google-site-verification: googledc28cebad391242f.html
100-120 ترجمه و شرح فلسفی خطبه ها علامه جعفریشرح و ترجمه خطبه هاعلامه محمد تقی جعفری

خطبه ها خطبه شماره ۱۱2 (ترجمه و شرح فلسفی علامه محمد تقی جعفری)

112 و من الخطبة له عليه السلام

متن خطبه صد و دوازدهم

ذكر فيها ملك الموت و توفية النفس و عجز الخلق عن وصف اللّه 1 هل تحسّ به إذا دخل منزلا 2 ؟ أم هل تراه إذا توفّى‏ أحدا ؟ 3 ؟ بل كيف يتوفّى الجنين في بطن أمّه 4 أيلج عليه من بعض جوارحها 5 أم الرّوح أجابته بإذن ربّها 6 ؟ أم هو ساكن معه في أحشائها 7 ؟ كيف يصف إلهه من يعجز عن صفة مخلوق مثله 8

ترجمه خطبه صد و دوازدهم

و از خطبه‏اى است از آنحضرت عليه السلام حضرت در اين خطبه ملك الموت و گرفتن او جان آدمى را ، و ناتوانى مخلوقات را از توصيف خداوندى بيان ميفرمايد 1 آيا احساس ميكنى كه ملك الموت ( عزرائيل عليه السلام ) را كه به منزلى داخل ميشود ؟ 2 آيا او را مى‏بينى كه روح كسى را ميگيرد ؟ 3 بلكه آيا درك ميكنى كه فرشته مرگ چگونه روح جنين را در شكم مادرش ميگيرد 4 آيا فرشته مرگ است كه از بعضى اعضاى ما در داخل به بطن او ميگردد 5 يا اين روح است كه با اذن پروردگارش آن ملك را اجابت ميكند ؟ 6 يا آن ملك با آن جنين در اعضاى درون مادرش ساكن است ؟ 7 چگونه توصيف ميكند خدايش را كسى كه از توصيف مخلوقى مانند خودش ناتوان است 8

تفسير عمومى خطبه صد و دوازدهم

1 ، 8 . . .

بحثى درباره ملك الموت ( عزرائيل عليه السلام )

ابن ميثم بحرانى در شرح اين خطبه ميگويد : اين خطبه مقدارى از خطبه ‏ايست طولانى كه امير المؤمنين عليه السلام آنرا پيرامون توحيد و تنزيه خداوند متعال از اينكه بشر بتواند به حقيقت توصيف او برسد ، فرموده است ، [ شرح نهج البلاغه كمال الدين ابن ميثم بحرانى ج 3 ص 90] در روايتى از امام صادق عليه السلام چنين آمده است :

قيل لملك الموت عليه السّلام : كيف تقبض الأرواح و بعضها فى المغرب و بعضها فى المشرق فى ساعة واحدة ؟ فقال : أدعوها فتجيّبنى ؟ قال :و قال ملك الموت عليه السّلام : إنّ الدّنيا بين يدىّ كالقصعة بين يدى أحدكم فيتناول منها ما شاء ، و الدّنيا عندى كالدّرهم فى كفّ أحدكم يقلّبه كيف يشاء . [ من لا يحضره الفقيه صدوق . نقل از منهاج البراعة محقق مرحوم حاج ميرزا حبيب اللّه هاشمى خوئى ج 8 ص 38] ( به ملك الموت عليه السلام گفته شد : چگونه ارواح انسانها را در يك ساعت [ زمان ] مى‏گيرى در حاليكه بعضى از آنان در مغرب است و بعضى در مشرق ؟ ملك الموت پاسخ داد : من ارواح را مى‏خوانم آنها مرا اجابت ميكنند . امام عليه السلام فرمود : و ملك الموت عليه السلام گفت : دنيا در برابر من مانند كاسه‏ايست در برابر يكى از شماها كه هرگونه بخواهد از آن [ محتويات آن ] بر ميدارد ، و دنيا در نزد من مانند درهمى در دست يكى از شما است كه هر گونه بخواهد آنرا ميگرداند . ) دو مطلب مهم در اين مسأله وجود دارد كه به طور مختصر به آن دو اشاره ميكنيم :مطلب يكم آيات قرآنى قبض روح را به سه عامل مستند نموده است :

