حکمت ۱۸۱ صبحی صالح
۱۸۱-وَ قَالَ ( علیهالسلام )ثَمَرَهُ التَّفْرِیطِ النَّدَامَهُ وَ ثَمَرَهُ الْحَزْمِ السَّلَامَهُ
حکمت ۱۸۳ شرح ابن أبی الحدید ج ۱۸
۱۸۳: ثَمَرَهُ التَّفْرِیطِ النَّدَامَهُ وَ ثَمَرَهُ الْحَزْمِ السَّلَامَهُ قد سبق من الکلام فی الحزم و التفریط ما فیه کفایه- و کان یقال الحزم ملکه یوجبها کثره التجارب- و أصله قوه العقل فإن العاقل خائف أبدا- و الأحمق لا یخاف و إن خاف کان قلیل الخوف- و من خاف أمرا توقاه فهذا هو الحزم- . و کان أبو الأسود الدؤلی من عقلاء الرجال- و ذوی الحزم و الرأی- و حکى أبو العباس المبرد قال- قال زیاد لأبی الأسود و قد أسن- لو لا ضعفک لاستعملناک على بعض أعمالنا- فقال أ للصراع یریدنی الأمیر- قال زیاد إن للعمل مئونه و لا أراک إلا تضعف عنه- فقال أبو الأسود
زعم الأمیر أبو المغیره إننی
شیخ کبیر قد دنوت من البلى
صدق الأمیر لقد کبرت و إنما
نال المکارم من یدب على العصا
یا با المغیره رب أمر مبهم
فرجته بالحزم منی و الدها
و کان یقال من الحزم و التوقی ترک الإفراط فی التوقی- . لما نزل بمعاویه الموت- و قدم علیه یزید ابنه فرآه مسکتا لا یتکلم بکى و أنشد-
لو فات شیء یرى لفات أبو
حیان لا عاجز و لا وکل
الحول القلب الأریب و لا
تدفع یوم المنیه الحیل
ترجمه فارسی شرح ابن ابی الحدید
حکمت (۱۸۳)
ثمره التفریط الندامه، و ثمره الحزم السلامه. «نتیجه و میوه کوتاهى کردن در کار، پشیمانى و میوه دور اندیشى، به سلامت ماندن است.» به اندازه کافى سخن درباره دور اندیشى و کوتاهى کردن در کار گفته شده است، و گفته اند: دور اندیشى ملکه اى است که بر اثر تجربه ها و کار آموزى ها فراهم مى شود و ریشه آن قوت عقل است که شخص خردمند همواره ترسان است و احمق ترسان نیست، اگر هم بترسد، ترسش اندک است. هر کس از چیزى بترسد، از آن پرهیز مى کند و این پرهیز همان دور اندیشى است.
ابو الاسود دؤلى از مردان خردمند و دور اندیش و روشن رأى بود. ابو العباس مبرد مى گوید: زیاد بن ابیه به ابو الاسود که سالخورده شده بود، گفت: اگر ناتوانى جسمى تو نمى بود تو را به کارى از کارهاى خود مى گماشتیم. ابو الاسود گفت: مگر امیر مرا براى کشتى گرفتن مى خواهد زیاد گفت: کار را زحمت و مشقت است، و چنان مى بینم که از آن ناتوانى.
ابو الاسود ابیات زیر را سرود: «امیر ابو مغیره پنداشته است که من پیرى سالخورده ام و به فرتوتى نزدیک شده ام، امیر درست مى گوید که سالخورده شده ام ولى به مکارم کسى مى رسد که بر عصا تکیه مى زند، اى ابو مغیره چه بسیار کارهاى پوشیده که با دور اندیشى و زیرکى از آن گره گشوده ام.» گفته شده است: یکى از نشانه هاى دور اندیشى، ترک افراط و زیاده روى در پرهیز و خوددارى است.
و چون مرگ معاویه فرا رسید پسرش یزید آمد و او را خاموش دید که سخن نمى گوید، گریست و این ابیات را خواند: «… نیرومند حیله ساز با فرهنگ، ولى چه سود که امروز مرگ را چاره اندیشى ها چاره نمى سازد.»
جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدیدجلد ۷ //دکتر محمود مهدوى دامغانى
بازدیدها: ۱۱
دیدگاه‌ها