۱) و قال علیه السّلام و قد قال له طلحه و الزّبیر: نبایعک على أنّا شرکاؤک فی هذا الأمر: لا، و لکنّکما شریکان فی القوّه و الاستعانه، و عونان على العجز و الأود.

اللغه

(الأود) آد أودا الحمل: أثقله، و الأمر: أضنکه و ثقل علیه، الأود: الکدّ و التعب، الأود: الاعوجاج.

المعنى

الأمر فی کلامه علیه السّلام هو تصدّی منصب الامامه، و الشرکه فیه ممنوع من وجهین:

۱-  الامامه أمر إلهیّ و نصب نبویّ، و لا معنى لشرکه الغیر المنصوص علیه معه فی أمر الامامه.

۲-  أنّ الامامه باعتبار أنّها ریاسه على الامّه لا تقبل الشرکه، لأنّ حکم الامام هو الفصل النهائی للاختلاف فی الأحکام، و مع شرکه الغیر فیها لا ینتهى الخلاف إلى الفصل القاطع، لامکان اختلاف الشرکاء أنفسهم، فلا فصل فی البین.

و الأود هنا بمعنى الثقل و الضنک کما هو أحد معنییه، و یشعر به لفظه العون و لیس بمعنى الاعوجاج لأنّه لا اعوجاج فیه علیه السّلام، فتدبّر.

الترجمه

بطلحه و زبیر که بأو عرض کردند ما با تو بیعت مى‏کنیم بشرط این که ما را با خود در أمر خلافت شریک سازى فرمود: نه، ولى شما شریک در نیرو و یارى براى إجراء أحکام و حفظ نظام مى‏شوید و یاور من مى‏شوید در ناتوانی و تحمّل کارهاى دشوار و در تنگناى حوادث.

زبیر و طلحه با هم ساختند            بر مولاى دین بشتافتند

که بیعت مى‏کنیم أمّا بدین شرط

که شرکتمان دهى اندر خلافت‏

علی فرمود: نه، أمّا شریکید            به نیرومندى و در استعانت‏

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۱۴

حکمت ۲۰۱ صبحی صالح

۲۰۱-وَ قَالَ ( علیه‏ السلام  )إِنَّ مَعَ کُلِّ إِنْسَانٍ مَلَکَیْنِ یَحْفَظَانِهِ فَإِذَا جَاءَ الْقَدَرُ خَلَّیَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَهُ وَ إِنَّ الْأَجَلَ جُنَّهٌ حَصِینَهٌ

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

التسعون بعد المائه من حکمه علیه السّلام

(۱۹۰) و قال علیه السّلام: إنّ مع کلّ إنسان ملکین یحفظانه، فإذاجاء القدر خلّیا بینه و بینه، و إنّ الأجل جنّه حصینه.

المعنى

قد أحاط بکلّ انسان ما لا یحصى من الأخطار و المهالک ممّا یشعر به و ممّا لا یشعر به و لا یخطر بباله، و لا یقدر أحد من حفظ نفسه عن تلک الأخطار فی جمیع ساعات اللّیل و النهار، حیث إنّه نائم فی بعض الساعات و غافل فی بعضها و خصوصا الأطفال و السفهاء الّذین لا یشعرون بالمکاره و الأخطار قبل إصابتها، و ربّما لا یقدرون على دفعها إن شعروا بها، فمن الّذی یحفظهم عنها و هل هو إلّا الحافظین اللّذین و کلّهما ربّهم علیهم، و من تدبّر فی حال کثیر من المصابین بالمهالک یعلم أنّهم إنّما اوتوا من قبل قطع المحافظه، و عندی مشاهدات منها لا یسع المقام ذکرها.

الترجمه

فرمود: براستی با هر فردى از أفراد بشر دو فرشته است که نگهبان اویند و چون قضاى إلهی در رسد او را بدان وانهند و از حفظش دست بکشند، و راستى که عمر مقدّر خود سپر محکمی است در برابر مهالک.