1 خداوند متعال أَللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حِينَ مَوْتِهَا . . . [ الزمر آيه 42] ( خداوند نفسها را در هنگام مرگ مى‏گيرد . )

2 ملك الموت ( عزرائيل عليه السلام ) قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِى وُكِّلَ بِكُمْ [ السجده آيه 11] ( بگو به آنان ملك الموت كه بر شما موكل شده است شما را [ جان‏ها يا نفسها ، ارواح شما را ] ميگيرد . )

3 فرشتگان كه در بعضى از آيات از آنها به رسولان نيز تعبير شده است تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلاَئِكَةُ [ النحل آيه 28 و 32] ( ملائكه آنان را مى‏گيرد . )

4 رسولان الهى تَوَفَّتْهُ رُسُلُنَا [ الانعام آيه 61] ( رسولان ما او را مى‏گيرند . ) بديهى است كه اين آيات با نظر به فاعل حقيقى كه خدا است و وسائلى كه ملك الموت ( عزرائيل عليه السلام ) و ديگر فرشتگان ميباشند ، مخالفتى با يكديگر ندارند و منظور از ملائكه ديگر ، همانگونه كه از امير المؤمنين عليه السلام آمده است ياران ملك الموت در امر قبض ارواح ميباشند .

روايت از امير المؤمنين عليه السلام چنين آمده است :إنّه سئل عن قول اللَّه تعالى : اَللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حَيْنَ مَوْتِهَا وَ قَوْلِهِ :قُلْ يَتَوَفّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْْتِ وَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ : تَوَفَّتْهُ رُسُلَنَا وَ قَوْلِهِ تَعَالى‏ :تَتَوُفَّاهُمُ الْمَلاَئِكَةُ فَمَرَّةً يَجْعَلُ الْفِعْلَ لِنَفْسِهِ وَ مَرَّةً لِمَلِكَ الْمَوْتِ وَ مَرَّةً لِلْرُّسُلِ ، وَ مَرَّةً لِلْمَلاَئِكَةِ ؟ فَقَالَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ : إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَجَلُّ وَ أَعْظَمُ مِنْ أَنْ يَتَوَلىّ ذَلِكَ بِنَفْسِهِ ، وَ فِعْلُ رُسُلِهِ وَ مَلاَئِكَتِهِ فِعْلُهُ لِأَنَّهُمْ بِأَمْرِهِ يَعْلَمُونَ . فَاصْطَفَى مِنَ الْمَلاَئِكَةِ رُسُلاً وَ سَفَرةً بَيْنَهُ وَ بَيْنَ خَلْقِهِ ، وَ هُمُ الَّذيِنَ قَالَ اللَّهُ فيِهِمْ : أَللَّهُ يَصْطَفِى مِنَ الْمَلاَئِكَةِ رُسُلاً وَ مِنَ النَّاسِ [ الحج آيه 75] فَمَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الطَّاعَةِ تَوَلَّتْ قَبْضَ رُوحِهِ مَلاَئِكَةُ الْنِّقْمَةِ ،وَ لِمَلَكِ الْمَوْتِ أَعْوَانٌ مِنْ اَهْلِ الْمَعْصِيَةِ تَوَلَّتْ قَبْضَ رُوحِهِ مَلاَئِكَةُ الْنِّقْمَةِ ،وَ لِمَلَكِ الْمَوْتِ أَعْوَانٌ مِنْ مَلاَئِكَةِ الرَّحْمَةِ وَ النِّقْمَةِ يَصْدُرُونَ عَنْ أَمْرِهِ وَ فِعْلُهُمْ فِعْلُهُ ، وَ كُلُّ مَا يَأْتُونَهُ مَنْسُوبٌ إِلَيْهِ ، وَ إِذَا كَانَ فِعْلُهُمْ فِعْلَ مَلَكِ الْمَوْتِ فَفِعْلُ مَلَكِ الْمَوْتِ فِعْلُ اللَّهِ لِأَنَّهُ يَتَوَفىَّ الْأَنْفُسَ عَلَى يَدِ مَنْ يَشَاءُ وَ يُعْطِى وَ يَمْنَعُ وَ يُثيِبُ وَ يُعاقِبُ عَلَى يَدِ مَنْ يَشَاءُ وَ إِنَّ فِعْلَ أُمَنَائِهِ فِعْلُهُ كَمَا قَالَ : وَ مَا تَشَاءُونَ إِلاَّ أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ [ الانسان آيه 30 و التكوير آيه 29  ( و نميخواهيد شما چيزى را مگر اينكه خدا بخواهد . )

