شرح ابن ميثم
223- و قال عليه السّلام: إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَغْبَةً فَتِلْكَ عِبَادَةُ التُّجَّارِ- وَ إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَهْبَةً فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْعَبِيدِ- وَ إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ شُكْراً فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْأَحْرَارِ
المعنى
قسّم عليه السّلام عبادة العابدين بحسب أغراضها إلى ثلاثة و هى عبادة الرغبة وعبادة الرهبة و عبادة الشكر، و جعل الأولى عبادة التجّار باعتبار أنّهم يستعيضون عنها ثواب الآخرة و يطلبونه بها فهم في حكم التجّار المكتسبين للأرباح، و الثانية عبادة العبيد في الدنيا لأنّ خدمتهم لساداتهم أكثر ما تكون رهبة، و الثالثة عبادة الشاكرين و هم الذين يعبدون اللّه للّه لا لرغبة و لا لرهبة بل لأنّه هو مستحقّ العبادة و هى عبادة العارفين، و أشار عليه السّلام إليها في موضع آخر فقال عليه السّلام: ما عبدتك خوفا من عقابك و لا طمعا في ثوابك بل وجدتك أهلا للعبادة فعبدتك.
مطابق با حکمت 237 نسخه صبحی صالح
ترجمه فارسی شرح ابن ميثم
223- امام (ع) فرمود: إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَغْبَةً فَتِلْكَ عِبَادَةُ التُّجَّارِ- وَ إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَهْبَةً فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْعَبِيدِ- وَ إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ شُكْراً فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْأَحْرَارِ
ترجمه
«جمعى خدا را از روى ميل بندگى مىكنند كه اين عبادت بازرگانان است، و گروهى خدا را از ترس بندگى مىكنند و اين عبادت غلامان است، و دستهاى از روى سپاسگزارى بندگى مىكنند كه اين عبادت آزاد مردان است.»
شرح
امام (ع) عبادت عبادت كنندگان را بر حسب هدفهايى كه دارند به سه دسته تقسيم كرده است: عبادت از روى ميل، و عبادت از روى ترس، و عبادت براى سپاسگزارى
امّا نوع اوّل را عبادت بازرگانان قرار داده است از آن رو كه هدف آنان از عبادت اجر و پاداش آخرت است و در پى اجر و مزدند، پس در حقيقت آنها مانند بازرگانانى هستند كه براى رسيدن به سود، كسب مىكنند.
نوع دوم را عبادت بردگان در دنيا دانسته است، زيرا خدمت بردگان به اربابان خود بيشتر به خاطر ترس است.
و نوع سوم: عبادت سپاسگزاران است، كه اينان خدا را نه به خاطر مزدخواهى عبادت مىكنند و نه به جهت ترس، بلكه آنان كسانى هستند كه خدا را شايسته عبادت مىدانند، و اين است عبادت عارفان. امام (ع) به اين مطلب در جاى ديگرى نيز اشاره كرده مىگويد: «الهى تو را از ترس عذابت، و به اميد اجر و پاداشت عبادت نمىكنم، بلكه تو را شايسته عبادت يافتهام، پس عبادتت مىكنم.»
ترجمه شرح نهج البلاغه(ابن ميثم)، ج5 // قربانعلی محمدی مقدم-علی اصغرنوایی یحیی زاده