خطبه114ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم بحرانی

(خطبه117صبحی صالح)

و من كلام له ( عليه ‏السلام ) يوبخ البخلاء بالمال و النفس‏
 
فَلَا أَمْوَالَ بَذَلْتُمُوهَا لِلَّذِي رَزَقَهَا- وَ لَا أَنْفُسَ خَاطَرْتُمْ بِهَا لِلَّذِي خَلَقَهَا- تَكْرُمُونَ بِاللَّهِ عَلَى عِبَادِهِ- وَ لَا تُكْرِمُونَ اللَّهَ فِي عِبَادِهِ- فَاعْتَبِرُوا بِنُزُولِكُمْ مَنَازِلَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ- وَ انْقِطَاعِكُمْ عَنْ أَوْصَلِ إِخْوَانِكُمْ

ترجمه

از سخنان آن حضرت عليه السّلام است:

«نه مالى در راه كسى كه آن را روزى شما كرده انفاق مى‏ كنيد، و نه جان را در راه كسى كه آن را آفريده به خطر مى‏ اندازيد، به سبب دين خدا در ميان بندگانش بزرگوارى يافتيد، ليكن خدا را در ميان بندگانش گرامى نمى ‏داريد، از اين كه در ميان خانه‏ هاى گذشتگان خود جا گرفته‏ ايد عبرت گيريد، و از اين كه از نزديكترين برادران خود جدا شده‏ ايد پند آموزيد.»

شرح

اين بخش از خطبه مبتنى است بر نكوهش شنوندگان، از اين كه در انفاق مال و جان بخل مى‏ ورزند، گفتار آن حضرت كه فرموده است: للّذى رزقها و خلقها استدراجى«» نيكوست، زيرا بخيل به دو دليل بذل مال را زشت مى‏ داند، يكى از بيم فقر است و ديگرى اين كه بخيلان غالبا خيال مى ‏كنند كه جز خودشان كسى استحقاق مالى را كه در دست آنهاست ندارد، و اين گونه خيالات‏ را عذر خود در خوددارى از انفاق مال قرار مى‏ دهند، همچنين كسى كه نسبت به حفظ جان خود حريص است، و آن را در راه خدا به خطر نمى ‏اندازد بدين سبب است كه از مرگ بيمناك است، و هيچ چيزى را در زندگى با جان برابر نمى‏ شمارد، و عوضى براى آن سراغ ندارد، ليكن اگر بخيل گمان خود را به خدا نيكو كند و بداند كه آنچه انفاق مى‏ كند در راه كسى است كه آن مال را روزى او ساخته، عذر او بر طرف و بخل او زايل مى‏ شود، زيرا يقين مى‏ كند كه خداوند عوض بهتر و بيشتر به او خواهد داد، و خدا به مال وى سزاوارتر از خود اوست، زيرا برده و مملوك با داراييش همه به آقايش تعلّق دارد، همچنين كسى كه بر حفظ جان خود حريص است و از اين كه در راه خدا آن را به خطر اندازد بخل مى ‏ورزد، هنگامى كه بداند كسى كه از وى مى‏ خواهد جانش را در راهش نثار كند سزاوارتر از او به جان اوست، و قادر است او را به آنچه بهتر از اين زندگى ناپايدار دنياست برساند، مانع روحى او بر طرف مى‏شود، و با از ميان رفتن آنچه عذر خود مى ‏پندارند و زايل شدن انگيزه آنها در بخل ورزى نسبت به مال و جان، بذل اينها در راه خدا براى او آسان مى‏ شود.

فرموده است: تكرمون باللّه على عباده.
يعنى: چون خود را اهل طاعت و بندگى خدا مى‏ شماريد، مى ‏باليد و بر ديگران فخر و اظهار برترى مى‏ كنيد، در حالى كه با انجام اوامر او حرمتش را پاس نمى‏ داريد، و با گراميداشت بندگانش سفارش فرستادگان او را اجابت نمى‏ كنيد، و با بذل اندكى از آنچه خداوند روزى شما گردانيده، بينوايان و تهيدستان را مورد توجّه خود قرار نمى ‏دهيد. سپس به آنان تذكّر مى‏ دهد، از اين كه در جاى گذشتگان منزل كرده‏ اند عبرت گيرند، و از اين كه از نزديكترين برادران خود جدا شده‏ اند پند بياموزند، و اين تذكّر براى اين است كه بيدار شوند و توجّه كنند كه آنان نيز به گذشتگان خواهند پيوست و از بازماندگان خواهند بريد.

جمله… أوصل‏ إخوانكم، به صورت أصل إخوانكم نيز روايت شده است يعنى نزديكترين برادران خاندانتان، بديهى است فايده‏ اى كه از اين عبرت حاصل مى ‏شود، يادآورى مرگ و عمل براى زندگى پس از آن است.
ترجمه‏ شرح‏  نهج البلاغه(ابن ‏ميثم بحرانی)، ج 3 ،