خداوند نیروده دادگر
گمارد دو حافظ براى بشر

فرشته دو باشند همراه او
گذارند او را چه آید قدر

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۱۸

حکمت ۲۰۰ صبحی صالح

۲۰۰-وَ قَالَ ( علیه‏ السلام  )وَ أُتِیَ بِجَانٍ وَ مَعَهُ غَوْغَاءُ فَقَالَ لَا مَرْحَباً بِوُجُوهٍ لَا تُرَى إِلَّا عِنْدَ کُلِّ سَوْأَهٍ

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

التاسعه و الثمانون بعد المائه من حکمه علیه السّلام

(۱۸۹) و قد أتى بجان و معه غوغاء فقال علیه السّلام: لا مرحبا بوجوه لا ترى إلا عند کلّ سوأه.

اللغه

(السّوأه): فعله من السّوء.

الاعراب

اتی بجان، مبنی للمفعول من أتاه به، و جان مجرور بباء التعدیه أی مرتکب للجنایه.

الترجمه

یک جنایتکارى را حضور او آوردند و غوغاگران و اوباش بدنبال او افتاده بودند خطاب به آنها فرمود: خوشامد نباشد بر مردمى که دیده نشوند مگر بهنگام هر پیش آمد بد و ناگوارى.

نبینى روى اوباش و أراذل
که در هر کوی مى‏گردند ول ول‏

مگر در سایه پیشامد بد
که صف بندند دورش همچنان سد

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۵

حکمت ۱۹۹ صبحی صالح

۱۹۹-وَ قَالَ ( علیه‏ السلام  )فِی صِفَهِ الْغَوْغَاءِ هُمُ الَّذِینَ إِذَا اجْتَمَعُوا غَلَبُوا وَ إِذَا تَفَرَّقُوا لَمْ یُعْرَفُوا وَ قِیلَ بَلْ قَالَ ( علیه‏السلام  )

هُمُ الَّذِینَ إِذَا اجْتَمَعُوا ضَرُّوا وَ إِذَا تَفَرَّقُوا نَفَعُوا فَقِیلَ قَدْ عَرَفْنَا مَضَرَّهَ اجْتِمَاعِهِمْ فَمَا مَنْفَعَهُ افْتِرَاقِهِمْ فَقَالَ

یَرْجِعُ أَصْحَابُ الْمِهَنِ إِلَى مِهْنَتِهِمْ فَیَنْتَفِعُ النَّاسُ بِهِمْ کَرُجُوعِ الْبَنَّاءِ إِلَى بِنَائِهِ وَ النَّسَّاجِ إِلَى مَنْسَجِهِ وَ الْخَبَّازِ إِلَى مَخْبَزِهِ

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الثامنه و الثمانون بعد المائه من حکمه علیه السّلام

(۱۸۸) و قال علیه السّلام فی صفه الغوغاء: هم الّذین إذا اجتمعوا غلبوا و إذا تفرّقوا لم یعرفوا، و قیل: بل قال علیه السّلام: هم الّذین إذا اجتمعوا ضرّوا، و إذا تفرّقوا نفعوا، فقیل: قد عرفنا مضرّه اجتماعهم فما منفعه افتراقهم فقال: یرجع أصحاب المهن إلى مهنهم فینتفع النّاس بهم، کرجوع البنّاء إلى بنائه، و النّسّاج إلى منسجه، و الخبّاز إلى مخبزه.

اللغه

(المهنه): الحرفه و الصناعه (الغوغاء): الجراد حین یخف للطیران أو بعد ما ینبت جناحه، الکثیر المختلط من النّاس، السفله من النّاس و المتسرّعین إلى الشرّ و العامّه تستعمل الغوغاء للجلبه و اللغط-  المنجد.

الترجمه

در باره ازدحام و جنجال فرمود: آنان کسانیند که چون با هم گرد آیند غلبه کنند و پیروز شوند، و چون پراکنده شوند شناخته نشوند، و گفته‏ اند که در باره آنان فرمود: آنان همان کسانند که چون گردهم آیند زیان زنند، و چون پراکنده شوند سود بخشند، گفته شد: ما زیان اجتماع آنها را دانسته ‏ایم، آیا در پراکنده ‏شدن آنان چه سودیست فرمود: پیشه‏وران و صنعتگرانشان بسر کار خود برمیگردند و مردم از وجود آنان منتفع میشوند، بنّاء بکار ساختمان برمیگردد، و خیاط بکارگاه دوخت، و نانوا بکار پخت.

