نهج البلاغه موضوعی تکبر

خودبینى و تکبر

۱۸۲۰٫ گناه برتر از نیکى
سیئه تسوءک ، خیر عندالله من حسنه تعجبک .
گناهى که تو را ناراحت (پشیمان ) سازد، نزد خدا بهتر است از کار نیکى که تو را مغرور سازد. ^(۱۸۱۳)

۱۸۲۱٫ دورى از کبر
الله الله فى کبر الحمیه و فخر الجاهلیه ، فانه ملاقح الشنان ، و منافخ الشیطان ، التى خدع بها الامم الماضیه ، و القرون الخالیه .
خدا را! خدا را! از کبر تعصب آمیز و تفاخر جاهلى ، که آن مرکز پرورش کینه و جایگاه وسوسه هاى شیطان است که ملت هاى پیشین و امت هاى قرون گذشته را فریفته است . ^(۱۸۱۴)

۱۸۲۲٫ ذلت جباران
ان الله یذل کل جبار، و یهین کل مختال .
خداوند هر جبارى را ذلیل و هر خودپسندى را خوار مى سازد. ^(۱۸۱۵)

۱۸۲۳٫ آفت عقل
اعلم ان الاعجاب ضد الصواب ، و افه الالباب .
بدان که خودبینى ضد حق و راستى است و آفت عقل و خرد است . ^(۱۸۱۶)

۱۸۲۴٫ از اعمال ناپسند بر حذر باش !
احذر کل عمل یرضاه صاحبه لنفسه ، و یکره لعامه المسلمین .
از انجام هر عملى که صاحبش آن را پسند خود داند و در نزد مسلمانان ناپسند باشد، برحذر باش . ^(۱۸۱۷)

۱۸۲۵٫ هرچه بر خود پسندى بر دیگران هم !
من نظر فى عیوب الناس ، فانکرها، ثم رضیها لنفسه ، فذلک الاحمق بعینه .
هر که عیب هاى مردم را دید و بر آن ها نپسندید، پس همان را بر خود پسندید بعینه احمق است . ^(۱۸۱۸)

۱۸۲۶٫ مانع افزودن
الاعجاب یمنع الازدیاد.
عجب و خودبینى مانع زیاد کردن و افزودن است . ^(۱۸۱۹)

۱۸۲۷٫ ترسناک ترین وحشت
ان … اوحش الوحشه العجب .
یکى از ترسناک ترین وحشت ها، عجب و خودپسندى است . ^(۱۸۲۰)

۱۸۲۸٫ تعجب از کبر متکبر
عجبت للمتکبر الذى کان بالامس نطفه ، و یکون غدا جیفه .
در شگفتم از متکبر، که دیروز نطفه (بى ارزشى ) بود و فردا مردار گندیده اى است . (پس تکبر چرا؟) ^(۱۸۲۱)

۱۸۲۹٫ غرور طاووس
یمشى مشى المرح المختال ، و یتصفح ذنبه و جناحیه ، فیقهقه ضاحکا لجمال سرباله .
طاووس همچو موجودى متکبر که به حسن خود مى نازد گام برمى دارد و در زیبایى دم و دو بال خود، اندکى مى نگرد، سپس با قهقهه مى خندد و این قهقهه براى زیبایى جامه و رنگ آمیزى بال هاى وى است . ^(۱۸۲۲)

۱۸۳۰٫ حسودان خرد
عجب المرء بنفسه ، احد حساد عقله .
عجب و خودپسندى مرد، یکى از حسودان خرد اوست . ^(۱۸۲۳)

۱۸۳۱٫ تنهایى هراس انگیز
لا وحده اوحش من العجب .
هیچ تنهایى هراس آورتر از خودبینى نیست . ^(۱۸۲۴)

۱۸۳۲٫ فرو رفتن در گناهان
الحرص و الکبر و الحسد دواع الى التقحم فى الذنوب .
حرص ، کبر و حسد، انسان را به فرورفتن در گناهان فرا مى خواند. ^(۱۸۲۵)

