حکمت 409 صبحی صالح
409-وَ قَالَ ( عليه السلام )الْقَلْبُ مُصْحَفُ الْبَصَرِ
حکمت 417 شرح ابن أبي الحديد ج 20
417 وَ قَالَ ع: الْقَلْبُ مُصْحَفُ الْبَصَرِ هذا مثل
قول الشاعر
تخبرني العينان ما القلب كاتم
و ما جن بالبغضاء و النظر الشزر
يقول ع- كما أن الإنسان إذا نظر في المصحف قرأ ما فيه- كذلك إذا أبصر الإنسان صاحبه- فإنه يرى قلبه بوساطة رؤية وجهه- ثم يعلم ما في قلبه- من حب و بغض و غيرهما- كما يعلم برؤية الخط الذي في المصحف- ما يدل الخط عليه- .
و قال الشاعر
إن العيون لتبدي في تقلبها
ما في الضمائر من ود و من حنق
ترجمه فارسی شرح ابن ابی الحدید
حكمت (417)
و قال عليه السّلام: القلب مصحف البصر.
«و فرموده است: دل مصحف ديده است.»
يعنى همان گونه كه چون آدمى در مصحف مى نگرد آنچه را كه در آن است مى خواند هرگاه به دوست خود مى نگرد با ديدن چهره او آنچه را كه در دل اوست مى بيند و مى داند كه در دل او چه محبت يا چه كينه اى است، همانگونه كه با ديدن خط مصحف آنچه را كه خط به آن دلالت مى كند مى فهمد، شاعرى در اين مورد چنين سروده است: «چشمها در گردش خود آنچه از دوستى و كينه را كه در دلهاست آشكار مى سازد.»
جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد 8 //دکتر محمود مهدوى دامغانى