غوغاگران چه گرد هم آیند بیدرنگ
پیروز میشوند چه گردان بروز جنگ‏

لیکن بگاه تفرقه چون ابر ناپدید
گردند و کس نه گفت از آنها و نى‏شنید

درگاه اجتماع زیانبار میشوند
لیکن بگاه تفرقه باشند سودمند

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۲۳

حکمت ۱۹۸ صبحی صالح

۱۹۸-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )لَمَّا سَمِعَ قَوْلَ الْخَوَارِجِ لَا حُکْمَ إِلَّا لِلَّهِ کَلِمَهُ حَقٍّ یُرَادُ بِهَا بَاطِلٌ

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

السابعه و الثمانون بعد المائه من حکمه علیه السّلام

(۱۸۷) و قال علیه السّلام لمّا سمع قول الخوارج-  لا حکم إلّا للّه- : کلمه حقّ یراد بها باطل [الباطل‏].

المعنى

قول الخوارج: لا حکم إلّا للّه، مقتبس من قوله تعالى فی سوره یوسف «الایه ۴۰- : «إِنِ الْحُکْمُ إِلَّا لِلَّهِ أَمَرَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیَّاهُ» فهو حقّ إلّا أنهم أرادوا بهذا الحکم البغی و الطغیان على الامام و فتّ عضد الحکومه الحقه، و ایجاد البلوى و الفساد فی صفّ أهل الحقّ و نصره الباطل من حیث یشعرون و لا یشعرون.

الترجمه

چون شنید که خوارج فریاد مى‏ کشند «حکمى نیست جز از برای خدا» فرمود: این کلمه حق است ولى مقصد باطلى از آن در نظر است.

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۱۲

حکمت ۱۹۶ صبحی صالح

۱۹۶-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )لَمْ یَذْهَبْ مِنْ مَالِکَ مَا وَعَظَکَ

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

السادسه و الثمانون بعد المائه من حکمه علیه السّلام

(۱۸۶) و قال علیه السّلام: لم یذهب من مالک ما وعظک.

المعنى

بذل المال بعوض یساویه أو أکثر منه لا یعدّ تلفا و ذهابا للمال، و إذا ذهب المال فی سبیل التجربه و اکتسب به وعظا أثّر فی القلب أو تجربه تفید فی الحیاه، فقد حصل بعوضه ما هو أنفع، فلا یعدّ هذا المال ضائعا و تالفا.

الترجمه

آنچه از مالت صرف شده و پندت داده است از دستت بیرون نشده.

مالى که بدان پند خریدى برجاست            از پند توانی عوض آنرا خواست‏

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۲۳

حکمت ۱۹۵ صبحی صالح

۱۹۵-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )وَ قَدْ مَرَّ بِقَذَرٍ عَلَى مَزْبَلَهٍ هَذَا مَا بَخِلَ بِهِ الْبَاخِلُونَ وَ رُوِیَ فِی خَبَرٍ آخَرَ أَنَّهُ قَالَ هَذَا مَا کُنْتُمْ تَتَنَافَسُونَ فِیهِ بِالْأَمْسِ

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الخامسه و الثمانون بعد المائه من حکمه علیه السّلام

(۱۸۵) و قال علیه السّلام و قد مرّ بقذر على مزبله: هذا ما بخل به الباخلون. و فی خبر آخر أنّه قال: هذا ما کنتم تتنافسون فیه بالأمس.

الترجمه

بر مدفوعى گذر کرد که در زباله‏ گاهی بود فرمود: اینست که بخیلان بدان بخل ورزند، در روایت دیگرى است که فرمود: اینست که شما دیروز بر سرش رقابت داشتید.

