حکمت 163 صبحی صالح
163-وَ قَالَ ( عليهالسلام )الْفَقْرُ الْمَوْتُ الْأَكْبَر
حکمت 165 شرح ابن أبي الحديد ج 18
165: الْفَقْرُ الْمَوْتُ الْأَكْبَرُ
في الحديث المرفوع أشقى الأشقياء من جمع عليه فقر الدنيا و عذاب الآخرة- . و أتى بزرجمهر فقير جاهل- فقال بئسما اجتمع على هذا البائس- فقر ينقص دنياه و جهل يفسد آخرته- . شاعر-
خلق المال و اليسار لقوم
و أراني خلقت للإملاق
أنا فيما أرى بقية قوم
خلقوا بعد قسمة الأرزاق
أخذ السيواسي هذا المعنى- فقال في قصيدته الطويلة المعروفة بالساسانية-
ليت شعري لما بدا يقسم
الأرزاق في أي مطبق كنت
قرئ على أحد جانبي دينار-
قرنت بالنجح و بي كل ما
يراد من ممتنع يوجد
و على الجانب الآخر-
و كل من كنت له آلفا
فالإنس و الجن له أعبد
و قال أبو الدرداء- من حفظ ماله فقد حفظ الأكثر من دينه و عرضه- . بعضهم-
و إذا رأيت صعوبة في مطلب
فاحمل صعوبته على الدينار
تردده كالظهر الذلول فإنه
حجر يلين قوة الأحجار
و من دعاء السلف- اللهم إني أعوذ بك من ذل الفقر و بطر الغنى
ترجمه فارسی شرح ابن ابی الحدید
حكمت (165)
الفقر الموت الاكبر. «درويشى، مرگ بزرگتر است.» در حديث مرفوع آمده است: بدبخت ترين بدبختان كسى است كه درويشى دنيا و عذاب آخرت براى او جمع شود.
درويشى نادان پيش بزرگمهر آمد، بزرگمهر گفت: چه بد چيزى كه در اين بينوا گرد آمده است، درويشى كه اين جهان او را كاسته است و نادانى كه آن جهانش را تباه كرده است.
شاعرى چنين سروده است: «توانگرى و آسايش براى گروهى آفريده شده است و خود را چنان مى بينم كه براى تنگدستى آفريده شده ام، آن چنان كه مى بينم گويا من باز مانده گروهى هستم كه پس از قسمت ارزاق آفريده شده اند.» سيواسى هم همين معنى را گرفته است و در قصيده معروف به ساسانيه خود چنين سروده است: «اى كاش مى دانستم گاهى كه روزيها تقسيم مى شد من در كدام زندان بوده ام.» بر يك سوى دينارى اين بيت خوانده مى شد: «من قرين رستگارى و پيروزيم و به وسيله من هر چيز نايابى كه اراده شود، يافت مىشود.» و بر سوى ديگرش نوشته شده بود: «هر كس كه من انيس او باشم، آدمى و پرى بندگان او خواهند بود».
ابو الدرداء گفته است: هر كس مال خود را حفظ كند بيشتر آبرو و دين خود را حفظ كرده است.
يكى ديگر از شاعران چنين سروده است: «هر گاه در كارى دشوارى ديدى، دشوارى آن را بر دينار سوار كن، آن كار براى تو رام و فرمانبردار خواهد شد. دينار چون سنگى است كه نيروى ديگر سنگها را نرم مى سازد.» از جمله دعاهاى پيشينيان است كه بار خدايا از خوارى و زبونى درويشى و از سركشى توانگرى به تو پناه مى برم.
جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۷ //دکتر محمود مهدوى دامغانى