نهج البلاغه کلمات قصار حکمت شماره 32 متن عربی با ترجمه فارسی (شرح ابن ابی الحدید)

حکمت 32 صبحی صالح

32-وَ قَالَ ( عليه‏السلام  )فَاعِلُ الْخَيْرِ خَيْرٌ مِنْهُ وَ فَاعِلُ الشَّرِّ شَرٌّ مِنْهُ

 حکمت 32 شرح ابن ‏أبي ‏الحديد ج 18   

32: فَاعِلُ الْخَيْرِ خَيْرٌ مِنْهُ وَ فَاعِلُ الشَّرِّ شَرٌّ مِنْهُ قد نظمت أنا هذا اللفظ و المعنى-  فقلت في جملة أبيات لي-    

خير البضائع للإنسان مكرمة
تنمي و تزكو إذا بارت بضائعه‏

فالخير خير و خير منه فاعله‏
و الشر شر و شر منه صانعه‏

 فإن قلت كيف يكون فاعل الخير خيرا من الخير-  و فاعل الشر شرا من الشر-  مع أن فاعل الخير إنما كان ممدوحا لأجل الخير-  و فاعل الشر إنما كان مذموما لأجل الشر-  فإذا كان الخير و الشر هما سببا المدح و الذم-  و هما الأصل في ذلك-  فكيف يكون فاعلاهما خيرا و شرا منهما- . قلت لأن الخير و الشر ليسا عبارة عن ذات حية قادرة-  و إنما هما فعلان أو فعل و عدم فعل أو عدمان-  فلو قطع النظر عن الذات الحية القادرة-  التي يصدران عنها لما انتفع أحد بهما و لا استضر-  فالنفع و الضرر إنما حصلا من الحي الموصوف بهما-  لا منهما على انفرادهما-  فلذلك كان فاعل الخير خيرا من الخير-  و فاعل الشر شرا من الشر

 ترجمه فارسی شرح ابن‏ ابی الحدید

 حكمت (31)

فاعل الخير خير منه، و فاعل الشر شر منه. «انجام دهنده كار خير از خود خير بهتر است و انجام دهنده كار شر از خود شر بدتر است.» ابن ابى الحديد در شرح اين سخن چنين مى‏ گويد: من اين سخن و معنى آن را به نظم سروده ‏ام و ضمن اشعارى چنين گفته ‏ام: «بهترين كالاها براى انسان مكرمت است كه هر گاه ديگر كالاهايش از ميان برود، آن رشد و نمو مى‏ كند، خير پسنديده است و بهتر از آن انجام دهنده آن است و شر ناپسند است و بدتر از آن انجام دهنده آن است.» اگر بگويى چگونه ممكن است انجام دهنده خير از خير بهتر و انجام دهنده شر از شر بدتر باشد و حال آنكه انجام دهنده خير به سبب خير پسنديده و انجام دهنده شر به سبب شر نكوهيده است و با اين ترتيب خود خير و شر سبب ستايش و نكوهش است پس چگونه ممكن است انجام دهنده خير از خير بهتر و انجام دهنده شر از شر بدتر باشد مى‏ گويم خير و شر به خودى خود دو چيز زنده نيستند بلكه عبارت از انجام دادن و انجام ندادن است و اگر منطبق بر ذات زنده و توانايى نباشد، سود و زيانى از آن دو به كسى نمى ‏رسد و سود و زيان آنها وابسته به موجود زنده ‏اى است كه آن دو كار از او سر مى ‏زند نه از خير و شر به تنهايى و بدين سبب انجام دهنده خير از خير بهتر است و انجام دهنده شر از شر بدتر.

 جلوه تاريخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديدجلد 7 //دكتر محمود مهدوى دامغانى