بر مزبله ‏اى گذشت و بر آن قذرى
فرمود: همین است که هر مقتدرى‏

ورزید بدان بخل و در انبانش کرد
و ز خواب و خوراک خود چنین خوارش کرد

اینست که بر سرش رقابت کردید
دى بهر ربودنش سبقت بر هم جستید

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۲۶

حکمت ۱۹۳ صبحی صالح

۱۹۳-وَ قَالَ ( علیه‏ السلام  )إِنَّ لِلْقُلُوبِ شَهْوَهً وَ إِقْبَالًا وَ إِدْبَاراً فَأْتُوهَا مِنْ قِبَلِ شَهْوَتِهَا وَ إِقْبَالِهَا فَإِنَّ الْقَلْبَ إِذَا أُکْرِهَ عَمِیَ

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الرابعه و الثمانون بعد المائه من حکمه علیه السّلام

(۱۸۴) و قال علیه السّلام: إنّ للقلوب شهوه و إقبالا و إدبارا فأتوها من قبل شهوتها و إقبالها، فإنّ القلب إذا أکره عمى.

المعنى

قد تعرّض علیه السّلام: فی هذه الحکمه لأمر مهمّ فی جلب العامه إلى العمل و نجاتها من البطاله و الکسل، و هو أنّ العمل خصوصا إذا کان شاقّا و مداوما یحتاج إلى رغبه القلب و نشاطه، فانّه إذا اشتاق الانسان إلى عمل و اشتهاه قلبه یسهل علیه و إن کان شاقّا.

و قد طبّق الاسلام هذا الأصل على إجراء دستوراته، فشرّع العباده على أساس النظافه و الطهاره، و على الاجتماع و الالفه فی کمال الاختصار و الاقتصاد.

فبنى الاسلام على الجمعه و الجماعه و شوّق النّاس إلیها بهذه السیاسه، و قرّر الجهاد على کسب الغنیمه و تملیک ما للمقتول من الألبسه فی الحرب للقاتل، و سلّط المجاهدین على الأموال و الإماء و نشطهم فی حرب الأعداء و نفث فی قلوب المؤمنین باعتناق حور العین عند الشهاده فی سبیل نشر الدّین، و قد اهتمّ أرباب السّیاسه فی هذا العصر بتشویق النّاس إلى مقاصدهم باصطیاد قلوبهم و المساعده على شهواتهم بکلّ وجه.

الترجمه

فرمود: راستی که دلها را خواستی است، پیش آمدن و پس رفتنی است، از آنجا که خواست آنها است با آنها در آئید و پیشامد آنها را بربائید، زیرا اگر بر دل فشار وارد شود و بناخواه وادار گردد کور و بى‏ نور مى ‏شود و از کار مى ‏ماند.

دل بود منشأ نشاط و عمل
بازماند ز کار وقت کسل‏

دل ز اقبال و خواستن شاد است‏
و ز دل شاد خانه آباد است‏

بنگر تا که دل چه مى ‏خواهد
از چه راهى به پیش مى‏ آید

از همان راه و طرز دلخواهش‏
ببر و مى ‏نکن تو گمراهش‏

که شود دل ز زور و کره و فشار
کور و بى ‏نور و مانده و بیکار

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۱۷

حکمت ۱۹۲ صبحی صالح

۱۹۲-وَ قَالَ ( علیه السلام  )یَا ابْنَ آدَمَ مَا کَسَبْتَ فَوْقَ قُوتِکَ فَأَنْتَ فِیهِ خَازِنٌ لِغَیْرِکَ

 شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الثالثه و الثمانون بعد المائه من حکمه علیه السّلام

(۱۸۳) و قال علیه السّلام: یا ابن آدم ما کسبت فوق قوتک، فأنت فیه خازن لغیرک.

المعنى

المقصود من هذا الکلام لیس الاقتصار على الکسب و العمل بمجرّد تحصیل القوت و الاشتغال بالبطاله و الکسل کما هو دأب الدراویش، بل المقصود عدم ادّخار المال و جمعه و منعه من ذوی الحقوق و المستحقین، بل صرفه فی سبیل مصالح الملّه و الدّین.

