شرح ابن ميثم
254- و روى أنه ذكر عند عمر بن الخطاب فى أيامه حلى الكعبة و كثرته، فقال قوم: لو أخذته فجهزت به جيوش المسلمين كان أعظم للأجر و ما تصنع الكعبة بالحلى فهم عمر بذلك، و سأل أمير المؤمنين عليه السّلام فقال عليه السّلام: إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ أُنْزِلَ عَلَى النَّبِيِّ ص وَ الْأَمْوَالُ أَرْبَعَةٌ أَمْوَالُ الْمُسْلِمِينَ- فَقَسَّمَهَا بَيْنَ الْوَرَثَةِ فِي الْفَرَائِضِ- وَ الْفَيْءُ فَقَسَّمَهُ عَلَى مُسْتَحِقِّيهِ- وَاَلْخُمُسُاَلْخُمْسُ فَوَضَعَهُ اللَّهُ حَيْثُ وَضَعَهُ- وَ الصَّدَقَاتُ فَجَعَلَهَا اللَّهُ حَيْثُ جَعَلَهَا- وَ كَانَ حَلْيُ الْكَعْبَةِ فِيهَا يَوْمَئِذٍ- فَتَرَكَهُ اللَّهُ عَلَى حَالِهِ- وَ لَمْ يَتْرُكْهُ نِسْيَاناً وَ لَمْ يَخْفَعَلَيْهِعَنْهُ مَكَاناً- فَأَقِرَّهُ حَيْثُ أَقَرَّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ فقال له عمر: لولاك لافتضحنا، و ترك الحلى بحاله.
المعنى
القصّة مشهورة و خلاصة حجّته عليه السّلام ضمير أشار إلى صغراه و تقديرها: أنّ حلى الكعبة قد أقرّه اللّه على حاله و رسوله من غير نسيان له و لا جهل بمكانه مع تعرّضه لجميع الأموال. و تقدير الكبرى: و كلّما أقرّه اللّه و رسوله على حاله وجب الاقتداء بهما في إقراره. و لذلك أمره بصورة النتيجة و هو قوله: فأقرّه اللّه و رسوله. و نسيانا نصب على الحال، و مكانا على التميز.
مطابق با حکمت 270 نسخه صبحی صالح
ترجمه فارسی شرح ابن ميثم
254- آورده اند كه در دوران خلافت عمر بن خطّاب، در نزد او، سخن از زيور و زينت كعبه و زيادى آن به ميان آمد. حاضران گفتند، اگر آنها را بردارى و صرف تجهيز سپاه اسلام كنى، پاداش بيشترى دارد، و كعبه زينت نمى خواهد. عمر تصميم به برداشتن زيورها گرفت، و در آن باره با امير المؤمنين (ع) مشورت كرد، امام (ع) فرمود: لَوْ أَخَذْتَهُ فَجَهَّزْتَ بِهِ جُيُوشَ الْمُسْلِمِينَ- كَانَ أَعْظَمَ لِلْأَجْرِ وَ مَا تَصْنَعُ الْكَعْبَةُ بِالْحَلْيِ- فَهَمَّ عُمَرُ بِذَلِكَ وَ سَأَلَ عَنْهُ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ع- فَقَالَ ع إِنَّ الْقُرْآنَ أُنْزِلَ عَلَى النَّبِيِّ ص وَ الْأَمْوَالُ أَرْبَعَةٌ أَمْوَالُ الْمُسْلِمِينَ- فَقَسَّمَهَا بَيْنَ الْوَرَثَةِ فِي الْفَرَائِضِ- وَ الْفَيْءُ فَقَسَّمَهُ عَلَى مُسْتَحِقِّيهِ- وَ الْخُمْسُ فَوَضَعَهُ اللَّهُ حَيْثُ وَضَعَهُ- وَ الصَّدَقَاتُ فَجَعَلَهَا اللَّهُ حَيْثُ جَعَلَهَا- وَ كَانَ حَلْيُ الْكَعْبَةِ فِيهَا يَوْمَئِذٍ- فَتَرَكَهُ اللَّهُ عَلَى حَالِهِ- وَ لَمْ يَتْرُكْهُ نِسْيَاناً وَ لَمْ يَخْفَ عَلَيْهِ مَكَاناً- فَأَقِرَّهُ حَيْثُ أَقَرَّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ- فَقَالَ لَهُ عُمَرُ لَوْلَاكَ لَافْتَضَحْنَا- وَ تَرَكَ الْحَلْيَ بِحَالِهِ
ترجمه
«هنگامى كه قرآن بر پيامبر (ص) نازل شد، اموال چهار نوع بودند:
1- مال مسلمانان كه پيامبر (ص) آنها را بين وارثان، از روى حساب ارث، تقسيم كرد.
2- غنيمت، كه بين مستحقّانش تقسيم كرد.
3- خمس، كه خداوند آنجا كه بايد قرار دهد، قرار داد.
4- صدقات كه خداوند آنها را در جاى خود قرار داد، و زينت كعبه آن روز، در كعبه بود كه خداوند آن را به حال خود گذاشت و اين نه از روى فراموشى بود و نه از آن روى كه جاى آن از خداوند پوشيده بود پس تو نيز آن را به همان گونه قرار بده كه خدا و رسولش (ص) قرار داده بودند». پس عمر گفت: اگر تو نبودى رسوا مى شديم، و آن زيورها را به حال خود گذاشت.
شرح
اين داستان مشهور است، و خلاصه برهان امام (ع) قياس مضمرى است كه بر مقدّمه صغراى آن اشاره فرموده است و تقدير آن چنين است: زيور كعبه را خداوند و رسولش در جاى خود نهادند- بدون فراموشى و غفلت از مكان آن- بااين كه به همه اموال پرداخته بودند، و كبراى مقدّر آن نيز چنين است: و هر چه را كه خدا و رسولش به جاى خود قرار داده باشند، در اين عمل پيروى از آنها واجب است. و از اين رو به عنوان نتيجه قياس، امر كرد، همان طورى كه خدا و رسولش قرار دادند، تو نيز همان طور قرار ده كلمه نسيانا منصوب است چون حال است، و مكانا منصوب است چون تميز است.
ترجمه شرح نهج البلاغه(ابن ميثم)، ج5 // قربانعلی محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده
