حکمت 55 صبحی صالح
55-وَ قَالَ ( عليهالسلام )الصَّبْرُ صَبْرَانِ صَبْرٌ عَلَى مَا تَكْرَهُ وَ صَبْرٌ عَمَّا تُحِبُّ
حکمت 53 شرح ابن أبي الحديد ج 18
53: الصَّبْرُ صَبْرَانِ صَبْرٌ عَلَى مَا تَكْرَهُ وَ صَبْرٌ عَمَّا تُحِبُّ النوع الأول أشق من النوع الثاني- لأن الأول صبر على مضرة نازلة- و الثاني صبر على محبوب متوقع لم يحصل- و قد تقدم لنا قول طويل في الصبر- . سئل بزرجمهر في بليته عن حاله- فقال هون علي ما أنا فيه فكري في أربعة أشياء- أولها أني قلت القضاء و القدر لا بد من جريانهما- و الثاني أني قلت إن لم أصبر فما أصنع- و الثالث أني قلت- قد كان يجوز أن تكون المحنة أشد من هذه- و الرابع أني قلت لعل الفرج قريب- . و قال أنو شروان- جميع أمر الدنيا منقسم إلى ضربين لا ثالث لهما- أما ما في دفعه حيلة فالاضطراب دواؤه- و أما ما لا حيلة فيه فالصبر شفاؤه
ترجمه فارسی شرح ابن ابی الحدید
حكمت (52)
الصّبر صبران: صبر على ما تكره، و صبر عما تحبّ. «شكيبايى دو گونه است، شكيبايى بر آنچه خوش نمىدارى و شكيبايى از آنچه خوش مى دارى.» نوع نخست از نوع دوم دشوارتر است، زيرا اولى شكيبايى بر مضرت و زيانى است كه نازل مىشود و دومى صبر از چيزى است كه آدمى انتظار وصول آن را دارد و هنوز حاصل نشده است، و در گذشته سخنى مفصل در باره صبر گفتيم.
از بزرگمهر در گرفتارى كه براى او پيش آمده بود، پرسيدند: چگونه اى، گفت: انديشيدن در چهار مورد اين گرفتارى را بر من سبك مى كند، نخست آنكه مى گويم از قضا و سرنوشت چاره اى نيست، دوم آنكه مى انديشم كه اگر شكيبايى نكنم، چه كنم، سوم آنكه مى گويم ممكن است گرفتارى اى از اين سخت تر هم وجود داشته باشد و چهارم آنكه مى گويم شايد گشايش كار نزديك باشد.
انوشروان گفته است: همه كارهاى دنيا بر دو گونه است و نوع سومى ندارد، يا چيزهايى است كه براى دفع آن چاره اى هست كه در آن صورت شكيبايى و حوصله كردن داروى آن است، يا چيزهايى است كه براى آن چارهاى نيست كه صبر و شكيبايى شفاى آن است.
جلوه تاريخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديدجلد 7 //دكتر محمود مهدوى دامغانى