فقد کان علیه السّلام من أهل الکسب و العمل و تحصیل الثروه بالزرع و إحداث القنوات و لکن یصرف ما حصل فی الاعانه على الفقراء و تحریر الرقاب، و یجعل قنواته و عیونه وقفا على سبل الخیر کما هو مکتوب فی سیرته.

الترجمه

فرمود: اى آدمیزاده هر آنچه بیش از خوراک خود بدست آری براى دیگرانش چون خزینه دارى.

آنچه گرد آورد بنی آدم
بیش از قوت خود در این عالم‏

اندر آن گنج‏دار غیر بود
جز تأسّف ز گنج خود نبرد

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۷۸

حکمت ۱۹۱ صبحی صالح

۱۹۱-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )إِنَّمَا الْمَرْءُ فِی الدُّنْیَا غَرَضٌ تَنْتَضِلُ فِیهِ الْمَنَایَا وَ نَهْبٌ تُبَادِرُهُ الْمَصَائِبُ وَ مَعَ کُلِّ جُرْعَهٍ شَرَقٌ وَ فِی کُلِّ أَکْلَهٍ غَصَصٌ

وَ لَا یَنَالُ الْعَبْدُ نِعْمَهً إِلَّا بِفِرَاقِ أُخْرَى وَ لَا یَسْتَقْبِلُ یَوْماً مِنْ عُمُرِهِ إِلَّا بِفِرَاقِ آخَرَ مِنْ أَجَلِهِ

فَنَحْنُ أَعْوَانُ الْمَنُونِ وَ أَنْفُسُنَا نَصْبُ الْحُتُوفِ فَمِنْ أَیْنَ نَرْجُو الْبَقَاءَ وَ هَذَا اللَّیْلُ وَ النَّهَارُ لَمْ یَرْفَعَا مِنْ شَیْ‏ءٍ شَرَفاً إِلَّا أَسْرَعَا الْکَرَّهَ فِی هَدْمِ مَا بَنَیَا وَ تَفْرِیقِ مَا جَمَعَا

 شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الثانیه و الثمانون بعد المائه من حکمه علیه السّلام

(۱۸۲) و قال علیه السّلام: إنّما المرء فی الدّنیا غرض تنتضل فیه المنایا و نهب تبادره المصائب، و مع کلّ جرعه شرق، و فی کلّ أکله غصص، و لا ینال العبد نعمه إلّا بفراق أخرى، و لا یستقبل یوما من عمره إلّا بفراق آخر من أجله، فنحن أعوان المنون، و أنفسنا نصب الحتوف، فمن أین نرجو البقاء و هذا اللّیل، و النّهار لم یرفعا من شی‏ء شرفا إلّا أسرعا الکرّه فی هدم ما بنیا، و تفریق ما جمعا.

اللغه

(انتضلت) سهما من المنایا أی اخترت. و (شرق) بریقه إذا غصّ به من باب تعب و الشرق: الغصّه، و (الغصّه): الشجى فی الحلق و الجمع غصص. و (المنون) المنیّه لأنها تقطع المدد و تنقص العدد (الحتف): الموت، و الجمع حتوف-  مجمع البحرین.

الاعراب

إلّا بفراق اخرى استثناء مفرّغ. آخر، غیر منصرف. لم یرفعا من شی‏ء و أسرعا، الاسناد فیهما مجازی.

المعنى

شبّه الانسان بهدف لأنواع الموت، فیموت بما اختار اللَّه له من الأسباب و المصائب تحوط به و تصول إلیه، کمن یرید نهب متاع من ید صاحبه، و کلّ جرعه یشربه مصاحب مع کدوره تنغصّه علیه، و مع کلّ أکله بلیّه تعصر على حلقه کالشجی أو یرید أنّ الانسان فی کلّ جرعه معرض للشرق، و فی کلّ أکله معرض للغصّه فلا یتهیّأ له شراب و لا طعام فی هذه الدّنیا، و لا ینال نعمه إلّا بفراق اخرى، فان وجد مالا ابتلى بحفظه و فارق الرّاحه، و إن وجد أهلا و ولدانا ابتلی بالنفقه و الحضانه و غیرهما من مفارقه نعم کثیره، و لا یدرک یوما من عمره إلّا بانقضاء مثله منه، فیعین کلّ أحد على اقتراب منیّته.

