شرح ابن ميثم
87- و قال عليه السّلام: إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِالْأَنْبِيَاءِ أَعْلَمُهُمْ بِمَا جَاءُوا بِهِ- ثُمَّ تَلَا إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْراهِيمَ لَلَّذِينَ اتَّبَعُوهُ- وَ هذَا النَّبِيُّ وَ الَّذِينَ آمَنُواثُمَّ قَالَ إِنَّ وَلِيَّ مُحَمَّدٍ مَنْ أَطَاعَ اللَّهَ وَ إِنْ بَعُدَتْ لُحْمَتُهُ- وَ إِنَّ عَدُوَّ مُحَمَّدٍ مَنْ عَصَى اللَّهَ وَ إِنْ قَرُبَتْ قَرَابَتُهُ
المعنى
و لمّا كان الغرض من الأنبياء عليهم السّلام جذب الخلق إلى اللّه بطاعته فكلّ من كان أبلغ في الطاعة كان أشدّ موافقة لهم و أقرب إلى قلوبهم و أقوى نسبة إليهم.
و لمّا لم يمكن طاعتهم إلّا بالعلم بما جاءوا به كان أعلم الناس بذلك أقربهم إليهم و أولاهم بهم. و برهان ذلك الآية المذكورة. و ذكر حال الأنبياء ليعلم مراده الإجمالي ثمّ خصّص الذكر بمحمّد صلّى اللّه عليه و آله كما هو عادة الخطيب. و المراد بالولىّ هنا الأولى. و أشار إلى أنّ طاعة اللّه علّة للأولويّة بمحمّد صلّى اللّه عليه و آله، و معصيته علّة لعداوته و إن بعدت قرابة المطيع أو قربت قرابة العاصي ليعلم أنّ الطاعة و المعصية علّتان مستقلّتان للأولويّة بمحمّد صلّى اللّه عليه و آله و العداوة له فيحصل الرغبة في الطاعة و النفرة عن المعصية.
مطابق با حکمت 96 نسخه صبحی صالح
ترجمه فارسی شرح ابن ميثم
87- امام (ع) فرمود: إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِالْأَنْبِيَاءِ أَعْلَمُهُمْ بِمَا جَاءُوا بِهِ- ثُمَّ تَلَا إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْراهِيمَ لَلَّذِينَ اتَّبَعُوهُ- وَ هذَا النَّبِيُّ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الْآيَةَ- ثُمَّ قَالَ إِنَّ وَلِيَّ مُحَمَّدٍ مَنْ أَطَاعَ اللَّهَ وَ إِنْ بَعُدَتْ لُحْمَتُهُ- وَ إِنَّ عَدُوَّ مُحَمَّدٍ مَنْ عَصَى اللَّهَ وَ إِنْ قَرُبَتْ قَرَابَتُهُ
ترجمه
«نزديكترين افراد به پيامبران، آگاهترين آنهاست به آنچه آنان از جانب خدا آورده اند». آن گاه امام (ع) اين آيه را تلاوت كرد: إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْراهِيمَ لَلَّذِينَ اتَّبَعُوهُ وَ هذَا النَّبِيُّ وَ الَّذِينَ آمَنُوا«». سپس فرمود: «دوستدار حضرت محمد (ص) كسى است كه خدا را اطاعت كند هر چند كه خويشاوند نزديك او نباشد، و دشمن حضرت محمد (ص) كسى است كه فرمان خدا را نبرد اگر چه خويشاوند نزديك آن بزرگوار باشد».
شرح
چون هدف انبيا (ع) دعوت مردم به اطاعت پروردگار بوده است، بنا بر اين هر كس كه خدا را بيشتر اطاعت كند، موافقتر با آنان بوده، و به دل و جان آنها نزديكتر، و نسبتش به ايشان استوارتر خواهد بود. و چون اطاعت ايشان جز با آگاهى بدانچه از جانب خدا آوردهاند ميسر نيست، آگاهترين مردم بدانها، نزديكترين فرد و شايستهترين كس به وابستگى با ايشان خواهد بود، و دليل اين مطلب، آيه مورد ذكر است.
امام (ع) حالت انبيا را بيان كرده است، تا به طور اجمال مقصود آن حضرت روشن شود، و بعد نام حضرت محمد (ص) را- همان طور كه روش يك سخنگوست- بطور خصوص ذكر كرده است. و مراد به ولىّ در اينجا همان اولى و دوست است. و اشاره نموده است بر اين كه اطاعت خدا دليل اولويت به محمد (ص)، و نافرمانى خدا دليل دشمنى با اوست، هر چند كه شخص مطيع، خويشاوندى نزديكى نداشته و يا شخص عاصى خويشاوندى نزديكى داشته باشد، براى اين كه معلوم شود، طاعت و معصيت دو علّت مستقل براى دوستى و دشمنى با حضرت محمد (ص) هستند تا ميل به اطاعت و نفرت از معصيت به وجود آيد.
ترجمه شرح نهج البلاغه(ابن ميثم)، ج5 // قربانعلی محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده