حکمت ۱۹۱ صبحی صالح
۱۹۱-وَ قَالَ ( علیهالسلام )إِنَّمَا الْمَرْءُ فِی الدُّنْیَا غَرَضٌ تَنْتَضِلُ فِیهِ الْمَنَایَا وَ نَهْبٌ تُبَادِرُهُ الْمَصَائِبُ وَ مَعَ کُلِّ جُرْعَهٍ شَرَقٌ وَ فِی کُلِّ أَکْلَهٍ غَصَصٌ
وَ لَا یَنَالُ الْعَبْدُ نِعْمَهً إِلَّا بِفِرَاقِ أُخْرَى وَ لَا یَسْتَقْبِلُ یَوْماً مِنْ عُمُرِهِ إِلَّا بِفِرَاقِ آخَرَ مِنْ أَجَلِهِ
فَنَحْنُ أَعْوَانُ الْمَنُونِ وَ أَنْفُسُنَا نَصْبُ الْحُتُوفِ فَمِنْ أَیْنَ نَرْجُو الْبَقَاءَ وَ هَذَا اللَّیْلُ وَ النَّهَارُ لَمْ یَرْفَعَا مِنْ شَیْءٍ شَرَفاً إِلَّا أَسْرَعَا الْکَرَّهَ فِی هَدْمِ مَا بَنَیَا وَ تَفْرِیقِ مَا جَمَعَا
حکمت ۱۸۶ شرح ابن أبی الحدید ج ۱۹
۱۸۶: إِنَّمَا الْمَرْءُ فِی الدُّنْیَا غَرَضٌ تَنْتَضِلُ فِیهِ الْمَنَایَا- وَ نَهْبٌ تُبَادِرُهُ الْمَصَائِبُ- وَ مَعَ کُلِّ جُرْعَهٍ شَرَقٌ- وَ فِی کُلِّ أَکْلَهٍ غَصَصٌ- وَ لَا یَنَالُ الْعَبْدُ نِعْمَهً إِلَّا بِفِرَاقِ أُخْرَى- وَ لَا یَسْتَقْبِلُ یَوْماً مِنْ عُمُرِهِ إِلَّا بِفِرَاقِ آخَرَ مِنْ أَجَلِهِ- فَنَحْنُ أَعْوَانُ الْمَنُونِ وَ أَنْفُسُنَا نَصْبُ الْحُتُوفِ- فَمِنْ أَیْنَ نَرْجُو الْبَقَاءَ- وَ هَذَا اللَّیْلُ وَ النَّهَارُ لَمْ یَرْفَعَا منْ شَیْءٍ شَرَفاً- إِلَّا أَسْرَعَا الْکَرَّهَ فِی هَدْمِ مَا بَنَیَا وَ تَفْرِیقِ مَا جَمَعَا قد سبق ذرء من هذا الکلام فی أثناء خطبته ع- و قد ذکرنا نحن أشیاء کثیره فی الدنیا و تقلبها بأهلها- .
و من کلام بعض الحکماء- طوبى للهارب من زخارف الدنیا- و الصاد عن زهره دمنتها- و الخائف عند أمانها و المتهم لضمانها- و الباکی عند ضحکها إلیه- و المتواضع عند إعزازها له- و الناظر بعین عقله إلى فضائحها- و المتأمل لقبح مصارعها- و التارک لکلابها على جیفها- و المکذب لمواعیدها و المتیقظ لخدعها- و المعرض عن لمعها و العامل فی إمهالها- و المتزود قبل إعجالها- . قوله تنتضل النضل شیء یرمى- و یروى تبادره أی تتبادره- و الغرض الهدف- . و النهب المال المنهوب غنیمه و جمعه نهاب- . و قد سبق تفسیر قوله- لا ینال العبد نعمه إلا بفراق أخرى- و قلنا إن الذی حصلت له لذه الجماع حال ما هی حاصله له- لا بد أن یکون مفارقا لذه الأکل و الشرب- و کذلک من یأکل و یشرب- یکون مفارقا حال أکله و شربه- لذه الرکض على الخیل فی طلب الصید و نحو ذلک- .
قوله فنحن أعوان المنون- لأنا نأکل و نشرب و نجامع و نرکب الخیل و الإبل- و نتصرف فی الحاجات و المآرب- و الموت إنما یکون بأحد هذه الأسباب- إما من أخلاط تحدثها المآکل و المشارب- أو من سقطه یسقط الإنسان من دابه هو راکبها- أو من ضعف یلحقه من الجماع المفرط- أو لمصادمات و اصطکاکات تصیبه- عند تصرفه فی مآربه و حرکته و سعیه و نحو ذلک- فکأنا نحن أعنا الموت على أنفسنا- . قوله نصب الحتوف یروى بالرفع و النصب- فمن رفع فهو خبر المبتدإ و من نصبه جعله ظرفا
ترجمه فارسی شرح ابن ابی الحدید
حکمت (۱۸۶)
انّما المرءُ فى الدنیا غرض تنتضل فیه المنایا، و نهب تبادره المصائب، و مع کلّ جرعه شرق، و فى کل اکله غصص، و لا ینال العبد نعمه الا بفراق اخرى، و لا یستقبل یومأ من عمره الّا بفراق آخر من اجله، فنحن اعوان المنون، و انفسنا نصب الحتوف، فمن این نرجو البقاء، و هذا اللیل و النهار لم یرفعا من شئ شرفا، الا اسرعا الکره فى هدم ما بنیا، و تفریق ما جمعا
«همانا آدمى در این جهان نشانه اى است که تیرهاى مرگ به سمت او روانند، غنیمتى است که سوگها بر او پیشى مى گیرند، با هر نوشیدن و هر لقمه، در گلو گرفتنهایى است، و بنده به نعمتى نرسد مگر با جدایى از نعمتى و به روزى از زندگى خود نمى رسد مگر به سپرى شدن روزى از مدت عمر خود، بنابراین ما یاران مرگیم و جانهاى ما نشانه مرگها، و چه سان امید بقا داشته باشیم که این شب و روز چیزى را بالا نمى برند و به شرف نمى رسانند مگر آنکه در ویرانى آن با شتاب هجوم مى آورند و هر چه را جمع کرده اند، پریشان مى سازند.»
ابن ابى الحدید مى گوید: بخشى از این سخن ضمن خطبه اى از آن حضرت گذشت و ما در مورد دنیا و دگرگونى آن نسبت به اهلش مطالب بسیارى گفته ایم. او سپس درباره این جمله که فرموده است: «بنابراین ما یاران مرگیم.»، چنین توضیح مى دهد که ما مى خوریم و مى آشامیم و همبستر مى شویم و سوار بر اسب و شتر مى شویم و در پى انجام دادن خواسته ها و هدفهاى خویش هستیم و مرگ هم به سبب یکى از همین وسایل است یا به سبب غلبه اخلاط که خوردن و آشامیدن آن را پدید مى آورد یا به سبب در افتادن از مرکوبى که بر آن سواریم یا به سبب ضعفى که از زیاده روى در همبسترى انجام مى دهیم یا به سبب تصادفهایى که ضمن حرکت و کوشش براى رسیدن به خواسته ها و نیازها پیش مى آید یا چیزهاى دیگر و در این صورت گویى خود ما مرگ را براى ربودن جان خویش یارى داده ایم.
جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۸ //دکتر محمود مهدوى دامغانى
بازدیدها: ۴۶۹
دیدگاه‌ها