الترجمه

همانا هر کس در این دنیا نشانه تیر أجل است، و مصائب در یغماى او بر یکدیگر سبقت جویند، با هر جرعه نوشى گلوگیرى است، و با هر لقمه ‏اى غصه ‏اى وجود دارد، بنده را بهیچ نعمتی دست نرسد جز با مفارقت نعمت دیگر، و بروزى از عمرش رو نکند جز با فراق روزی از مدّت عمر خود، ما یاوران مرگ خود باشیم و جان ما هدف نابودیها است، از کجا امید پایداری داریم با این که همین شب و روزى که بر ما مى‏ گذرند چیزى را برنیاورند جز این که شتابا بر آن بتازند و بنیادش را ویران سازند و جمعش را پراکنده نمایند.

هر که بینى هدف تیر أجل میباشد
بهر یغماى مصائب چه محل میباشد

جرعه‏اى نوش نباشد که در آن نیشى نیست‏
لقمه‏اى نیست که خالى ز خلل میباشد

نعمتی در نرسد جز بفراق دیگرى
روز کاید بر ما کسر أجل میباشد

ما همه یاور مرگیم کازان مى ‏ترسیم‏
جان ماها هدف مرگ و زلل میباشد

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۲۹

 حکمت ۱۹۰ صبحی صالح

۱۹۰-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )وَا عَجَبَاهْ أَ تَکُونُ الْخِلَافَهُ بِالصَّحَابَهِ وَ الْقَرَابَهِ                    

قال الرضی و روی له شعر فی هذا المعنی وهو:

فإن کنت بالشورى ملکت أمورهم
فکیف بهذا و المشیرون غیب‏

و إن کنت بالقربى حججت خصیمهم‏
فغیرک أولى بالنبی و أقرب‏

شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الحادیه و الثمانون بعد المائه من حکمه علیه السّلام

(۱۸۱) و قال علیه السّلام: واعجبا أ تکون الخلافه بالصّحابه [و لا تکون بالصّحابه] و القرابه قال الرّضیّ رحمه اللَّه: و روی له شعر فی هذا المعنى و هو:

فإن کنت بالشورى ملکت أمورهم 
فکیف بهذا و المشیرون غیب‏

و إن کنت بالقربى حججت خصیمهم‏
فغیرک أولى بالنبی و أقرب‏

المعنى

مقصوده من هذه الجمله الانکار الشدید المقرون بالاستعجاب ممّا استندوا إلیه فی تصدّى الخلافه و تمسّک به أهل السنه و جعلوه أصلا أصیلا فی أمر الامامه و هما: الصّحابه و القرابه، و قد خطّأ علیه السّلام کلا الأصلین معا و لو مجتمعا.

و نظره إلى أنّ الخلافه عن الرّسول و الامامه على الامّه تحتاج إلى النصّ المنتسب إلى الوحی، لأنّ الامامه الحقه تحتاج إلى صفات معنویه لا یحیط بها علم النّاس و لا یمسّها نظر الانتخاب مهما کان دقیقا و خالصا، و الشورى قد تکون کاشفا عن النصّ و لکن یشترط فیه إجماع أهل الشورى الشامل لأهل بیت النبیّ المعصومین علیهم السّلام.

قال ابن میثم: روی عنه هذا القول بعد بیعه عثمان-  إلخ.

و الأصحّ ما ذکره الشارح المعتزلی فی هذا المقام قال: حدیثه علیه السّلام فی النثر و النظم المذکورین مع أبی بکر و عمر، أمّا النثر فالى عمر توجیهه لأنّ أبا بکر لما قال لعمر: امدد یدک، قال له عمر: أنت صاحب رسول اللَّه فی المواطن کلّها شدّتها و رخائها، فامدد أنت یدک-  إلخ.

