حکمت 191 صبحی صالح
۱۹۱-وَ قَالَ ( علیه السلام )إِنَّمَا الْمَرْءُ فِی الدُّنْیَا غَرَضٌ تَنْتَضِلُ فِیهِ الْمَنَایَا وَ نَهْبٌ تُبَادِرُهُ الْمَصَائِبُ وَ مَعَ کُلِّ جُرْعَهٍ شَرَقٌ وَ فِی کُلِّ أَکْلَهٍ غَصَصٌ وَ لَا یَنَالُ الْعَبْدُ نِعْمَهً إِلَّا بِفِرَاقِ أُخْرَى وَ لَا یَسْتَقْبِلُ یَوْماً مِنْ عُمُرِهِ إِلَّا بِفِرَاقِ آخَرَ مِنْ أَجَلِهِ
فَنَحْنُ أَعْوَانُ الْمَنُونِ وَ أَنْفُسُنَا نَصْبُ الْحُتُوفِ فَمِنْ أَیْنَ نَرْجُو الْبَقَاءَ وَ هَذَا اللَّیْلُ وَ النَّهَارُ لَمْ یَرْفَعَا مِنْ شَیْءٍ شَرَفاً إِلَّا أَسْرَعَا الْکَرَّهَ فِی هَدْمِ مَا بَنَیَا وَ تَفْرِیقِ مَا جَمَعَا
الباب السابع فی الإعراض عن الدنیا الفانیه و الإقبال على الآخره الباقیه
من کتاب منهاج الولایه فی نهج البلاغه فی الإعراض عن الدنیا الفانیه و الإقبال على الآخره الباقیه
حکمت 191
و من كلامه- عليه الصّلوة و السّلام- : «إنّما المرء في الدّنيا غرض تنتضل فيه المنايا، و نهب تبادره المصائب،» نيست شخص در دنيا مگر نشانه تيركه تيراندازى مى كنند در او مرگها، و غارتى اى كه مبادرت مى كنند بر او مصيبتها.
«مع كلّ جرعة شرق، و في كلّ أكلة غصص.» با هر جرعه آبى دردها است، و در هر خوردن لقمه غصّه هاست.
كنّى بالشّرق و الغصص عن شوب لذّات الدنيا بالتكدير و عدم خلوصها.
«و لا ينال العبد نعمة إلّا بفراق اخرى،» و نمى رسد بنده را به نعمتى مگر به فراق نعمتى ديگر.
«و لا يستقبل يوما من عمره إلّا بفراق آخر من أجله.» و استقبال نمى كند روزى را از عمر او مگر به فراق روزى ديگر از مدّت اجل او.
«فنحن أعوان المنون، و أنفسنا نصب الحتوف،» پس ما يارى دهندگان مرگهاييم، نفسهاى ما نصب كرده هلاكها است، به اعتبار آنكه هر حركت كه مى كند و هر نفس كه مى كشد، مقرّب انسان است به اجل او، فكأنّه ساع الى أجله.
«فمن أين نرجو البقاء و هذا اللّيل و النّهار لم يرفعا من شيء شرفا، إلّا أسرع الكرّة في هدم ما بنيا، و تفريق ما جمعا» پس از كجا اميد بقا داريم و اين شب و روز بر نداشتند هيچ چيزى را از روى شرف الّا كه به سرعت بازگشتند در ويران كردن آنچه بنا كرده اند، و جدا كردن آنچه جمع كرده اند كُلُّ مَنْ عَلَيْها فانٍ مى نگر، و كَمْ أَهْلَكْنا مِنْ قَرْيَةٍ مى شمر.
دردا و دريغا كه از آن خاست و نشست
خاكى است ترا بر سر و بادى است به دست
إنّ شمسكم هذه شمس فرعون و قارون، طلعت على قصورهم ثمّ طلعت على قبورهم.
شيخ احمد غزالى- رحمه اللّه-گويد: «عش ما شئت فإنّك ميّت» اساس تنبيه است، «و أحبب من أحببت فإنّك مفارقه» قاعده تجريد است، «و اعمل ما شئت فإنّك مجزىّ به» تشديد و تهديد است.
آشوب دل ما همه ز آمد شدن توست
يك سر بر ما باش و بياساى و برستى
به هيچ چيز از همه باز ماندن موجب غرامت است، و فانى را بر باقى اختيار كردن مثمر ندامت است. به چه اعتماد اين همه غرور أَ وَ لَمْ يَنْظُرُوا فِي مَلَكُوتِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ، باشد كه اجل ناگاه كمين برگشايد، و كار ناساخته بىزاد بمانى، و هيچ عذر نباشد إِذا وَقَعَتِ الْواقِعَةُ يقين است، إِنَّ بَطْشَ رَبِّكَ لَشَدِيدٌ دين است.
منهاج الولاية في شرح نهج البلاغة، ج 2 عبدالباقی صوفی تبریزی (تحقیق وتصیحیح حبیب الله عظیمی) صفحه 890-892