۱۸۳۳٫ قوم پاک على (ع )
انى لمن قوم لا تاخذهم فى الله لومه لائم … لا یستکبرون و لا یعلون ، و لا یغلون و لا یفسدون .
همانا من از قومى هستم که سرزنش هیچ سرزنش کننده اى آنان را در راه خدا از کار باز نمى دارد، نه تکبر مى ورزند و نه بلندگرایان اند و نه مردم را به زنجیر مى کشند و نه فساد در روى زمین به راه مى اندازند. ^(۱۸۲۶)

۱۸۳۴٫ آثار تکبر
استعیذوا بالله من لواقع الکبر، کما تستعیذونه من طوارق الدهر. فلو رخص الله فى الکبر لاحد من عباده لرخص فیه لخاصه انبیائنه و اولیائه . و لکنه سبحانه کره الیهم التکابر، و رضى لهم التواضع .
از آثار بدى که تکبر در دل ها مى گذارد به خدا پناه ببرید، همان گونه که از حوادث روزگار به او پناه مى برید و اگر قرار بود خداوند به یکى از بندگانش ‍ اجازه دهد کبر ورزد، به پیامبران و اولیاى مخصوصش اجازه مى داد، ولى تکبر را براى همه منفور شمرده و تواضع و فروتنى را براى آنان پسندیده است . ^(۱۸۲۷)

۱۸۳۵٫ انسان گستاخ ‌
ما جراک على ذنبک ، و ما غرک بربک ، و ما انسک بهلکه نفسک ؟
اى انسان ! چه چیز تو را به گناه کردن گستاخ کرده و چه چیز تو را در مقابل پروردگارت به غرور واداشته و چه چیز تو را به تباه کردن خویش خو داده است ؟ ^(۱۸۲۸)

۱۸۳۶٫ خطاى گناهکار
یا ایها الانسان ، ما جراک على ذنبک … اما ترحم من نفسک ما ترحم من غیرک ؟
هان ! اى انسان ! چه چیز تو را در گناه ورزى گستاخ کرده است …؟! چرا همچنان که به دیگران رحم مى کنى به خودت رحم نمى کنى ؟ ^(۱۸۲۹)

۱۸۳۷٫ نخستین آدم متکبر
لا تکونوا کالمتکبر على ابن امه من غیر ما فضل جعله الله فیه سوى ما الحقت العظمه بنفسه من عداوه الحسد، و قدحت الحمیه فى قلبه من نار الغضب ، و نفخ الشیطان فى انفه من ریح الکبر الذى اعقبه الله به الندامه .
مانند قابیل مباشید که به فرزند مادرش (برادرش هابیل ) تکبر ورزید، بدون فضیلتى که خدا به او داده باشد، جز این که او خود را بزرگ پنداشت ؛ زیرا حسد او را به عداوت با برادرش واداشت و تعصب در دل او آتش غصب را شعله ور ساخت و شیطان در بینى او از باد کبر دمید که پشیمانى را به دنبال داشت . ^(۱۸۳۰)

۱۸۳۸٫ سرپوش عیوب
المساله خباء العیوب ، و من رضى عن نفسه کثر الساخط علیه .
سوال کردن سرپوش عیب ها است و آن کس که از خود راضى باشد، دشمنانش زیاد خواهند شد. ^(۱۸۳۱)

۱۸۳۹٫ خودپسند مباش !
لا تکن ممن … یعجب بنفسه اذا عوفى ، و یقنط اذا ابتلى .
مباش از کسانى که خود را مى پسندد و از خویشتن خوشش مى آید، وقتى که در عافیت به سر مى برد و مایوس مى گردد در موقعى که مبتلا شود. ^(۱۸۳۲)

۱۸۴۰٫ آفت خودپسندى
من کتابه للاشتر لما ولاه مصر : ایاک و الاعجاب بنفسک ، و الثقه بما یعجبک منها، و حب الاطراء، فان ذلک من اوثق فرص الشیطان فى نفسه لیمحق ما یکون من احسان المحسنین .
امام على علیه السلام در فرمان استاندارى مصر به مالک اشتر مى فرماید: از خودپسندى و اعتماد به چیزى که تو را به خودپسندى مى اندازد و علاقه به ستایش دیگران از تو پرهیز کن ؛ زیرا این کارها بهترین فرصت ها را به شیطان مى دهد تا کارهاى خوب نیکوکاران از نظر تو نابود گردد. ^(۱۸۳۳)