( از امير المؤمنين عليه السلام از كلام خداوندى سؤال شد كه ميفرمايد :خدا است كه نفسها را [ جانها يا ارواح را ] در موقع فرا رسيدن مرگ مى‏گيرد و بگو : آن ملك الموت [ جانهاى ] شما را مى‏گيرد كه بر شما موكل شده است و رسولان ما او را ميگيرند و فرشتگان آنان را مى‏گيرند ؟[ اين اختلاف در عامل قبض روح چيست ؟ ] آن حضرت پاسخ داد : خداوند تبارك و تعالى بزرگتر و با عظمت‏تر از آن است كه قبض روح انسان را خود به طور مستقيم انجام بدهد و كار رسولان و فرشتگانش ، كار خود خدا است ، زيرا آنان به دستور خدا عمل مى‏كنند ، پس خداوند متعال از فرشتگان ، رسولان و از انسانها سفرائى را بين خود و مخلوقاتش برگزيد و درباره آنان است ، كه خداوند مى‏فرمايد : « خدا از فرشتگان و از مردم رسولانى را برمى‏گزيند . »[ الاحتجاج طبرسى نقل مأخذ فوق ص 39] پس هر كسى كه از اهل طاعت باشد ، قبض روح او رافرشتگان رحمت به عهده مى‏گيرند ، و هر كسى كه از اهل معصيت باشد ،قبض روح او را فرشتگان عذاب انجام مي دهند و براى ملك الموت يارانى از فرشتگان رحمت و عذاب است كه از امر او پيروى مى‏كنند و كار آن فرشتگان كار ملك الموت است و هرچه انجام بدهند منسوب به ملك الموت است و حال كه كار آن فرشتگان كار ملك الموت است ، پس كار ملك الموت هم كار خدا است ، زيرا خدا است كه نفس‏ها را با دست هر كه ميخواهد ميگيرد و او است كه به وسيله هر كس كه بخواهد عطا مى‏فرمايد و جلوگيرى مى‏كند و پاداش ميدهد و عقاب مي نمايد و كار امناى خداوندى كار خدا است ، چنانكه فرموده است : « و شما نمى‏خواهيد مگر آنچه را كه خدا مى‏خواهد » . ) امير المؤمنين عليه السلام در جملات مورد تفسير ، پس از غير قابل درك بودن قبض روح انسانها بوسيله ملك الموت كه مخلوقى است و مخلوقى را قبض روح مينمايد ، نتيجه بسيار مهمى را متذكر ميشوند . و آن اينست : حال كه شما نميتوانيد جريان قبض روح را بفهميد چگونه ميخواهيد خدا را توصيف كنيد ؟ با اينكه مورد ضعيف و ناتوان چون شكل يزدانى كشد

بى شك بشكل مورچه با شاخ حيوانى كشد

مغز شبان هم نقشه موسى بن عمرانى كشد
در فكر مانى گرفتد او صورت مانى كشد

ادراك هر جنبنده نقش خويش را داراستى
از ممكن اى ياران بذات حق مسافتهاستى

ممكن چو كاهى مضطرب در موج آن درياستى
ممكن زمانى بوده و او از زمان بالاستى

ممكن مكانى بوده و او از مكان اعلاستى
افهام را كسى درك آن انيت علياستى

و الحمد للَّه ربّ العالمين و الصّلوة و السّلام على سيّد الأنبياء و المرسلين محمّد و على آله الطّيّبين الطّاهرين 20 فروردين ماه 1367

شرح وترجمه نهج البلاغه علامه محمدتقی جعفری  جلد ۲۰

 

Show More

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

Back to top button
-+=