الترجمه

فرمود: بسیار مایه شگفت است آیا خلافت پیغمبر بوسیله هم ‏صحبتى و خویشاوندى با آن حضرت است سید رضی-  ره-  گوید: در این معنى شعری هم از آن حضرت روایت شده «خطاب بأبی بکر طبق گفته شارح معتزلی»: اگر بسبب شور و رأى اصحاب، پیشوا و صاحب اختیار امر آنان شدى، چگونه مى‏توان باور کرد و صحیح دانست با این که همه أهل شورى در بیعت سقیفه حاضر نبودند و اگر بدستاویز خویشى و هم نژادى، مدعیان دیگر را محکوم کردی، جز تو کسى هست که با پیغمبر خویشاوندتر و نزدیکتر است.

در شگفتم که خلافت ز نبی
بصحابت و قرابت باشد

باید از نص نبی ثابت کرد
آنکه لائق بامامت باشد

در اینجا متن شرح ابن أبی الحدید ترجمه مى‏ شود: گفتگوى آن حضرت در اینجا به نثر و نظم نامبرده با أبی بکر و عمر است.

أمّا جمله نثر راجع بعمر است، زیرا در سقیفه بنی ساعده چون أبی بکر بعمر گفت دستت را بده تا با تو بیعت کنم، عمر پاسخ داد: تو همان یار رسول خدائى که در همه جا با او بودى چه در خوشى و چه در سختی، تو دستت را بده تا من با تو بیعت کنم.

علی علیه السّلام مى‏ فرماید: اگر دلیل تو بر استحقاق خلافت اینست که در همه مواطن هم صحبت رسول خدا بودی، باید خلافت را بکسی واگذارى که در همه جا با او بوده، و بعلاوه خویشاوند نزدیک او هم هست.

و أمّا آن شعر نظر بأبی بکر دارد، زیرا أبی بکر در سقیفه در برابر انصار چنین حجّت آورد: ما عترت رسول و نگهداران او هستیم که از او دفاع کردیم و چون با او بیعت شد در برابر مردم حجّت آورد که این بیعت از أهل حلّ و عقد بوده است.

علی علیه السّلام مى‏ فرماید: حجّتی که در برابر انصار آوردی و خود را از هم‏بستگان و از قوم رسول خدا نمودار کردی، جز تو کسى هست که به پیغمبر نزدیکتر است از تو، و أمّا دلیل تو در برابر مردم که جماعت صحابه مرا انتخاب کردند و بخلافت من رضا دادند، جمع بسیاری از صحابه در سقیفه حاضر نبودند و در عقد خلافت تو شرکت نداشتند، پس چطور ثابت مى‏ شود

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۵۷

حکمت ۱۸۹ صبحی صالح

۱۸۹-وَ قَالَ ( علیه ‏السلام  )مَنْ لَمْ یُنْجِهِ الصَّبْرُ أَهْلَکَهُ الْجَزَعُ

 شرح میر حبیب الله خوئی ج۲۱

الثمانون بعد المائه من حکمه علیه السّلام

(۱۸۰) و قال علیه السّلام: من لم ینجه الصّبر، أهلکه الجزع.

الاعراب

لم ینجه: من الإنجاء، و الضمیر مفعوله و سقطت یاؤه بالجزم.

المعنى

حثّ علیه السّلام على التمسّک بالصبر عند نزول البلاء و حدوث المصیبه و إن کانت عظیمه و کبیره لأنّ العدول من الصبر و إن کان مرّا یستلزم الوقوع فی الجزع و هو أمرّ و أنکى من الصبر لادّائه إلى الهلاک فی الدّنیا إذا افرط فیه، و العذاب فی الاخره إن ارتکب ما یخالف الشرع کجزّ الشعر و خدش الوجه.

الترجمه

فرمود: هر کسى را شکیبائی نجات ندهد، بیتابیش نابود کند.

هر که را صبر نجاتش ندهد            از جزع خود بهلاکت برسد

منهاج ‏البراعه فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه(الخوئی)//میر حبیب الله خوئی

بازدیدها: ۲۶