۱۸۴۱٫ مبارزه با شیطان
اطفئوا ما کمن فى قلوبکم من نیران العصبیه و احقاد الجاهلیه ؛ فانما تلک الحمیه تکون فى المسلم من خطرات الشیطان و نخواته ، و نزغاته و نفثاته . و اعتمدوا وضع التذلل على رووسکم ، و القاء التعزز تحت اقدامکم ، و خلع التکبر من اعناقکم . و اتخذوا التواضع مسلحه بینکم و بین عدوکم ابلیس .
خاموش کنید آن آتش هاى عصبیت و کینه هاى جاهلیت را که در دل هایتان مخفى است ؛ زیرا آن عصبیت در شخص مسلمان از وسوسه هاى شیطان و نخوت و افسارها و دمیدن ها و تلقینات او است . تواضع و فروتنى را بر سر نهید و تکبر و نخوت را زیر پا محو و نابود بسازید. خودپرستى و خودستایى را از گردن هایتان در آورید. فروتنى را ما بین خود و دشمنتان شیطان و لشکریانش قرار دهید. ^(۱۸۳۴)

۱۸۴۲٫ جزاى متکرین نزد خدا
اترجو ان یعطیک الله اجر المتواضعین و انت عنده من المتکرین ؟!
آیا تو امید دارى که خداوند، پاداش مردمان فروتن را به تو عطا کند، در حالى که تو در نزد او از مردمان متکبر و گردنکش بوده باشى ؟ ^(۱۸۳۵)

۱۸۴۳٫ پرده اى از غرور
بینکم و بین الموعظه ، حجاب من الغره .
میان شما و نصیحت ، پرده اى از غرور است . ^(۱۸۳۶)

۱۸۴۴٫ غرور و تکبر
اعتبروا بما کان من فعل الله بابلیس اذ احبط عمله الطویل وجهده الجهید … عن کبر ساعه واحده . فمن ذا بعد ابلیس یسلم على الله بمثل معصیته ؟!
عبرت بگیرید از کارى که خداوند درباره شیطان انجام داد؛ زیرا عمل طولانى و کوشش جدى او را به جهت تکبر در یک ساعت (زمانى اندک ) پوچ ساخت . کیست که بعد از شیطان مانند معصیت شیطان را مرتکب شود و در پیشگاه خداوند سالم بماند؟ ^(۱۸۳۷)

۱۸۴۵٫ خودبینى را کنار بگذار!
ضع فخرک ، و احطط کبرک ، و اذکر قبرک .
تفاخر را کنار بگذار و تکبر را فرو ریز و به یاد قبرت باش . ^(۱۸۳۸)

۱۸۱۳- حکمت ۴۶٫
۱۸۱۴- خطبه ۱۹۲٫
۱۸۱۵- نامه ۵۳٫
۱۸۱۶- نامه ۳۱٫
۱۸۱۷- نامه ۶۹٫
۱۸۱۸- حکمت ۳۴۹٫
۱۸۱۹- حکمت ۱۶۷٫
۱۸۲۰- حکمت ۳۸٫
۱۸۲۱- حکمت ۱۲۶٫
۱۸۲۲- خطبه ۱۶۵٫
۱۸۲۳- حکمت ۳۱۲٫
۱۸۲۴- حکمت ۱۱۳٫
۱۸۲۵- حکمت ۳۷۱٫
۱۸۲۶- خطبه ۱۹۲٫
۱۸۲۷- خطبه ۱۹۲٫
۱۸۲۸- خطبه ۲۲۳٫
۱۸۲۹- خطبه ۲۲۳٫
۱۸۳۰- خطبه ۱۹۲٫
۱۸۳۱- حکمت ۶٫
۱۸۳۲- حکمت ۱۵۰٫
۱۸۳۳- نامه ۵۳٫
۱۸۳۴- خطبه ۱۹۲٫
۱۸۳۵- نامه ۲۱٫
۱۸۳۶- حکمت ۲۸۲٫
۱۸۳۷- خطبه ۱۹۲٫
۱۸۳۸- حکمت ۳۹۸٫

نهج البلاغه موضوعی//عباس عزیزی